Cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước vẫn còn chậm. Ảnh: Trần Quý

Đến nay, toàn bộ 289 DN nằm trong kế hoạch CPH năm 2015 đã thành lập Ban chỉ đạo CPH. Đến cuối tháng 4/2015, có 134 DN đang tiến hành xác định giá trị DN; 53 DN đã có quyết định công bố giá trị DN; 33 DN đã phê duyệt phương án CPH; 3 DN được bán, giải thể, sáp nhập. Với kết quả này, tại phiên họp thường kỳ tháng 5 của Chính phủ đánh giá, việc sắp xếp, CPH DNNN, thoái vốn đầu tư ngoài ngành chưa đạt yêu cầu.

Tại phiên khai mạc kỳ họp thứ 9 của Quốc hội khóa XIII sáng ngày 20/5/2015, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã đánh giá, việc CPH  DN, thoái vốn Nhà nước còn chậm nên khó có thể hoàn thành kế hoạch CPH DNNN giai đoạn 2014 - 2015.

Để bảo đảm hiệu quả của quá trình CPH, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị Chính phủ nghiên cứu, xem xét để trình Quốc hội ban hành luật hoặc nghị quyết riêng về CPH DNNN.

Kết quả CPH của một số DN cho thấy, tỷ trọng cổ phần bán ra bên ngoài khi CPH các DNNN còn thấp, nhất là ở các DN lớn. Thậm chí, có những DN sau khi CPH, Nhà nước vẫn nắm tới 95% cổ phần. Với những DN này, hầu như không có thay đổi gì về nhân sự, quản trị công ty sau khi CPH.

Chưa hết, theo báo cáo kết quả kiểm toán báo cáo tài chính và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn và tài sản Nhà nước năm 2013 của 249 DN thuộc 38 tập đoàn kinh tế, tổng công ty (TCT) Nhà nước do Kiểm toán Nhà nước phát hành tháng 5/2015 cho thấy: Nhiều tập đoàn, TCT quản lý nợ chưa chặt chẽ, dẫn đến nợ phải thu quá hạn lên cao, đơn cử: Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam 507,21 tỷ đồng; TCT Máy động lực và Máy nông nghiệp với Cty mẹ 440,35 tỷ đồng...; một số DN có nợ khó đòi lớn, những khoản nợ này khó có khả năng thu hồi. TCT Thép Việt Nam có Cty cổ phần Gang thép Thái Nguyên có nợ khó đòi lên đến 594,87 tỉ đồng (chiếm 93% nợ phải thu); TCT Thực phẩm Đồng Nai (DOFICO) cũng có 126 tỉ đồng nợ khó đòi (chiếm 22%). Hầu hết TCT có hoạt động đầu tư xây dựng, kinh doanh bất động sản còn dự án chậm tiến độ làm giảm hiệu quả đầu tư, một số dự án phải tạm dừng triển khai gây lãng phí vốn đầu tư.

Để giải quyết được vấn đề này, theo TS. Cấn Văn Lực, Chính phủ, bộ, ngành cần vào cuộc quyết liệt hơn, nhất là tới đây chúng ta đã hội nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế thế giới với việc tham gia và ký kết nhiều hiệp định quan trọng như: Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), FTA Việt Nam - EU, Công đồng kinh tế ASEAN (AEC)… Thực hiện quyền bình đẳng đối với tất cả các DN, đồng thời giảm bớt những ưu ái, hậu thuẫn từ Nhà nước cho DNNN là bắt buộc phải thực hiện với chúng ta trong thời gian tới.

Tuy nhiên, theo ông Đặng Quyết Tiến, Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính), chúng ta cũng không nên CPH, thoái vốn bằng mọi giá. CPH, thoái vốn phải đảm bảo được quyền lợi ba bên là Nhà nước - Người lao động - Doanh nghiệp. Cần tập trung quan tâm mạnh mẽ hơn vào việc quản trị DN, và có thể chúng ta nên thành lập một Ủy ban để làm đầu mối duy nhất quản lý DNNN. Đồng thời, cũng cần quy định rõ hơn về vai trò cũng như nhiệm vụ của cơ quan quản lý này để khi DNNN hoạt động thiếu hiệu quả, cơ quan này cũng phải chịu trách nhiệm.

Mặc dù đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ, các bộ chủ quản phải chịu trách nhiệm hành chính trước Thủ tướng Chính phủ và cả những biện pháp xử lý quyết liệt với người đứng đầu DN, nhưng quá trình CPH vẫn chậm. Được biết, trong tháng 6/2015, Chính phủ sẽ rà soát một lần nữa, đơn vị nào không có lý do rõ ràng mà chậm CPH thì lãnh đạo bộ, DN phải chịu trách nhiệm.

Trần Quý