(Thanh tra) - Sáng 22/12, Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài khoa học Thanh tra Chính phủ đã tổ chức hội nghị thuyết minh đề tài khoa học cấp bộ “Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra - Thực trang và giải pháp”. Đề tài do ThS Nguyễn Văn Lương, Hiệu trưởng Trường Cán bộ Thanh tra làm chủ nhiệm.
Theo ThS Nguyễn Văn Lương, trong nhiều năm qua, các cơ quan thanh tra được pháp luật xác định có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng trong hệ thống cơ quan hành chính Nhà nước.
Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được giao, các cơ quan thanh tra thực hiện và giúp thực hiện quản lý Nhà nước về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; trực tiếp tiến hành thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật.
Cơ quan thanh tra có tính chất đặc thù khi vừa chịu sự chỉ đạo, điều hành của thủ trưởng cơ quan quản lý Nhà nước cùng cấp, vừa chịu sự chỉ đạo về công tác, hướng dẫn về tổ chức và nghiệp vụ của cơ quan thanh tra cấp trên.
Hoạt động thanh tra thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần ổn định tình hình kinh tế - xã hội, giữ gìn kỷ luật, kỷ cương, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Tuy nhiên, theo Chủ nhiệm đề tài, thực tiễn cho thấy, mặc dù hệ thống cơ quan thanh tra đã có nhiều đổi mới, song tổ chức bộ máy và hiệu quả hoạt động ở một số nơi vẫn chưa đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ; phân tán nguồn lực; hiệu quả phối hợp chưa cao vẫn là những “điểm nghẽn” cần tiếp tục được tháo gỡ.
Trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị đang đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” theo Kết luận số 50-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị, Đảng và Nhà nước đã đặt ra yêu cầu phải tổ chức, sắp xếp, cơ cấu lại các cơ quan thanh tra tập trung, thống nhất, chuyên nghiệp là tất yếu, khách quan.
Đặc biệt, Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” càng khẳng định tính đúng đắn của định hướng này. Việc tổ chức lại hệ thống thanh tra theo mô hình hai cấp, giảm tầng nấc trung gian, khắc phục trùng lặp, chồng chéo và tăng cường tính độc lập tương đối của cơ quan thanh tra không chỉ phù hợp với yêu cầu cải cách tổ chức bộ máy, mà còn đáp ứng đòi hỏi nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động thanh tra trong giai đoạn mới.
ThS Nguyễn Văn Lương nhấn mạnh, đây là sự thay đổi căn bản, mang tính cách mạng về tổ chức bộ máy ngành Thanh tra, kéo theo yêu cầu phải định hình lại chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra cho phù hợp với mô hình tổ chức mới.
Luật Thanh tra năm 2025 được ban hành thay thế Luật Thanh tra năm 2022, cùng với Nghị định số 109 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ đã cơ bản xác lập khuôn khổ pháp lý cho tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra theo mô hình mới.
Tuy nhiên, theo Chủ nhiệm đề tài, do thời gian xây dựng các văn bản theo trình tự, thủ tục rút gọn, một số nội dung chưa có điều kiện nghiên cứu đầy đủ, đánh giá tác động chính sách toàn diện. Thực tiễn triển khai cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, làm rõ.
Trong đó, vấn đề đầu tiên là việc xác định lại vị trí, vai trò của cơ quan thanh tra trong bối cảnh mới, khi tư duy và phương thức hoạt động đang chuyển mạnh từ “hậu kiểm, xử lý” sang “chủ động, đồng hành, kiến tạo phát triển”.
“Để cơ quan thanh tra thực sự trở thành “thanh tra kiến tạo, phục vụ phát triển”, đồng hành cùng doanh nghiệp, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng, cần tiếp tục đổi mới ở tầm chiến lược và chính sách, pháp luật”, theo ông Lương.
Ông Lương cho biết, sau khi kết thúc hoạt động của Thanh tra bộ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, việc phân định, điều chuyển nhiệm vụ đã phát sinh một số khó khăn, như tình trạng khiếu nại, tố cáo lên cấp tỉnh tăng cao, tạo áp lực lớn cho Thanh tra tỉnh, cần tiếp tục nghiên cứu để có giải pháp phù hợp.
Bên cạnh đó, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các đơn vị trực thuộc trong từng cơ quan thanh tra còn một số điểm chưa thực sự phù hợp; ranh giới nhiệm vụ giữa một số đơn vị chưa rõ; một số nội dung còn mang tính điều chỉnh cơ học, chưa theo kịp yêu cầu đổi mới phương thức quản lý và thanh tra hiện đại.
Xuất phát từ những yêu cầu trên, đề tài tập trung nghiên cứu ba nội dung chính: làm rõ cơ sở lý luận về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra; phân tích, đánh giá thực trạng chính sách, quy định và việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; từ đó đề xuất quan điểm và giải pháp hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong giai đoạn mới.
Theo ThS Nguyễn Văn Lương, việc nghiên cứu đề tài là cần thiết nhằm xây dựng bức tranh tổng thể về tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra sau sắp xếp, tinh gọn; chỉ ra những khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân,
Qua đó đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan thanh tra, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh mới.
Hội đồng tư vấn tuyển chọn đánh giá đề tài có tính cấp thiết, bám sát chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy ngành Thanh tra.
Nội dung nghiên cứu được xây dựng công phu, mục tiêu, phạm vi và phương pháp nghiên cứu rõ ràng, phù hợp với bối cảnh triển khai Luật Thanh tra năm 2025. Kết quả nghiên cứu dự kiến sẽ cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của ngành trong giai đoạn mới.
Hội đồng tư vấn đề nghị chủ nhiệm đề tài đổi tên đề tài “Hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong giai đoạn mới” thành “Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra - Thực trang và giải pháp”.
Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài Thanh tra Chính phủ đã thống nhất phê duyệt đề tài, dự kiến triển khai nghiên cứu giai đoạn 2026-2027.
