Vào năm 1960, do hoàn cảnh chiến tranh, ông Trữ dỡ nhà tại ấp 18, đưa cả gia đình về ấp 17, xã Vĩnh Bình. Đến năm 1962, ông Trữ chuyển nhượng lại cho gia đình anh diện tích đất ở ấp 18 với giá 20 giạ lúa, vì chiến tranh nên chỉ thỏa thuận bằng miệng. Quá trình sử dụng, gia đình anh làm tròn nghĩa vụ với Nhà nước.

Năm 1993, địa phương có chủ trương kê khai đăng ký đất đai, gia đình anh đã thực hiện.

Năm 1998, xã Vĩnh Bình lập thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất (QSDĐ) đại trà cho người SDĐ toàn xã, lúc này cha anh Sơn sức yếu nên ủy quyền cho con trai đứng tên kê khai đăng ký quyền sử dụng toàn bộ diện tích đất của gia đình, trong đó có phần đất của ông Trữ chuyển nhượng và giữa gia đình anh Sơn và ông Trữ không có tranh chấp.

Tuy nhiên, đến năm 2004, ông Trữ khởi kiện yêu cầu gia đình anh Sơn “trả lại đất” với lý do đất này ngày xưa của cụ Nguyễn Thị Trầm (mẹ ông Trữ) cho cha anh Sơn “mượn”.

Sau 10 năm kể từ khi tranh chấp, ngày 22/7/2014, TAND tỉnh Bạc Liêu xử phúc thẩm, chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Trữ đòi ông Tám trả QSDĐ, trong khi Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Hòa Bình ban hành văn bản xác nhận việc cấp giấy chứng nhận (GCN) QSDĐ cho gia đình anh Sơn là đúng quy định của pháp luật; việc SDĐ của gia đình là ổn định liên tục hơn 40 năm không có tranh chấp.

Anh Nguyễn Hoàng Sơn đã gửi đơn đề nghị TAND Tối cao xem xét lại vụ kiện dân sự này theo thủ tục giám đốc thẩm và đề nghị chuyên gia tư vấn.

Ý kiến của chúng tôi:

Gia đình anh Sơn SDĐ liên tục, ổn định, không có tranh chấp hơn 40 năm (1960 đến 2004); năm 1998 được cấp GCNQSDĐ theo quy định của Luật Đất đai 1993. Thời điểm 2 bên tiến hành giao dịch chuyển QSDĐ năm 1962 “chỉ thỏa thuận bằng miệng” nên không có cơ sở kết luận diện tích đất bên nhận chuyển quyền sử dụng là “đất mua” hay “đất mượn”. Tuy nhiên, pháp luật đã tính đến tình huống này. Đất đang được sử dụng qua việc một bên nhận chuyển quyền từ bên kia không đáp ứng các chuẩn mực pháp lý được gọi là đất “đã giao cho người khác sử dụng”. Đối với đất “đã giao cho người khác sử dụng” mà người chủ cũ nay kiện đòi quyền sử dụng, tại Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao hướng dẫn như  sau: “Chủ cũ hoặc người thừa kế của người đó không có quyền đòi lại QSDĐ nếu đất đó đã được giao cho người khác sử dụng và họ đã được UBND cấp có thẩm quyền cấp GCNQSDĐ theo Luật Đất đai năm 1987, Luật Đất đai năm 1993, Luật Đất đai năm 2003 hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại các khoản 1, 2 và 5 Điều 50 của Luật Đất đai năm 2003, trừ trường hợp có căn cứ chứng minh người đang SDĐ đó có hành vi gian dối, lừa đảo... để được giao QSDĐ”.

Như vậy, chỉ trong trường hợp “có căn cứ chứng minh người đang SDĐ đó có hành vi gian dối, lừa đảo... để được giao QSDĐ”, thì người chủ cũ hoặc những người thừa kế của người chủ cũ mới có cơ sở kiện đòi quyền sử dụng. Nếu bên khởi kiện không đưa ra được căn cứ chứng minh người đang SDĐ “có hành vi gian dối, lừa đảo… để được giao quyền sử dụng”, mà TAND tỉnh vẫn chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Trữ đòi ông Tám trả lại QSDĐ, thì đây là việc làm trái với hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao.

Luật gia, nhà báo Nguyễn Chấn