(Thanh tra)- Ngày 19/12, tại Hà Nội, Dự án Hỗ trợ chính sách thương mại và đầu tư của châu Âu (EU-MUTRAP), phối hợp với Bộ Công thương tổ chức hội thảo “Việt Nam gia nhập Công ước của Liên hợp quốc về Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế”, nhằm đánh giá thuận lợi và khó khăn trong trường hợp Việt Nam gia nhập Công ước Viên 1980 và chuẩn bị những điều kiện để bảo đảm gia nhập Công ước một cách có hiệu quả.
Hội thảo có sự tham gia và trình bày của đai diện Vụ Pháp chế- Bộ Công hương, các chuyên gia của VCCI, VIAC, các Giáo sư, Tiến sĩ Đại học Kinh Tế, cùng đại diện của các sở, ban, ngành, hiệp hội ngành hàng, các viện nghiên cứu, trường đại học, luật sư, trọng tài trong lĩnh vực thương mại quốc tế và các doanh nghiệp xuất nhập khẩu lớn tại Hà Nội trong các lĩnh vực nông sản, thủy sản, dệt may, da giầy, gỗ…
Công ước Viên năm 1980 về Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế của Liên hợp quốc là một trong những công ước quốc tế quan trọng nhất về thương mại đa phương, được áp dụng rộng rãi với 80 quốc gia thành viên tham gia, điều chỉnh khoảng 2/3 giao dịch thương mại quốc tế. Đặc biệt, hầu hết các đối tác thương mại lớn của Việt Nam đều là thành viên của công ước. Nội dung công ước quy định các vấn đề về xác lập hợp đồng, quyền và nghĩa vụ của người bán và người mua, vi phạm hợp đồng và chế tài đối với việc vi phạm hợp đồng.
Năm 2012, Bộ Công thương đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ về việc Việt Nam gia nhập Công ước Viên 1980 và đã được Thủ tướng đồng ý về chủ trương gia nhập công ước. Việc Việt Nam gia nhập Công ước Viên 1980 sẽ có những tác động không nhỏ về mặt pháp lý đối với hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam.
Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam nên sớm trang bị cho doanh nghiệp một nền tảng luật pháp vững vàng, để tự tin ngồi vào bàn đàm phán các hợp đồng mua bán hàng hóa với doanh nghiệp nước ngoài. Theo kết quả điều tra gần đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), có đến trên 80% doanh nghiệp tham gia điều tra cho biết không lựa chọn luật để áp dụng vào các hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế và không nghiên cứu các điều khoản của hợp đồng khi xảy ra tranh chấp. Khi chọn luật áp dụng hợp đồng, phần lớn các doanh nghiệp lại chọn luật nước ngoài thay vì luật của Việt Nam. PGS.TS. Nguyễn Vũ Hoàng, Đại học Kinh tế quốc dân chỉ ra rằng, nguyên nhân của tình trạng trên là do tâm lí hoạt động thương mại của doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu dựa trên niềm tin và xây dựng mối quan hệ lâu dài. Do vậy, các doanh nghiệp không những không nắm nhiều về luật của các nước, mà ngay cả luật ở Việt Nam cũng nắm không vững.
Nhiều doanh nghiệp còn tâm lí sính ngoại, thích sử dụng luật nước ngoài hơn luật của Việt Nam. Ngoài ra, 90% doanh nghiệp Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ, tiềm lực tài chính yếu, không có bộ phận pháp lí chuyên trách dẫn đến phần giải quyết tranh chấp trong hợp đồng mua bán đều bỏ trống. Thời gian qua, tỉ lệ tranh chấp liên quan đến mua bán quốc tế rất cao, trong đó 80% là không quy định luật áp dụng. Do không có ngân sách cho tư vấn pháp lý, nên hợp đồng giao dịch của các doanh nghiệp Việt Nam thường sơ sài, thiếu chặt chẽ, hay bị áp đặt theo điều kiện của đối tác. Bên cạnh đó, phần lớn các hợp đồng của doanh nghiệp Việt Nam chỉ có giá trị từ vài chục ngàn đến vài trăm ngàn USD. Do vậy, khi xảy ra tranh chấp, doanh nghiệp thường bỏ không theo kiện vì chi phí theo kiện có khi còn lớn hơn cả giá trị hợp đồng.
Tuy vậy, mức độ tiếp cận với CISG của doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn hạn chế. Trong khi, phần lớn các quốc gia có quan hệ thương mại với Việt Nam hiện đã là thành viên của CISG. Hội nhập quốc tế càng sâu, hoạt động thương mại của các doanh nghiệp sẽ càng gặp nhiều rủi ro nếu không được trang bị hệ thống pháp luật vững vàng. Thời gian qua, doanh nghiệp Việt Nam luôn chịu thiệt thòi, lép vế trước đối tác khách hàng do không am hiểu luật pháp về mua bán hàng hóa quốc tế. Đã đến lúc chúng ta phải gia nhập CISG để áp dụng luật chơi toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải nghiên cứu CISG để không bị động trong đàm phán thương mại vì khi phát sinh tranh chấp trong mua bán hàng hóa quốc tế sẽ bắt buộc phải dựa vào luật áp dụng. Trong trường hợp này, tất cả các tòa án và trọng tài, dù là tòa án và trọng tài của Việt Nam hay tòa án, trọng tài nước ngoài sẽ cố gắng áp dụng luật của nước mình.
Qua hội thảo, các đại biểu, đặc biệt là giới luật sư và doanh nghiệp đã nhận thức rõ hơn các lợi ích về việc Việt Nam gia nhập Công ước Viên 1980, tác động của việc tham gia công ước cũng như những điều kiện cần chuẩn bị trước khi gia nhập.
Nguyễn Thanh
