Tàu kéo Hữu Liên 9 của Trung Quốc đâm húc tàu kiểm ngư KN 951 (phải) của Việt Nam hôm 23/6 gần giàn khoan Hải Dương 981 mà Trung Quốc hạ đặt trái phép trong vùng biển Việt Nam. Ảnh: Việt Cường

GS Cohen chủ trương dùng luật pháp quốc tế để giải quyết các tranh chấp ở biển Đông. Ông cho rằng, vấn đề tranh chấp ở biển Đông quá phức tạp nên cần nhiều phương pháp tháo gỡ; dù đàm phán song phương hay đa phương giữa các bên liên quan, các cuộc đàm phán vẫn có những giới hạn và thường cần tới sự bổ trợ của những cách tiếp cận khác. Theo ông, phương thức sử dụng trọng tài và tòa án quốc tế nên được coi là ưu tiên cao trong giải quyết tranh chấp.

GS Cohen khuyên Việt Nam đưa vụ việc ra Tòa Công lý quốc tế bất chấp Trung Quốc có thể từ chối tham gia vụ kiện. Nó chứng tỏ cam kết của Việt Nam đối với luật pháp quốc tế nhằm giải quyết các tranh chấp lãnh thổ. Ông bày tỏ hy vọng Tòa Trọng tài quốc tế, nếu đồng ý thụ lý vụ việc, có thể làm sáng tỏ một số điều khoản quan trọng trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển (UNCLOS). 

Tòa Trọng tài có thể xác định rõ cấp độ nào những yêu sách mang tính lịch sử mơ hồ của Trung Quốc tồn tại được trước UNCLOS, cũng như tiêu chuẩn hợp thức để phân biệt chính xác giữa một hòn đảo (đủ điều kiện tự nhiên cho con người sinh sống, có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa) và một bãi đá là gì.

GS Cohen nói rằng, Việt Nam có thể lựa chọn cùng tham gia vụ kiện với Philippines hoặc tự đưa vụ việc ra trọng tài UNCLOS. Trường hợp Việt Nam muốn đòi lại chủ quyền quần đảo Hoàng Sa, cần phải đưa vụ việc ra Tòa Công lý quốc tế. Cho dù Trung Quốc từ chối tham gia, Việt Nam vẫn có lợi nhờ chứng tỏ với thế giới mong muốn và sự chân thành của mình về việc giải quyết hòa bình, công bằng. GS Cohen cho rằng, sự chân thành của Việt Nam thậm chí càng trở nên nổi bật hơn.

Học giả Cohen còn đề nghị Nhật Bản cân nhắc đưa “đường lưỡi bò” 9 đoạn (10 đoạn trong tấm bản đồ dọc Trung Quốc mới công bố) ra trọng tài UNCLOS. Ông cũng gợi ý rằng, dù không phải một thành viên UNCLOS, Mỹ vẫn có thể khởi kiện “đường lưỡi bò” ra Tòa Công lý quốc tế, bất chấp Trung Quốc có thể từ chối tham gia vụ kiện. GS Cohen đưa ra nhiều đề xuất đề cao vai trò của luật pháp quốc tế. Ông đề nghị thành lập một nhóm làm việc bao gồm các học giả từ các quốc gia có đòi hỏi chủ quyền ở biển Đông nhằm tìm cách tháo gỡ những vấn đề phức tạp và đề xuất những giải pháp giải quyết tranh chấp lãnh thổ hiện nay. 

TS Patrick Cronin ở Trung tâm An ninh Mỹ Mới nói: “Luật pháp dựa trên ba yếu tố: tính có thể dự đoán hay tính tin cậy, sự minh bạch và sự công bằng. Tuy nhiên, đó lại không phải mục tiêu của Trung Quốc”. Ông Cronin vạch rõ, Trung Quốc đang theo đuổi chính sách hăm dọa ở biển Đông. 

Nhằm đối phó chính sách sử dụng hăm dọa của Trung Quốc, TS Cronin đề xuất 5 ưu tiên chính sách. Thứ nhất, Mỹ và Việt Nam nên phát triển những chiến lược gây phí tổn để ngăn Trung Quốc. Thứ hai, Mỹ và Việt Nam nên tập trận song phương thường xuyên. Thứ ba, Mỹ có thể ủng hộ cơ chế đối thoại an ninh ba bên Việt Nam, Malaysia và Philippines. Thứ tư, Mỹ nên bãi bỏ lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam. Thứ năm, Mỹ nên gây áp lực với tất cả các thành viên khối ASEAN ủng hộ những quy tắc đặc thù nhằm duy trì trật tự, an ninh biển và tự do hàng hải ở biển Đông.

Theo TPO