Tại phường Điện Ngọc (Điện Bàn, Quảng Nam) có hàng trăm ngôi nhà xây dựng trái phép trong DA Làng Đại học Đà Nẵng. Ảnh: Nguyên Phê

Động thái mới nhất thể hiện quyết tâm của người đứng đầu Chính phủ là, cuối năm 2019, Thủ tướng đồng ý với đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về bố trí 1.000 tỉ đồng từ nguồn dự phòng chung của kế hoạch đầu tư công trung hạn cả nước giai đoạn 2016 - 2020, để triển khai thực hiện DA Khu đô thị Đại học Đà Nẵng. Riêng năm 2020, sẽ phân bổ 500 tỷ đồng vốn đầu tư.

Tuy nhiên, vấn đề nan giải nhất hiện nay là công tác đền bù, giải tỏa và bố trí tái định cư, nhất là trên địa bàn phường Điện Ngọc, thuộc thị xã Điện Bàn (tỉnh Quảng Nam).

So với Quảng Nam, địa bàn Đà Nẵng ít “sức ép” giải tỏa, đền bù hơn. Tại phường Hòa Quý (quận Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng), theo thống kê có khoảng 900 hộ dân ở thôn Hải An và Hải An 1 nằm trong vùng quy hoạch DA, với hơn 70ha đất.

Ông Huỳnh Kim, Chủ tịch UBND phường Hòa Quý cho biết, mặc dù người dân phải sống trong vùng DA “treo” đã 22 năm, nhưng chính quyền và các ban, ngành từ phường đến quận cố gắng tạo điều kiện cho bà con được cung ứng điện, nước đầy đủ, hệ thống đường giao thông được tu sửa, đảm bảo cho người dân đi lại thuận lợi. Tuy nhiên, người dân cũng rất mong muốn DA sớm triển khai để ổn định đời sống về lâu dài…

Còn ông Phan Văn Huyến, Chủ tịch UBND phường Điện Ngọc, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam, cho hay, 2/3 diện tích quy hoạch của DA Làng Đại học Đà Nẵng nằm trên địa bàn của phường. Do DA kéo dài quá lâu,  gây khó khăn trong đời sống sinh hoạt của nhân dân và chính quyền địa phương trong công tác bảo vệ nguyên hiện trạng và quản lý đất đai.

Đến nay, DA mới triển khai khu tái định cư cho các hộ dân bị ảnh hưởng đường bao của Làng Đại học, nhưng chỉ đền bù và tái định cư cho các hộ dân bị giải tỏa trắng, còn các hộ trong diện khác bị ảnh hưởng vẫn chưa được bồi thường và chưa bố trí di dời. Phần lớn diện tích còn lại thuộc DA chưa thực hiện kiểm kê bồi thường đất đai…

Theo quy hoạch DA, phường Điện Ngọc bị ảnh hưởng 4 khối phố, gồm: Câu Hà, Tứ Hà, Ngọc Vinh và Tứ Ngân. Trong đó: Khối phố Câu Hà ảnh hưởng toàn bộ diện tích đất đai với 207 hộ dân; Ngọc Vinh ảnh hưởng 1/3 diện tích, gồm 150 hộ dân; Tứ Hà ảnh hưởng 2/5 diện tích, 250 hộ dân và Tứ Ngân ảnh hưởng ¼ diện tích, với 70 hộ dân.

Từ năm 1997 đến nay, người dân không được tách thửa, tặng, cho, thừa kế, chuyển mục đích sử dụng đất; không được phép xây dựng, cơi nới nhà cửa...

Ông Huyến cho biết thêm, nhiều hộ gia đình, nếu năm 1997 mới chỉ là 2 thế hệ sinh sống trong một ngôi nhà, nay đã tăng lên 4 thế hệ, vì vậy người dân tự ý xây dựng, cơi nới nhà cửa cho con cái đã lập gia đình; mặc dù chính quyền địa phương biết nhưng không có cách giải quyết hợp lý, vì nhu cầu bức xúc và cần thiết của nhân dân…

Tình trạng  xây dựng trái phép trong khu quy hoạch cũng diễn ra khá phức tạp, nhất là thời điểm từ năm 2009 - 2001. Riêng địa bàn khối phố Câu Hà và Tứ Hà, đã có 406 ngôi nhà xây dựng trái phép trên đất hoa màu giao cho nhân dân sản xuất có thời hạn, đất công ích của phường.

Vào năm 2017, khi nghe tin DA Làng Đại học Đà Nẵng khởi động lại, nhiều đối tượng từ địa phương khác đến dò la tìm mua đất tại khu vực DA; rồi hô giá cao để trục lợi, mặc dù việc giao dịch không được cấp thẩm quyền cho phép. UBND phường đã có văn bản về việc tăng cường quản lý đất đai, trật tự xây dựng, nhân - hộ khẩu, tạm trú, tạm vắng trên địa bàn theo quy định; kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính hàng trăm trường hợp. Đến thời điểm hiện nay, có khoảng hơn 2.300 hộ dân sinh sống tạm bợ trong khu quy hoạch DA Làng Đại học Đà Nẵng, tăng gấp 10 lần so với năm 1997.

“DA treo hơn 22 năm đã nảy sinh nhiều hệ lụy, trong đó nổi lên là tình trạng xây dựng công trình trái phép. Đến nay, tình trạng xây dựng trái phép trong vùng quy hoạch vẫn diễn ra hết sức phức tạp, lén lút, khó lường; chính quyền không thể kiểm soát nổi…”, ông Huyến phân trần.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, giữa tháng 5/2017, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đã có buổi làm việc với Đại học Đà Nẵng cùng các ban, ngành liên quan và đã có kết luận thống nhất giữ nguyên ranh giới quy hoạch 190ha Làng Đại học Đà Nẵng, thuộc địa phận của tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 1997. Đề nghị Đại học Đà Nẵng điều chỉnh quy hoạch cục bộ trong từng phân khu bên trong Làng Đại học, phân kỳ đầu tư cho hợp lý, lựa chọn đơn vị có năng lực để hợp đồng xây dựng và thực hiện phương án đền bù, giải phóng mặt bằng, báo cáo Thủ tướng Chính phủ và hoàn chỉnh quy hoạch phân khu, xây dựng lại kế hoạch sử dụng đất, gửi UBND tỉnh Quảng Nam xem xét phê duyệt.

Đại học Đà Nẵng cử đơn vị làm đầu mối liên hệ, làm việc với UBND thị xã Điện Bàn thực hiện điều tra, khảo sát, kiểm kê đất đai, hiện trạng dân cư, vật liệu kiến trúc, nhà ở, các loại đất, hiện trạng đất… Xác định nhu cầu cần bố trí tái định cư đối với dân cư vùng quy hoạch để xây dựng phương án giải tỏa, đền bù, tái định cư từng giai đoạn, phù hợp với tiến độ triển khai DA khu dân cư, đô thị hành chính mới Điện Ngọc.

Ông Trần Úc, Chủ tịch UBND thị xã Điện Bàn lo lắng: “Nan giải nhất của chính quyền địa phương khi DA khu đô thị Đại học Đà Nẵng khởi động trở lại là công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, tái định cư. Hiện, số lượng công trình nhà cửa, kể cả công trình xây dựng trái phép, hộ dân tăng gấp nhiều lần so với thời điểm phê duyệt DA”.

Công tác giải tỏa, đền bù DA khu đô thị Đại học Đà Nẵng sẽ được thực hiện trong năm nay, dự kiến kinh phí triển khai giải tỏa, đền bù sẽ được bố trí trước 500 tỷ đồng.

Về phía TP Đà Nẵng cũng đã chủ động giao cho Trung tâm Phát triển quỹ đất TP đầu tư ngay 22ha bằng ngân sách của TP để giải quyết trước mắt.

Còn trên địa bàn Quảng Nam vẫn ngổn ngang “trăm thứ tơ vò” về đền bù, giải tỏa và bố trí tái định cư.

Nguyên Phê