(Thanh tra) - Khi kinh tế biển tăng tốc, thách thức lớn nhất không còn nằm ở quy mô khai thác, mà ở cách lựa chọn con đường phát triển. Với Lâm Đồng, bài toán đặt ra là làm sao duy trì tăng trưởng mà không làm suy kiệt môi trường, nguồn lợi và sinh kế lâu dài. Từ thủy sản đến năng lượng và hạ tầng ven biển, yêu cầu phát triển bền vững đang trở thành ràng buộc bắt buộc trong mọi quyết định quản lý.
Thực hiện các nghị quyết của Trung ương về Chiến lược biển, trong gần ba thập niên qua, nhiều khó khăn, vướng mắc liên quan đến kinh tế biển của tỉnh Lâm Đồng từng bước được tháo gỡ. Ngành thủy sản hiện đóng góp khoảng 6,8% GRDP của tỉnh; nếu tính cả phần giá trị gia tăng từ chế biến, tỷ lệ này đạt khoảng 15%. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 150 triệu USD, chiếm gần 40% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của địa phương.
Sở hữu vùng biển rộng, nằm trong nhóm ba ngư trường trọng điểm của cả nước, Lâm Đồng đứng trước áp lực kép: vừa phải khai thác để duy trì tăng trưởng, vừa phải bảo vệ để giữ được nguồn lợi lâu dài. Chính áp lực này buộc ngành thủy sản phải điều chỉnh cách phát triển, chuyển dần trọng tâm sang khai thác xa bờ, đồng thời giảm cường lực khai thác ven bờ.
Hiện nay, ngành thủy sản đóng góp khoảng 30% giá trị tăng thêm của khu vực nông – lâm – thủy sản và khoảng 8% GRDP toàn tỉnh, tiếp tục giữ vai trò chủ lực trong các ngành kinh tế biển. Tuy nhiên, thay vì mở rộng bằng số lượng tàu thuyền, tỉnh tập trung vào chất lượng khai thác và hiệu quả chuỗi sản xuất.
Cùng với việc đầu tư đội tàu công suất lớn, công tác sắp xếp lại nghề cá được triển khai quyết liệt. Các tàu thuyền không đủ điều kiện hoạt động, các nghề cấm, nghề có nguy cơ hủy hoại nguồn lợi từng bước bị loại bỏ. Tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, từ khai thác, thu mua, sơ chế đến chế biến và tiêu thụ, được đẩy mạnh nhằm nâng cao giá trị gia tăng, thay cho cách làm chạy theo sản lượng.
Một nội dung mang tính then chốt là chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Việc siết chặt quản lý tàu cá, giám sát hành trình và truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà trở thành điều kiện bắt buộc để ngành thủy sản hội nhập thị trường quốc tế và phát triển bền vững.
Bên cạnh khai thác, nuôi trồng và chế biến thủy sản được xác định là dư địa tăng trưởng dài hạn. Tỉnh triển khai các đề án phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển theo hướng công nghiệp, tập trung vào các loài có giá trị kinh tế cao. Cách tiếp cận này giúp giảm áp lực lên nguồn lợi tự nhiên, đồng thời tạo ra chuỗi sản xuất ổn định, có khả năng kiểm soát chất lượng.
Đáng chú ý, sản xuất tôm giống trở thành lợi thế nổi trội của địa phương, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng sản lượng cả nước, cung ứng cho các vùng nuôi trọng điểm ở miền Trung và Nam Bộ. Song song đó, các doanh nghiệp chế biến thủy sản từng bước áp dụng các tiêu chuẩn quản lý chất lượng tiên tiến, hình thành mối liên kết chặt chẽ giữa người khai thác, cơ sở thu mua và nhà máy chế biến.
Trong bức tranh chung ấy, đảo Phú Quý được định hướng trở thành trung tâm khai thác, dịch vụ hậu cần và thương mại nghề cá cấp vùng. Việc đầu tư hạ tầng cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão và các dịch vụ hậu cần trên đảo không chỉ phục vụ sản xuất, mà còn gắn với nhiệm vụ bảo đảm quốc phòng, an ninh trên biển.
Phát triển kinh tế biển bền vững không thể tách rời bảo vệ môi trường. Tỉnh Lâm Đồng xác định rõ, bảo tồn hệ sinh thái biển không phải là phần việc bổ trợ, mà là nền móng cho mọi hoạt động khai thác lâu dài.
Theo đó, các khu bảo tồn biển, khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản và khu vực cấm khai thác có thời hạn được thành lập và quản lý theo quy hoạch. Cùng với đó là việc triển khai mô hình đồng quản lý, huy động cộng đồng ngư dân tham gia bảo vệ nguồn lợi, gắn trách nhiệm bảo tồn với sinh kế của chính người dân.
Công tác quan trắc môi trường biển, giám sát chất lượng nước và trầm tích ven bờ được thực hiện thường xuyên nhằm kịp thời phát hiện, xử lý nguy cơ ô nhiễm. Việc kiểm soát rác thải nhựa đại dương, giám sát môi trường tại các khu công nghiệp và trung tâm năng lượng ven biển được đặt dưới sự theo dõi chặt chẽ của các cơ quan chuyên môn.
Một chuyển động đáng chú ý trong những năm gần đây là sự phát triển của ngành năng lượng tái tạo trên biển. Với điều kiện gió và bức xạ mặt trời cao, ổn định, Lâm Đồng trở thành điểm đến của nhiều dự án điện gió, điện mặt trời, trong đó có điện gió ngoài khơi.
Ngành năng lượng không chỉ đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế và ngân sách, mà còn tạo nền tảng bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Hệ thống lưới điện truyền tải và phân phối được đầu tư đồng bộ, kết nối các dự án nguồn điện với các vùng phụ tải lớn, qua đó phát huy hiệu quả của các dự án năng lượng xanh.
Định hướng trong thời gian tới là kết hợp điện gió với các ngành công nghiệp mới như sản xuất hydrogen xanh, amoniac xanh và khai thác năng lượng từ sóng biển. Cách tiếp cận này cho thấy tư duy phát triển không dừng ở việc thu hút dự án đơn lẻ, mà hướng đến hình thành một hệ sinh thái năng lượng sạch, có khả năng cạnh tranh dài hạn.
Nhìn tổng thể, kinh tế biển Lâm Đồng đang vận hành trên một trục cân bằng khó nhưng cần thiết: tăng trưởng kinh tế đi cùng bảo vệ môi trường, bảo đảm sinh kế và giữ vững quốc phòng, an ninh. Việc ưu tiên công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng và tuân thủ nghiêm các quy chuẩn môi trường được đặt ra như điều kiện tiên quyết đối với mọi dự án đầu tư ven biển.
Chính cách tiếp cận này giúp tỉnh tránh được vòng xoáy phát triển nóng, đồng thời tạo nền tảng để kinh tế biển chuyển sang giai đoạn phát triển theo chiều sâu, chú trọng chất lượng và tính bền vững. Đây cũng là bước chuẩn bị quan trọng để Lâm Đồng bước vào chặng tiếp theo: mở rộng không gian phát triển từ biển thông qua liên kết vùng, từng bước hình thành cực tăng trưởng mới mang tầm chiến lược.
Bài 3: Từ biển mở không gian phát triển mới
