Nhiều công trình, D.A chậm tiến độ do năng lực của nhà thầu hạn chế. Ảnh: Trần Quý

Hiện nay, việc lập hồ sơ mời thầu xây lắp cơ bản được thực hiện theo mẫu Hồ sơ mời thầu ban hành kèm theo Thông tư số 01/2010/TT-BKH ngày 6/1/2010 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu không đề cập tới việc đánh giá năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu đang thi công cùng lúc nhiều gói thầu, điều này dẫn đến nhiều trường hợp nhà thầu được phê duyệt trúng thầu nhưng quá trình triển khai đã thể hiện năng lực yếu về tài chính, kinh nghiệm, nhân sự…

Theo tiêu chuẩn đánh giá về năng lực và kinh nghiệm tại mẫu hồ sơ mời thầu, việc đưa thêm các quy định khác vào tiêu chuẩn không được hướng dẫn chi tiết mà chỉ dựa vào đánh giá của chủ đầu tư. Nếu chủ đầu tư đưa thêm nhiều tiêu chí không sát thực, không phản ánh đúng bản chất và năng lực của nhà thầu đối với gói thầu sẽ không lựa chọn được nhà thầu có năng lực thực sự.

Ông Bùi Tấn Lực, Tổng Thư ký Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Bình Định cho rằng, việc xác định năng lực thực tế của các nhà thầu tham gia đấu thầu là thật sự cần thiết, nhưng các quy định, văn bản pháp luật liên quan những vấn đề này thiếu chi tiết, cụ thể. Mặt khác, sự phối hợp của các cơ quan chức năng, đặc biệt là chủ đầu tư, ban quản lý D.A trong đánh giá nhà thầu thiếu chặt chẽ, dẫn đến tình trạng không công bằng. Trong yêu cầu về kinh nghiệm thi công các công trình tương tự nhiều chủ đầu còn đưa ra tiêu chí riêng biệt qui định vùng miền…

Do đó, cần rà soát lại cơ chế, chính sách để có tiêu chí đánh giá đúng năng lực của nhà thầu trong hoạt động xây dựng, tránh hiện tượng thông thầu, bán thầu như hiện nay (theo Luật Đấu thầu, hành vi thông thầu, bán thầu đều bị cấm, nhưng hoạt động xây dựng có liên danh, liên doanh, có thầu chính, thầu phụ và nhiều thầu phụ nên hành vi này khó rạch ròi, không dễ chỉ ra và xử lý). Cần tránh hiện tượng các doanh nghiệp (DN) lớn, các tập đoàn tham gia đấu thầu (vì có hồ sơ năng lực đẹp) nhưng không tổ chức thực hiện mà giao khoán lại cho các DN địa phương thi công. Bên cạnh đó, phải có tiêu chí chính sách cho các DN địa phương để từng bước nâng cao năng lực nhà thầu địa phương cạnh tranh trong tương lai…

Đánh giá và công bố công khai năng lực nhà thầu góp phần quan trọng trong việc làm minh bạch, tăng tính cạnh tranh của các DN khi lựa chọn nhà thầu theo Luật Đấu thầu 2005 và Luật Xây dựng 2003. Đây là vấn đề mới ở nước ta nhưng trong cơ chế thị trường ở các nước trong khu vực và quốc tế thì đã trở thành thông lệ. Vì vậy, cần được bổ sung các chế tài về công bố công khai năng lực nhà thầu trong hoạt động xây dựng vào các Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng và các văn bản hướng dẫn dưới Luật - TS Lê văn Long, Trưởng phòng Cơ chế, Viện Kinh tế Xây dựng kiến nghị.

Trần Quý