(Thanh tra) - Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đồng loạt khởi công các dự án giải phóng mặt bằng (GPMB) 2 dự án đường sắt gồm đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam và tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng vào đúng ngày 19/8/2025, nhiều địa phương đã có những bước triển khai tích cực để chạy đua với thời gian.
Sau khi một số tỉnh, thành phố đang tích cực triển khai GPMB 2 dự án đường sắt gồm đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam và tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, mới đây tỉnh Lâm Đồng cũng đã khẩn trương vào cuộc.
Theo đó, ngày 14/7, UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức cuộc họp với các đơn vị liên quan về tình hình thực hiện GPMB phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam.
Báo cáo của Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng, Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đoạn qua địa bàn tỉnh Lâm Đồng có chiều dài 156,5 km với 2 nhà ga (ga Phan Rí thuộc xã Bắc Bình và ga Phan Thiết thuộc phường Bình Thuận), 4 trạm bảo dưỡng, diện tích giải phóng mặt bằng dự kiến 936 ha.
Dự án đi qua địa bàn của 18 phường, xã ven biển của tỉnh. Tổng nhu cầu tái định cư khoảng 1.150 hộ, dự kiến xây dựng tại 9 khu mới, với tổng kinh phí gần 450 tỉ đồng.
Về phương án tái định cư, trong 1.150 hộ, có 45 hộ sẽ bố trí vào các khu dân cư hiện hữu, 1.105 hộ còn lại sẽ bố trí vào chín khu tái định cư mới.
Tại buổi làm việc, ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng yêu cầu các đơn vị liên quan vào cuộc quyết liệt, khẩn trương, trách nhiệm triển khai công việc liên quan GPMB nhanh chóng, đảm bảo tiến độ đề ra; đặc biệt chú ý khâu dân vận, tuyên truyền để người dân thấy rõ tầm quan trọng của dự án, từ đó có được sự đồng thuận để triển khai nhanh hơn.
Các xã, phường tiến hành kiểm kê đất đai trong khu vực dự án đi qua; bổ sung dự kiến phương án thu hồi đất, tái định cư, nguồn vốn tái định cư. Đặc biệt là các xã, phường phải quản lý chặt chẽ ranh giới đất đai khu vực dự án, không để xảy ra tình trạng lấn chiếm đất đai, xây dựng trái phép khu vực dự án…
Trước đó, địa phương có cả 2 dự án đường sắt đi qua đã có những bước triển khai tích cực là TP Hà Nội.
Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hà Nội cho biết, Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đoạn qua Hà Nội có chiều dài khoảng 37,5km; dự kiến khối lượng GPMB khoảng 245,2ha. Dự án đi qua các xã: Tiến Thắng, Quang Minh, Phúc Thịnh, Thư Lâm, Phù Đổng và Thuận An (các huyện Mê Linh, Đông Anh, Gia Lâm cũ).
Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam chiều dài tuyến đi qua Hà Nội khoảng 27,9km; tổng diện tích đất dự kiến thu hồi, GPMB khoảng 112,74ha, nằm trên các xã: Ngọc Hồi, Thường Tín, Thượng Phúc, Phượng Dực, Chuyên Mỹ và Đại Xuyên (các huyện Thanh Trì, Thường Tín, Phú Xuyên cũ).
Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Sỹ Thanh đã chỉ đạo các xã có dự án đi qua phải bảo đảm tinh thần quyết liệt, thông suốt mọi chỉ đạo từ Trung ương đến TP và xuống các địa phương khi triển khai dự án. Bí thư Đảng ủy các xã phải là Trưởng ban chỉ đạo GPMB của xã để chỉ đạo thực hiện các dự án GPMB liên quan 2 dự án quan trọng này.
Theo kế hoạch, UBND các xã trực tiếp bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong phạm vi hành chính địa phương quản lý; phối hợp chuẩn bị hồ sơ, phương án, kế hoạch chi tiết để GPMB đúng tiến độ.
Tại TP Hồ Chí Minh, tuyến đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam đoạn qua thành phố dài 13,49km với phạm vi sử dụng đất khoảng 110ha. Trên cơ sở ranh sơ bộ do Bộ Xây dựng cung cấp, UBND TP đã xác định sơ bộ phạm vi thu hồi đất để thực hiện dự án. Tổng kinh phí sơ bộ dành cho công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho đoạn tuyến qua thành phố dự kiến khoảng 2.575,8 tỉ đồng. UBND TP đã giao nhiệm vụ cho chủ đầu tư tổ chức thực hiện dự án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đồng thời chủ động ứng vốn ngân sách để triển khai.
Hà Tĩnh là địa phương có hơn 100km của Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam. Ông Lê Anh Sơn, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Hà Tĩnh - cho biết, địa phương phải thu hồi, bồi thường diện tích gần 765ha đất các loại. Trong đó, có khoảng 84,3ha đất ở. Cùng với đó, dự kiến phải xây dựng 35 khu tái định cư để di dời 1.314 hộ dân đến nơi ở mới.
Để hoàn thành các thủ tục, đủ điều kiện làm lễ khởi công vào ngày 19/8 theo yêu cầu của Chính phủ, Sở Xây dựng tỉnh Hà Tĩnh thống nhất đề xuất lựa chọn địa điểm tại thôn Liên Vinh (xã Thạch Đài cũ), phường Hà Huy Tập. Đây là khu tái định cư có quy mô dự kiến khoảng 6ha.
Tại Nghệ An, tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam qua Nghệ An dài 85,5km, ảnh hưởng đến hơn 2.150 hộ dân. Tỉnh dự kiến xây dựng 30 khu tái định cư với tổng diện tích hơn 102ha, trong đó ưu tiên 3 khu đã “sẵn sàng” về quỹ đất và hạ tầng.
Theo Sở Xây dựng Nghệ An, tổng số có 2.150 hộ dân bị ảnh hưởng. Trong đó, 1.942 hộ dân sẽ được bố trí tái định cư. Tỉnh Nghệ An dự kiến xây dựng 30 khu tái định cư với tổng diện tích hơn 102ha, kinh phí khoảng 1.450 tỉ đồng để đáp ứng nhu cầu nhà ở mới cho người dân.
Ngoài ra, nhiều địa phương khác cũng tích cực, chủ động triển khai GPMB cho dự án đường sắt như Thanh Hoá, Hải Phòng, Lào Cai…
Quốc hội đã thống nhất tách GPMB thành dự án riêng đối với Dự án đường sắt cao tốc trục Bắc – Nam. Theo Bộ Xây dựng, dự án đi qua 20 tỉnh, thành với nhu cầu sử dụng khoảng 11.000ha đất, 121.000 người cần tái định cư, nên GPMB là thách thức lớn. Việc tách riêng sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ GPMB và tái định cư.
Theo tính toán, với tuyến đường sắt tốc độ cao, thời gian vận chuyển hàng hóa từ Bắc vào Nam sẽ rút ngắn xuống còn chưa đầy 10 tiếng, thay vì 2-3 ngày như hiện nay. Tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng sẽ là hành lang logistics xuyên Á, nối trực tiếp cửa khẩu biên giới với cảng biển lớn nhất miền Bắc - yếu tố sống còn cho xuất nhập khẩu.
Các tuyến đường sắt hiện đại đang tạo ra nền tảng để quy hoạch lại các đô thị vệ tinh, đô thị gắn kết hạ tầng giao thông (TOD). Ga Vinh (Nghệ An), ga Đông Anh (Hà Nội), ga Lào Cai… sẽ không chỉ là nơi dừng chân của đoàn tàu, mà trở thành tâm điểm phát triển thương mại - dịch vụ - logistics, thay đổi diện mạo của hàng loạt vùng ven vốn chậm phát triển. Đây cũng là cơ hội vàng để hút vốn đầu tư tư nhân, tạo hàng trăm nghìn việc làm mới cho lao động địa phương, phát triển kỹ năng và dịch vụ phụ trợ đi kèm.
