Phóng viên Báo Thanh tra đã có cuộc phỏng vấn TS. Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, TTCP, người từng nhiều năm nghiên cứu về pháp luật khiếu nại, tố cáo để làm rõ hơn quy định của Dự thảo.

Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn:

- PV: Thưa ông, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo đang đề xuất bổ sung quy định người khiếu nại, tố cáo phải ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước công dân hoặc giấy tờ tuỳ thân hợp pháp khác. Quy định này liệu có làm “thu hẹp” quyền của người dân như một số ý kiến băn khoăn?

+ TS. Đinh Văn Minh: Quan điểm của cá nhân tôi cho rằng, xét về bản chất pháp lý và yêu cầu quản lý nhà nước, đây là quy định hoàn toàn phù hợp và cần thiết. Bản chất của khiếu nại vốn gắn trực tiếp với quyền và lợi ích của chính người khiếu nại. Vì vậy việc người khiếu nại ghi rõ họ tên, địa chỉ, số định danh cá nhân là căn cứ để cơ quan có thẩm quyền bảo vệ quyền lợi của họ, cũng như bảo đảm hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm trong quá trình giải quyết.

Với tố cáo, việc yêu cầu người tố cáo ghi rõ họ tên, địa chỉ có ý nghĩa quan trọng cả về mặt pháp lý và quản trị rủi ro. Điều này vừa giúp cơ quan Nhà nước có thể liên hệ với người tố cáo khi cần thiết xác minh, làm rõ thông tin tố cáo, vừa giúp nâng cao trách nhiệm của người tố cáo, hạn chế tố cáo sai sự thật.

Do đó, theo tôi quy định này hoàn toàn không “thu hẹp” quyền mà là tạo điều kiện để người dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo được hiệu quả nhất.

- PV: Ông vừa nói quy định này tạo điều kiện để người dân thực hiện có hiệu quả quyền tố cáo. Nhưng trong lĩnh vực nhạy cảm như tố cáo hành vi tham nhũng, tiêu cực, yêu cầu định danh này là cần thiết hay sẽ tạo ra “rào cản” khiến người dân dè dặt hơn khi tố cáo? 

+ TS. Đinh Văn Minh: Tố cáo và giải quyết tố cáo luôn là lĩnh vực rất nhạy cảm vì liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức, cá nhân, có khi là tham nhũng, lạm quyền hoặc những hành vi tội phạm nghiêm trọng như giết người, cướp của… Để xác minh, kết luận và xử lý đúng người, đúng tội, cơ quan Nhà nước cần có thông tin người tố cáo để liên hệ làm rõ thông tin sự việc.

Trong dự thảo sửa đổi, Chính phủ đề xuất bổ sung quy định người tố cáo phải ghi rõ số định danh cá nhân hoặc giấy tờ tùy thân hợp pháp, nhằm tăng tính chính xác trong xác định chủ thể, ngăn chặn tình trạng mạo danh, nâng cao hiệu quả bảo vệ người tố cáo và tránh việc người khác lợi dụng danh nghĩa với dụng ý xấu.

Việc xác định rõ danh tính người tố cáo cũng được xem là biện pháp bảo vệ uy tín cho người bị tố cáo vô căn cứ, đồng thời giảm khối lượng đơn thư sai lệch. Số liệu thống kê của Bộ Nội vụ cho thấy giai đoạn 2020–2023 có tới khoảng 20% đơn tố cáo là nặc danh hoặc sai sự thật; điều này gây tốn kém, mất uy tín cho cá nhân, tổ chức và làm rối loạn thông tin trong quản lý nhà nước.

Do đó, tôi cho rằng, yêu cầu định danh là phù hợp và rất cần thiết.

Cần nói thêm rằng việc quy định người tố cáo phải rõ danh tính cũng không loại trừ hoàn toàn việc xem xét xử lý đối với những tố cáo mà người tố cáo vì những lý do khác nhau không ghi rõ họ tên, địa chỉ của mình. Mặc dù loại đơn thư này không được giải quyết theo trình tự, thủ tự giải quyết tố cáo với đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các bên nhưng nếu có nội dung rõ ràng, bằng chứng cụ thể về hành vi vi phạm, có cơ sở để thẩm tra xác minh thì nội dung tố cáo vẫn được xem xét thông qua công tác thanh tra, kiểm tra để xử lý kịp thời các vi vi phạm pháp luật.

- PV: Nhưng thực tế là người tố cáo luôn có tâm lý sợ bị trả thù, trù dập và đã có nhiều trường hợp người tố cáo phải chịu thiệt thòi dù tố cáo đúng. Vậy, pháp luật hiện nay xử lý vấn đề này như thế nào?

+ TS. Đinh Văn Minh: Luật Tố cáo 2018 đã có cơ chế bảo vệ bí mật thông tin người tố cáo, trong đó có quy định nghiêm cấm hành vi tiết lộ danh tính hoặc trả thù người tố cáo. Dự thảo Luật lần này không làm thay đổi nguyên tắc bảo vệ đó. Ngược lại, khi thông tin người tố cáo được xác thực bằng giấy tờ pháp lý, cơ quan có thẩm quyền càng dễ dàng triển khai cơ chế bảo vệ khi cần thiết. Cần nhấn mạnh rằng, việc yêu cầu ghi họ tên, địa chỉ không có nghĩa là cơ quan Nhà nước công khai danh tính người tố cáo. Đây chỉ là thông tin phục vụ công tác thẩm tra, xác minh và luôn nằm trong phạm vi được pháp luật bảo vệ.

Vì thế, người dân hoàn toàn có thể yên tâm thực hiện quyền của mình. 

- PV: Nhìn từ góc độ tổng thể, theo ông, việc bổ sung yêu cầu định danh trong khiếu nại, tố cáo sẽ tác động như thế nào tới cải cách hành chính và phòng, chống tham nhũng?

+ TS. Đinh Văn Minh: Nhìn tổng thể, việc yêu cầu người khiếu nại, tố cáo ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước là quy định hợp lý, cần thiết và phù hợp với yêu cầu xây dựng nền hành chính công khai, minh bạch. Cá nhân tôi cho rằng, quy định này vừa bảo đảm quyền của người dân, vừa tăng trách nhiệm pháp lý của người thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo. Đồng thời giúp cơ quan nhà nước nâng cao chất lượng giải quyết và phòng ngừa sai phạm.

Quy định này thực chất không phải là “rào cản” mà là cơ chế sàng lọc thông tin, giúp giảm bớt tình trạng khiếu nại trùng lặp, kéo dài, vượt cấp, hướng tới hiệu quả và sự nghiêm túc trong thực thi pháp luật.

Trong bối cảnh đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường phòng, chống tham nhũng, việc hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo là hết sức cần thiết. Yêu cầu người khiếu nại, tố cáo ghi rõ họ tên, địa chỉ, số căn cước công dân không làm hạn chế quyền công dân, mà ngược lại, tạo điều kiện cho quyền đó được thực thi minh bạch, có trách nhiệm và hiệu quả hơn. Đây là bước tiến quan trọng hướng tới một nền hành chính liêm chính,trách nhiệm, đề cao pháp quyền và bảo đảm quyền con người trong quản trị quốc gia.

- PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!