(Thanh tra) - Công tác Giáo dục quốc phòng và an ninh giữ vai trò then chốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Để duy trì hiệu lực, hiệu quả của công tác này, việc tăng cường thanh tra, kiểm tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo theo đúng thẩm quyền đã được xác định rõ ràng, trở thành nhiệm vụ trọng tâm của các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng và Ban chỉ huy quân sự bộ, ngành Trung ương.
Văn bản hợp nhất số 80/VBHN-BQP Thông tư quy định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng, Ban Chỉ huy quân sự bộ, ngành Trung ương về giáo dục quốc phòng và an ninh; bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh trong Quân đội Nhân dân Việt Nam, ban hành ngày 13/10/2025, xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng và Ban chỉ huy quân sự bộ, ngành Trung ương trong lĩnh vực giáo dục quốc phòng và an ninh, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh trong Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Trong đó, việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, và giải quyết khiếu nại, tố cáo được xác định là nhiệm vụ trọng tâm nhằm đảm bảo sự tuân thủ nghiêm ngặt Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh năm 2013 và các quy định pháp luật liên quan.
Với vai trò là Cơ quan trung tâm hiệp đồng giúp Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng và an ninh, Bộ Tổng Tham mưu có trách nhiệm đảm bảo tính kỷ cương của hoạt động này. Cụ thể, theo quy định tại Khoản 6 Điều 3 của Thông tư hợp nhất, Bộ Tổng Tham mưu có nhiệm vụ giúp Bộ Quốc phòng và Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh Trung ương thực hiện việc hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra, sơ kết, tổng kết, khen thưởng.
Đồng thời, cơ quan này cũng có trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm về giáo dục quốc phòng và an ninh theo đúng thẩm quyền được phân cấp. Đây là một nhiệm vụ mang tính chất bao quát từ khâu hướng dẫn triển khai cho đến xử lý các vấn đề phát sinh, bảo đảm chất lượng và tính nghiêm minh trong toàn hệ thống giáo dục quốc phòng và an ninh.
Song song đó, Tổng cục Chính trị cũng được giao nhiệm vụ quan trọng trong việc tăng cường kiểm soát giáo dục quốc phòng và an ninh. Theo Khoản 5 Điều 5, Tổng cục Chính trị có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với Bộ Tổng Tham mưu và các cơ quan, tổ chức liên quan khác để giúp Bộ Quốc phòng hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra.
Ngoài ra, Tổng cục Chính trị cũng tham gia vào quá trình sơ kết, tổng kết, khen thưởng và đặc biệt là giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm về giáo dục quốc phòng và an ninh theo đúng thẩm quyền được phân định. Sự phối hợp này đảm bảo công tác thanh tra, kiểm tra không chỉ dừng lại ở mặt chuyên môn nghiệp vụ mà còn được lồng ghép với công tác Đảng, công tác chính trị và công tác tuyên truyền, phổ biến về giáo dục quốc phòng và an ninh.
Trong hệ thống quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng và an ninh, Cục Dân quân tự vệ thuộc Bộ Tổng Tham mưu được xác định là Cơ quan Thường trực của Hội đồng GDQPAN Trung ương. Với vai trò then chốt này, Cục Dân quân tự vệ chịu trách nhiệm chủ trì và phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan để giúp Bộ Tổng Tham mưu, Bộ Quốc phòng và Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh Trung ương thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra, sơ kết, tổng kết. Đáng chú ý là nhiệm vụ đề xuất giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm về giáo dục quốc phòng và an ninh theo thẩm quyền, được quy định tại Điểm l Khoản 1 Điều 4.
Nhiệm vụ kiểm soát của Cục Dân quân tự vệ còn thể hiện qua trách nhiệm lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách chi cho nhiệm vụ giáo dục quốc phòng và an ninh hằng năm, căn cứ vào quy định của Luật Ngân sách nhà nước và nội dung chi quy định tại Nghị định số 13/2014/NĐ-CP. Việc kiểm soát tài chính này đảm bảo ngân sách được sử dụng hiệu quả và đúng mục đích, một khía cạnh quan trọng của thanh tra, kiểm tra.
Bên cạnh đó, Cục Dân quân tự vệ còn là cơ quan chủ trì giúp Bộ Tổng Tham mưu, Bộ Quốc phòng xây dựng và thực hiện các Đề án quan trọng như Tuyên truyền, phổ biến, tập huấn Luật giáo dục quốc phòng và an ninh, qua đó tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc kiểm soát và xử lý các vấn đề vi phạm.
Công tác thanh tra, kiểm tra, và giải quyết khiếu nại, tố cáo không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan đầu não mà còn là nhiệm vụ chung của tất cả các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng. Theo quy định tại Khoản 4 Điều 18, tất cả các cơ quan, đơn vị, ngoài các nhiệm vụ cụ thể của mình, đều phải thực hiện nhiệm vụ Kiểm tra, thanh tra, sơ kết, tổng kết, khen thưởng, giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm về giáo dục quốc phòng và an ninh theo thẩm quyền đã được phân cấp. Quy định này nhấn mạnh trách nhiệm tự kiểm soát nội bộ và duy trì chế độ báo cáo theo quy định nhằm đảm bảo tính minh bạch và sự giám sát liên tục.
Đối với Ban chỉ huy quân sự các bộ, ngành Trung ương, vai trò kiểm soát cũng được quy định rõ ràng. Khoản 4 Điều 19 quy định Ban chỉ huy quân sự giúp cấp ủy, Ban cán sự Đảng, Đảng đoàn, người đứng đầu cơ quan, bộ, ngành đó thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra. Điều này bao gồm cả việc sơ kết, tổng kết, khen thưởng, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm về giáo dục quốc phòng và an ninh theo thẩm quyền của bộ, ngành mình.
Đặc biệt, đối với các bộ, ngành chưa thành lập Ban chỉ huy quân sự, việc cử cán bộ kiêm nhiệm để giúp lãnh đạo thực hiện các quy định về kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng là một yêu cầu bắt buộc, được nêu tại Khoản 6 Điều 19.
Nhìn chung, Văn bản hợp nhất Thông tư của Bộ Quốc phòng đã thiết lập một cơ chế kiểm tra, thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo toàn diện, phân cấp rõ ràng. Việc thực thi nghiêm túc các quy định về thanh tra, kiểm tra là giải pháp mấu chốt để duy trì hiệu lực của pháp luật, kịp thời chấn chỉnh những sai phạm, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, qua đó không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
