(Thanh tra) - Theo báo cáo của UBND tỉnh Vĩnh Long, thực hiện Kế hoạch số 96/KH-TTCP ngày 28/3/2025 của Thanh tra Chính phủ kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo kéo dài, thời gian qua, Chủ tịch UBND các cấp và thủ trưởng các sở, ban, ngành đã tăng cường tiếp công dân, chủ trì đối thoại trước khi ban hành quyết định giải quyết; đồng thời mời Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể tham dự để giám sát, bảo đảm công khai, minh bạch.
Dù vậy, thực tiễn cho thấy công tác giải quyết một số vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, kéo dài vẫn gặp nhiều trở ngại, ảnh hưởng đến trật tự, an toàn xã hội và niềm tin của người dân vào thiết chế pháp luật.
Báo cáo của UBND tỉnh Vĩnh Long nêu rõ: Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khiếu nại, tố cáo đã được triển khai “khá tốt”, song không ít trường hợp vẫn khiếu nại do không hiểu chính sách, pháp luật; thậm chí có người vì lợi ích cá nhân, gia đình mà cố tình hiểu sai, không chấp hành quyết định thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đáng lưu ý, có hiện tượng một số cá nhân cố tình khiếu nại kéo dài hoặc có hành vi lôi kéo người khác cùng tụ tập đông người để khiếu nại. Một bộ phận nhỏ người dân do nhận thức chưa đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của mình trong khiếu nại, tố cáo, vẫn tiếp tục khiếu nại kéo dài mặc dù các vụ việc đã được xem xét, giải quyết có lý có tình, đúng quy định và đã có hiệu lực thi hành.
Thứ nhất, khoảng trống về nhận thức pháp luật và kỳ vọng giải quyết khiến không ít đương sự cho rằng quyết định hành chính “chưa thỏa đáng”, dù đã trải qua nhiều cấp thẩm tra, rà soát. Khi không đồng ý kết quả, họ tiếp tục gửi đơn vượt cấp, gây áp lực lên cơ quan Trung ương, phát sinh tụ tập đông người.
Thứ hai, đặc thù các vụ việc liên quan đất đai, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thường gắn với lịch sử sử dụng đất, mốc ranh, bản đồ đo đạc qua nhiều thời kỳ; hồ sơ kỹ thuật phức tạp, dễ bị diễn giải theo hướng có lợi cho bên khiếu nại. Việc truyền đạt căn cứ, quy trình pháp lý đôi khi chưa “chạm” đến mối quan tâm cụ thể của người dân, dẫn đến bức xúc kéo dài.
Thứ ba, một số vụ việc chứa đựng tranh chấp dân sự về quyền sử dụng đất nhưng lại được kỳ vọng xử lý dứt điểm bằng kênh hành chính. Khi thẩm quyền buộc phải chuyển sang tòa án, đương sự đôi khi không hợp tác, tiếp tục yêu cầu cơ quan hành chính giải quyết, làm kéo dài thời gian.
Cuối cùng, chế tài răn đe đối với hành vi không chấp hành quyết định, cản trở hoạt động công vụ hoặc kích động tụ tập đông người tuy có quy định nhưng việc áp dụng trong một số tình huống còn thiếu kiên quyết, thiếu tính giáo dục – phòng ngừa.
Vụ bà LNP (khóm Tân Quới, phường Tân Hòa, TP Vĩnh Long, nay là phường Tân Ngãi, tỉnh Vĩnh Long): Nội dung khiếu nại liên quan bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất thực hiện Dự án cao tốc Mỹ Thuận – Cần Thơ.
Ngày 23/4/2025, Ban Nội chính Tỉnh ủy đã có văn bản mời bà về địa phương để Bí thư Tỉnh ủy gặp gỡ, đối thoại. Tuy nhiên, bà Phúc không hợp tác, không tham dự đối thoại theo giấy mời. Tổ công tác tiếp tục mời, tổ chức đối thoại trực tiếp nhằm giải thích, vận động chấp hành quyết định đã có hiệu lực và đề nghị chấm dứt tập trung đông người tại các cơ quan Trung ương để khiếu kiện; sau đó sẽ ban hành thông báo chấm dứt thụ lý theo quy định.
Vụ ông LVĐ (ấp Rạch Rô, xã Trung Chánh, huyện Vũng Liêm) – đại diện Đình Quang Phong: Ông yêu cầu Văn phòng Đăng ký đất đai tỉnh trả Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Đình cho Ban quản lý lưu giữ, đồng thời khiếu nại tranh chấp quyền sử dụng đất với một cá nhân khác. Ngày 26/4/2025, Bí thư Tỉnh ủy đã tiếp và đối thoại; trên cơ sở đó, hướng dẫn ông LVĐ gửi đơn khởi kiện ra tòa án có thẩm quyền. UBND tỉnh dự kiến ban hành thông báo chấm dứt thụ lý theo kênh hành chính, phân định rạch ròi thẩm quyền giữa hành chính và tư pháp.
Vụ bà TTT và ông LVT (ấp Trà Ốp, xã Tân Bình, huyện Càng Long; nay là xã An Trường, tỉnh Vĩnh Long): Khiếu nại liên quan thửa đất số 149 (5.700 m²), yêu cầu công nhận quyền sử dụng đất cho gia đình và bồi thường phần đất trường học đang sử dụng (khoảng 1.297,3 m² theo đo đạc năm 1998). Hồ sơ đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường, Thanh tra Chính phủ xem xét, rà soát; thống nhất với kết quả giải quyết của địa phương theo Kế hoạch 363/KH-TTCP; có ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 3581/VPCP-V.I ngày 28/12/2020. Dù vậy, gia đình vẫn tiếp tục khiếu nại; cơ quan chức năng kiến nghị không tiếp nhận đơn liên quan các nội dung trùng lặp nói trên.
Vụ bà TTP (khóm 5, phường 8, TP. Trà Vinh; nay là phường Nguyệt Hóa, tỉnh Vĩnh Long): Bà yêu cầu quyết định thu hồi đất, bồi thường theo đơn giá 3 triệu đồng/m²; bồi thường cây trái, hoa màu và chi phí đi khiếu nại 23 năm; đồng thời khiếu nại Thông báo số 26/TB-BTCDNC ngày 28/12/2023 của Trưởng Ban Tiếp công dân – Nội chính tỉnh Trà Vinh (cũ). Văn phòng Chính phủ, tại Văn bản số 1033/VPCP-V.I, đã công nhận kết quả giải quyết của Chủ tịch UBND tỉnh Trà Vinh. Cơ quan chức năng đề xuất thông tin lại đến bà, khẳng định yêu cầu nêu trên không có cơ sở xem xét theo quy định; đồng thời kiến nghị không tiếp nhận đơn trùng nội dung.
Các vụ việc điển hình cho thấy điểm chung: Đương sự không tham gia đầy đủ các buổi đối thoại; tiếp tục khiếu nại dù đã có bản án/quyết định có hiệu lực; hoặc “đẩy” mâu thuẫn dân sự sang thẩm quyền hành chính. Điều này không chỉ làm tiêu tốn nguồn lực công mà còn tiềm ẩn nguy cơ phát sinh điểm nóng, nhất là khi có hành vi lôi kéo tụ tập đông người.
Một là, tập trung truyền thông “đúng – trúng – đủ” theo từng nhóm đối tượng, nhất là tại các khu vực có dự án giải phóng mặt bằng. Tài liệu phổ biến pháp luật cần ngắn gọn, dễ hiểu, có tình huống minh họa; đính kèm quyền và nghĩa vụ sau khi có quyết định giải quyết, cũng như hậu quả pháp lý nếu cố tình không chấp hành.
Hai là, chuẩn hóa quy trình đối thoại: Mời – nhắc – lập biên bản; nếu đương sự không hợp tác sau các lần mời hợp lệ, cơ quan có thẩm quyền ban hành thông báo chấm dứt thụ lý theo đúng pháp luật, đồng thời hướng dẫn rõ con đường tố tụng tại tòa án. Việc này vừa bảo đảm kỷ cương, vừa tránh “đi – về” kéo dài.
Ba là, phân định rạch ròi giữa khiếu nại hành chính và tranh chấp dân sự; lập “bộ lọc” ngay từ khâu tiếp nhận để chuyển đúng thẩm quyền, hạn chế kỳ vọng sai lệch. Cùng với đó, số hóa hồ sơ địa chính, mốc ranh, bản đồ đo đạc qua các thời kỳ; công bố phiên bản rút gọn có chú giải để người dân tiếp cận thông tin minh bạch.
Bốn là, tăng cường phối hợp liên ngành (Công an, Tư pháp, Tài nguyên – Môi trường, MTTQ) trong xử lý các tình huống tụ tập đông người; áp dụng thống nhất chế tài đối với hành vi cản trở, kích động, cố tình không chấp hành quyết định đã có hiệu lực.
Năm là, duy trì cơ chế giám sát xã hội và phản biện của Mặt trận, đoàn thể; đồng thời lắng nghe kiến nghị hợp lý để điều chỉnh cách thức tuyên truyền, đối thoại, bảo đảm yếu tố “có lý có tình”.
Giải quyết dứt điểm các tồn đọng khiếu nại, tố cáo đòi hỏi sự đồng bộ từ thể chế, quy trình đến kỹ năng vận động, thuyết phục, và cả sự vào cuộc trách nhiệm của người dân với tư cách chủ thể pháp luật. Khi quyền và nghĩa vụ được nhận thức đúng, khi kênh hành chính và tư pháp được vận hành đúng thẩm quyền, và khi các hành vi lôi kéo tụ tập trái quy định được ngăn chặn kịp thời, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo tại Vĩnh Long sẽ hiệu quả hơn, góp phần củng cố niềm tin xã hội và ổn định đời sống Nhân dân.
