(Thanh tra) - Sau hai tuần vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (từ 1/7/2025), TP HCM – trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước – đã có những thay đổi đáng chú ý trong hoạt động tiếp nhận, xử lý và phục vụ người dân. Giảm cấp trung gian, nâng trách nhiệm cấp cơ sở, chuyển quản trị sang phục vụ – đó là những dấu ấn đang từng bước hiện hình.
Không phải là cuộc thử nghiệm: Hành chính đi thẳng từ phường đến sở, ngành
Theo đúng tinh thần của Nghị quyết 18-NQ/TW, TP HCM chính thức xóa bỏ cấp chính quyền quận/huyện từ ngày 1/7/2025. Toàn bộ cơ cấu tổ chức được tái thiết thành chính quyền địa phương 2 cấp: Cấp thành phố và cấp xã/phường. Hệ thống hành chính mới gọn hơn, nhưng không đơn giản hơn, bởi nó đòi hỏi công nghệ cao hơn, kỷ luật dữ liệu chặt hơn và năng lực điều hành tinh vi hơn ở từng cấp thực thi.
Sự thay đổi lớn nhất đến từ việc phân cấp và rút ngắn quy trình. Những thủ tục vốn thuộc thẩm quyền cấp quận – như cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, xác nhận cư trú, chứng thực sao y… nay được tiếp nhận, xử lý trực tiếp tại phường, xã, qua hệ thống phần mềm kết nối đến sở, ban, ngành.
Tại TP HCM, chỉ trong 9 ngày đầu vận hành (1–9/7), Thành phố đã tiếp nhận gần 80.000 hồ sơ hành chính, trong đó hơn 48.000 hồ sơ thuộc cấp xã, theo báo cáo chính thức từ Sở Nội vụ TP HCM. 100% dịch vụ công của thành phố đã tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia. Điều đó cho thấy mô hình đang vận hành không chỉ trên giấy tờ, mà đi vào thực tế một cách mạnh mẽ.
Cận cảnh tại cơ sở: Một phường – gần 150 lượt người/ngày – vẫn vận hành suôn sẻ
Tại phường Thới An (quận 12 cũ), mỗi ngày Trung tâm Hành chính công tiếp nhận và xử lý trung bình 150 lượt hồ sơ, chưa kể các yêu cầu qua mạng. Theo ông Nguyễn Đình Bảo Quốc – Phó Chủ tịch UBND phường kiêm Giám đốc Trung tâm – hiện tại phường đã sáp nhập với phường Thạnh Xuân, dân số hơn 125.000 người. Bộ phận một cửa đang đảm nhiệm 363 thủ tục, bao gồm cả các thủ tục vốn thuộc cấp thành phố và cấp quận trước đây.
11 cán bộ tại trung tâm này đang làm việc cả cuối tuần, với sự hỗ trợ của Đoàn thanh niên, cán bộ chuyển đổi số và các chuyên viên công nghệ thông tin từ Trung tâm Chuyển đổi số TP HCM. Một số nơi như phường Thủ Đức còn áp dụng robot hỗ trợ tiếp nhận hồ sơ và phát nước, phường Bình Tiên triển khai “ATM hồ sơ” hoạt động 24/7.
Ông Trần Minh Quang – chuyên viên Trung tâm hành chính phường Thới An – chia sẻ: “Việc chuyển thẩm quyền về cấp phường giúp người dân đỡ đi lại, giảm chi phí và thời gian. Quan trọng là cán bộ phải chịu khó học phần mềm, cập nhật quy trình, không đùn đẩy.”
Người dân cũng có chung nhận định. Ông Nguyễn Thành Danh (71 tuổi, ngụ tại Thới An) cho biết: “Ngày trước xin cấp sổ đỏ phải đi lên quận, giờ xuống phường làm. Tôi già không biết làm hồ sơ online, được tình nguyện viên hướng dẫn tận tình. 10 phút đã xong kiểm tra hồ sơ.”
Những rào cản đầu tiên: Hạ tầng, dữ liệu và cán bộ cơ sở
Không có cuộc cải cách nào không vướng khó khăn. Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thẳng thắn thừa nhận tại hội nghị ngày 13/7 ở Cần Thơ về chính quyền 2 cấp.
Sau hai tuần vận hành, các địa phương cơ bản đã quán triệt đầy đủ chủ trương, triển khai kịp thời, tích cực và đúng tiến độ. Đặc biệt, Bộ trưởng đánh giá cao một số địa phương đi đầu như TP HCM với nhiều cách làm sáng tạo, chủ động sắp xếp bộ máy, giải quyết thủ tục hành chính linh hoạt, phục vụ người dân tốt hơn.
"Nhận định ban đầu của Bộ Nội vụ, đến thời điểm này cơ bản ổn định, bước đầu vận hành tích cực, có thể khẳng định kết quả bước đầu là khá hanh thông, suôn sẻ, không có trục trặc, vướng mắc phát sinh lớn cho việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp", Bộ trưởng nói.
Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng chỉ rõ một số hạn chế, trong đó đáng lưu ý là việc phân cấp, phân quyền mạnh từ Trung ương về địa phương khiến một số nơi còn lúng túng trong triển khai.
Về hạ tầng, Bộ trưởng cho rằng đây là điểm nghẽn lớn nhất hiện nay. Nhiều nơi chưa đảm bảo hệ thống dùng chung, dẫn đến nghẽn kết nối, thậm chí phải xử lý thủ công, gây chậm trễ. Bộ trưởng đề xuất cần rà soát tổng thể hạ tầng quốc gia từ Trung ương tới cấp xã để đảm bảo liên thông đồng bộ, phục vụ vận hành trơn tru.
Từ "quản lý" sang "phục vụ": Thước đo là sự hài lòng của người dân
Bài học lớn nhất rút ra sau 2 tuần là gì?
Không phải “trung tâm đẹp” hay “phần mềm mới”, mà là tư duy cán bộ. Nơi nào cán bộ chủ động, chịu khó hỗ trợ dân, nơi đó dân hài lòng. Ngược lại, nơi nào thiếu trách nhiệm, đùn đẩy, hoặc chỉ chăm chăm làm đúng quy trình mà không đặt lợi ích người dân lên trước, mô hình mới sẽ bị chính tư duy cũ kéo lùi.
TP HCM đã đi trước bằng những chính sách mang tính nhân văn và thực tế: Hỗ trợ giới thiệu việc làm cho cán bộ tinh giản; tổ chức đào tạo nghề, hỗ trợ vay vốn chuyển đổi nghề nghiệp; triển khai đề án mua và thuê mua nhà ở xã hội cho cán bộ nghỉ việc hoặc chuyển ngành.
Đây không chỉ là chế độ, mà là thông điệp: Chuyển đổi mô hình không bỏ ai lại phía sau.
Sau hai tuần vận hành chính quyền 2 cấp, TP HCM đang chứng minh rằng một mô hình tinh gọn, số hóa, hiện đại là khả thi. Nhưng chỉ khi con người – đặc biệt là cán bộ ở cấp xã, phường thay đổi tư duy từ “quản lý” sang “phục vụ”, thì hành chính mới thực sự gần dân.
Bài học rõ ràng, đơn giản thủ tục, không có nghĩa là đơn giản trách nhiệm. Tinh gọn bộ máy, không có nghĩa là tinh giảm sự quan tâm đến người dân.
Sự hài lòng của người dân không đến từ máy tính hay robot, mà đến từ cách cán bộ hành chính cúi xuống bàn tiếp nhận, lắng nghe và cùng họ tháo gỡ từng thủ tục nhỏ nhất.
