Thống kê của TTCP cho thấy, giai đoạn 1 (2002 - 2009), Chương trình đã thực hiện được 798 dự án tôn nền đắp bờ bao; xây dựng đường giao thông nội bộ, hệ thống cấp nước sạch sinh hoạt tại 93% cụm, tuyến; xây dựng được 96.122/109.818 căn nhà và bố trí được 132.345/146.926 hộ vào ở.

Theo đánh giá của Bộ Xây dựng, Chương trình đã mang lại hiệu quả rõ rệt, người dân trong các cụm, tuyến dân cư được bảo đảm an toàn hơn khi mùa lũ về. Đặc biệt là Nhà nước và các địa phương không phải tốn thời gian và kinh phí để thực hiện di dời và hỗ trợ cho người dân vùng lũ. Chương trình đã tạo cơ sở ban đầu để thực hiện quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa nông thôn vùng ĐBSCL, góp phần quan trọng vào việc phát triển  toàn diện kinh tế - xã hội của vùng.

Tuy nhiên, Bộ Xây dựng cũng nhìn thẳng vào các hạn chế, tồn tại của việc thực hiện Chương trình, đó là: Vẫn còn một bộ phận hộ dân theo kế hoạch chưa vào ở trong các cụm, tuyến nên gặp nhiều khó khăn trong thời gian có lũ; việc kè chống sạt lở các cụm, tuyến dân cư đã được đặt ra, nhưng nhiều địa phương chưa triển khai thực hiện, dẫn đến tình trạng sạt lở tại một số cụm, tuyến…

Theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2 của Chương trình bắt đầu từ năm 2009 và dự kiến kết thúc vào năm 2013. Trong giai đoạn 2, Chương trình chỉ được thực hiện ở 7 tỉnh, trừ tỉnh Long An.

Bộ Xây dựng cho biết, bước vào giai đoạn 2, theo kế hoạch, các địa phương đã chọn 178 địa điểm xây dựng, gồm 129 cụm, tuyến và 49 bờ bao, xây dựng 36.327 căn nhà, bố trí 57.252 hộ dân vào ở.

Tuy nhiên, tính đến tháng 5/2012, giai đoạn 2 chỉ mới hoàn thành được 117/178 dự án tôn nền, đắp bờ bao, đạt 65,7%; xây dựng chỉ được 21,4% số căn nhà; bố trí mới được 44,7% số hộ dân vào ở; công tác xây dựng hạ tầng kỹ thuật thiết yếu cũng chỉ đạt từ 23 - 53%; bãi chứa rác chỉ mới xây được 18%...

Trong đó, công tác xây dựng hạ tầng thiết yếu chưa hoàn thành; việc xây dựng nhà ở có nơi chưa xây dựng, có nơi chỉ đạt 8,1%; công tác bố trí dân vào ở trong các cụm, tuyến đạt tỷ lệ thấp như Hậu Giang 8,1%, Đồng Tháp 20,5%, Vĩnh Long 8,7%, Tiền Giang 16,3%... Đáng chú ý, các tỉnh Đồng Tháp, An Giang mới chỉ đạt 76 - 95% dự án tôn nền, đắp bờ bao; các tỉnh, TP là Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang mới hoàn thành 13 - 37% tổng số dự án tôn nền, đắp bờ bao.

Ban Điều phối Chương trình đánh giá: Sau 3 năm triển khai thực hiện, đến nay, giai đoạn 2 vẫn chưa hoàn thành công tác tôn nền, đắp bờ bao. Một số địa phương lựa chọn vị trí xây dựng gần khu vực đô thị nên suất đầu tư quá cao so với quy định. Việc thực hiện chậm các dự án công trình thiết yếu làm cho người dân ngập ngừng trước khi dọn về sống trong các cụm, tuyến dân cư, nguy cơ tránh lũ của người dân thấp khi mùa lũ đến gần.

Tại kết luận thanh tra về trách nhiệm của Bộ Xây dựng trong việc thực hiện chức năng quản lý về nhà ở, TTCP đã chỉ ra, tiến độ thực hiện Chương trình cả 2 giai đoạn đều chậm. Giai đoạn 1 kết thúc vào năm 2009 nhưng đến năm 2011 còn nhiều cụm, tuyến dân cư chưa hoàn thành như Long An chỉ mới đạt được trên 70% công trình hạ tầng kỹ thuật thiết yếu, công tác xây dựng và bố trí dân vào ở chỉ mới đạt khoảng 50%.

Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cùng các địa phương chưa thực hiện thống nhất quy hoạch các cụm dân cư vùng ĐBSCL. Bộ Xây dựng chậm có ý kiến thẩm định qui hoạch các cụm, tuyến dân cư, nhà ở của các địa phương; chậm hướng dẫn cơ chế chính sách, cơ chế tài chính và tiến độ thực hiện Chương trình cho các địa phương; chậm hướng dẫn cụ thể các địa phương về cơ chế bán nền sinh lời, quản lý số tiền thu được từ bán nền sinh lời; chậm thành lập các đoàn thanh tra để thanh tra, kết luận những tồn tại trong việc thực hiện Chương trình.

TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng phối hợp với UBND 8 tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL (Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Hậu Giang, Vĩnh Long, Tiền Giang và Long An) rà soát, quy hoạch các cụm, tuyến dân cư vùng ngập lũ; bổ sung, hoàn chỉnh cơ chế chính sách, tài chính của Chương trình; đôn đốc đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, sớm đưa nhân dân vào ở theo kế hoạch. Về kiến nghị này, đại diện Ban Điều phối Chương trình cho biết, Bộ Xây dựng có nhiều văn bản đốc thúc các địa phương đẩy nhanh tiến độ Chương trình để sớm đưa dân vào ở theo kế hoạch.

Thái Hải