(Thanh tra) - Trong bối cảnh hoạt động quảng cáo ngày càng phát triển mạnh mẽ trên nhiều phương tiện, nền tảng, từ truyền thống đến số hóa, việc hoàn thiện hành lang pháp lý để kiểm soát, xử lý vi phạm, giải quyết kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực này là yêu cầu cấp thiết.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo số 16/2012/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 35/2018/QH14 và Luật số 42/2024/QH15 đã đươc Quốc hội đã biểu quyết thông qua ngày 16/6/2025 đặt ra những quy định rõ ràng, chặt chẽ hơn nhằm bảo đảm tính minh bạch, hiệu lực thực thi của pháp luật và bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người dân, doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước.
Thực tế thời gian qua cho thấy, hoạt động quảng cáo, nhất là trên không gian mạng, đã nảy sinh nhiều hành vi vi phạm như quảng cáo sai sự thật, gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng; quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ chưa được cấp phép; quảng cáo lấn át nội dung chính, thậm chí xuyên tạc, xúc phạm thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc.
Theo Chánh Văn phòng Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hồ Chí Minh Võ Hồ Hoàng Vũ, Sở đã tiếp nhận thông tin về quảng cáo sản phẩm thực phẩm bổ sung Supergreens Gummies của một số người nổi tiếng như Hoa hậu Thùy Tiên, YouTuber Quang Linh Vlogs, TikToker Hằng Du Mục. Sở đã chủ trì, phối hợp các cơ quan chức năng và chính quyền ở địa phương thực hiện thanh tra, kiểm tra, phát hiện kịp thời các vi phạm trong hoạt động quảng cáo; tiếp nhận giải quyết khiếu nại, tố cáo các sai phạm về hoạt động quảng cáo theo thẩm quyền.
Luật Quảng cáo sửa đổi đã tiếp cận một cách toàn diện hơn với hoạt động quản lý Nhà nước trong lĩnh vực quảng cáo, trong đó sửa đổi bổ sung Điều 4 về nội dung quản lý Nhà nước về hoạt động quảng cáo trong đó quy định cụ thể thanh tra, kiểm tra, giải quyết kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm. Đây là bước tiến quan trọng nhằm thể chế hóa nguyên tắc quản trị tốt, lấy người dân làm trung tâm, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương hành chính và nâng cao trách nhiệm giải trình của các chủ thể tham gia quảng cáo.
Luật đã xác lập trách nhiệm cụ thể cho các cơ quan có thẩm quyền trong việc tiếp nhận và xử lý kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo liên quan đến hoạt động quảng cáo. Việc này không chỉ đơn thuần là tiếp nhận đơn thư mà phải đảm bảo quy trình giải quyết khách quan, công tâm, đúng pháp luật. Điều này cũng phù hợp với tinh thần của Luật Tố cáo và Luật Khiếu nại, đặt trọng tâm vào quyền tiếp cận công lý của công dân.
Trong bối cảnh tình trạng quảng cáo sai sự thật, thiếu minh bạch, đặc biệt là việc người nổi tiếng quảng cáo sản phẩm không được kiểm chứng, đang diễn ra phổ biến, người tiêu dùng thường xuyên đối mặt với nhiều rủi ro, từ việc thông tin cá nhân bị xâm phạm đến việc tiếp nhận thông tin sai lệch về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Chính vì vậy, công tác giải quyết kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo về nội dung quảng cáo đã trở thành một phần thiết yếu của quản lý Nhà nước.
Theo Luật sư Lê Văn Lên, Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh, các nền tảng số cần phải có trách nhiệm kiểm duyệt nội dung quảng cáo một cách nghiêm túc. Hiện nay, nhiều nền tảng chỉ can thiệp khi có khiếu nại hoặc sự cố xảy ra, điều này là chưa đủ. Ngoài ra, các tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tiếp nhận, xử lý khiếu nại và tham gia giải quyết tranh chấp, qua đó trở thành kênh tiếp nhận những phản ánh từ cộng đồng. Pháp luật cũng đã quy định rõ về quyền của người tiêu dùng trong việc giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo, hoặc đề nghị tổ chức xã hội khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình.
Một điểm nhấn quan trọng trong Luật Quảng cáo sửa đổi là chế tài xử lý vi phạm trong hoạt động quảng cáo được mở rộng và cụ thể hóa hơn. Theo đó, sửa đổi, bổ sung Điều 11 về xử lý vi phạm trong hoạt động quảng cáo như sau: Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
Không chỉ dừng lại ở xử phạt đơn lẻ, Luật còn quy định trách nhiệm pháp lý của cả các cơ quan, người có thẩm quyền ra quyết định xử lý nếu để xảy ra sai sót, gây thiệt hại. Đây là cơ chế kiểm soát quyền lực quan trọng, ngăn chặn tình trạng bao che trong xử lý sai phạm. Mặt khác, các tổ chức sở hữu hoặc phát hành quảng cáo có nghĩa vụ phối hợp cung cấp tài liệu khi có yêu cầu, bảo đảm cơ quan thanh tra, kiểm tra có đủ căn cứ pháp lý xử lý đúng người, đúng việc.
Một nội dung đặc biệt quan trọng được nhấn mạnh trong Luật Quảng cáo sửa đổi là nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo – đặc biệt là người có ảnh hưởng (influencer), các tổ chức truyền thông – trong việc xác minh tính trung thực, rõ ràng của sản phẩm, dịch vụ (Điều 15a). Việc yêu người có ảnh hưởng theo quy định của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khi chuyển tải sản phẩm quảng cáo xác minh về độ tin cậy của người quảng cáo; kiểm tra tài liệu liên quan đến sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ quảng cáo; trường hợp chưa sử dụng hoặc chưa hiểu rõ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thì không được giới thiệu về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ là bước tiến lớn trong việc bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là đối tượng yếu thế.
TS. Bùi Quốc Liêm, giảng viên ngành Truyền thông chuyên nghiệp, Đại học RMIT Việt Nam, nhấn mạnh rằng trách nhiệm của người nổi tiếng trong quảng cáo không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn liên quan đến đạo đức. Ông cho rằng, người nổi tiếng cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi nhận lời quảng cáo cho một nhãn hàng, dựa trên các tiêu chí về an toàn sản phẩm, kiểm định chất lượng đầy đủ và nguồn gốc xuất xứ minh bạch. Để đảm bảo trách nhiệm đạo đức và nghề nghiệp, họ cần tuân thủ nguyên tắc “biết - kiểm chứng - chịu trách nhiệm”.
Cùng với đó, Luật khẳng định, người bị ảnh hưởng bởi nội dung quảng cáo vi phạm có quyền gửi đơn tố cáo, yêu cầu xử lý, yêu cầu bồi thường. Cơ quan chức năng có trách nhiệm bảo vệ người tố cáo, người phản ánh, không để xảy ra tình trạng trù dập hoặc chậm trễ kéo dài trong xử lý đơn thư.
Việc luật hóa các chế định về giải quyết kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm không chỉ dừng lại ở xử lý sai phạm mà hướng đến xây dựng một thị trường quảng cáo minh bạch, công bằng và văn minh. Trong đó, các chủ thể tham gia – từ người quảng cáo, người phát hành, người chuyển tải cho đến cơ quan quản lý – đều có trách nhiệm cụ thể, có quyền và nghĩa vụ ràng buộc, có cơ chế phối hợp và giải trình rõ ràng.
Hoạt động quảng cáo là lĩnh vực đặc thù, vừa mang tính thương mại, vừa tác động sâu rộng tới xã hội. Việc Luật Quảng cáo sửa đổi xác lập chế định rõ ràng về xử lý vi phạm và giải quyết khiếu nại, tố cáo là bước khẳng định nguyên tắc: mọi chủ thể đều bình đẳng trước pháp luật, mọi hành vi sai phạm đều bị xử lý nghiêm minh, mọi quyền lợi bị xâm phạm đều có cơ chế bảo vệ.
Đây không chỉ là công cụ pháp lý mà còn là nền tảng để xây dựng văn hóa quảng cáo lành mạnh, góp phần bảo vệ lợi ích người tiêu dùng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong thời đại số hóa mạnh mẽ như hiện nay.
