Thông báo kết luận thanh tra chỉ rõ, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế

Thông báo kết luận thanh tra của TTCP nêu rõ, đối với SGK biên soạn theo Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội, Công ty TNHH MTV NXB Giáo dục Việt Nam là đơn vị duy nhất được tổ chức biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in và phát hành.

Tại thời điểm thanh tra, đơn vị này không cung cấp được bản thảo mẫu sách giáo khoa (SGK) được Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) phê duyệt làm cơ sở thực hiện đối chiếu SGK hiện hành với bản thảo mẫu SGK đã được phê duyệt, thể hiện buông lỏng trong công tác lưu trữ.

Quá trình biên tập, thiết kế SGK, NXB chưa tham mưu cho Bộ GD&ĐT điều chỉnh thiết kế, biên tập SGK để hạn chế việc học sinh viết vào SGK.

Đối với việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh, kết luận thanh tra nêu rõ, việc xác định nhu cầu sản xuất của NXB không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho (chủ yếu là giấy in), làm tăng chi phí lãi vay, dự phòng giảm giá hàng tồn kho dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Từ trước ngày 22/8/2017, NXB chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in SGK, cung cấp vật tư, giấy in… để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế theo quy định. NXB chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện việc ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành SGK. NXB sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011.

Từ trước năm 2014 và trong giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2019, NXB chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in, chỉ có 2 đến 3 đơn vị được NXB lựa chọn cung cấp giấy in SGK trong một năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm.

Trong giai đoạn 2014-2019, Công ty Cổ phần Giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1%, số lượng giấy của NXB (tương ứng hơn 1.890 tỷ đồng). Kiểm tra xác suất một số hợp đồng cung cấp giấy in đã cung cấp, tương ứng 528 tỷ đồng) cho thấy, giá giấy in công ty bán cho NXB cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng hơn 210 tỷ đồng).

TTCP cho biết, những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Về xác định giá trần các gói thầu in SGK bằng hình thức đấu thầu, thông báo kết luận thanh tra cho thấy, NXB bán 3 loại giấy in có mức thuế suất giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào là 5% cho các nhà thầu trúng thầu in SGK. Tuy nhiên, khi xây dựng giá trần của gói thầu in, NXB tính chung vào với mức thuế của dịch vụ in SGK có thuế suất GTGT là 10%, làm giá trần gói thầu tăng thêm 5% thuế GTGT của 3 loại giấy dẫn đến gia đình học sinh phải mua SGK bằng giá NXB đăng ký từ năm 2011 cao hơn giá SGK phải đăng ký đúng giá với số tiền hơn 14,8 tỷ đồng.

Về chi phí phát hành SGK, TTCP cho biết, việc phát hành SGK qua các kênh phát hành đến tay người tiêu dùng qua nhiều bước trung gian nên chưa tiết kiệm được chi phí; tỉ lệ chiết khấu của SGK (25%) so với một số mặt hàng độc quyền, thiết yếu khác phải kê khai giá thì tỉ lệ chiết khấu này còn cao, chưa hợp lý. NXB chưa thực hiện đầy đủ yêu cầu của Bộ GD&ĐT nhưng đã thực hiện tăng giá SGK từ năm học 2019 - 2020.

Kết quả kiểm tra, xác minh tại NXB cũng cho thấy, giai đoạn 2014 - 2018, quá trình xây dựng các gói thầu in SGK, hạch toán của NXB có nhiều sai sót dẫn đến gia đình học sinh phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký giá từ năm 2011 (được in ấn định trên bìa sách) cao hơn giá SGK phải đăng ký đúng giá với số tiền trên 85 tỉ đồng.

TTCP nhấn mạnh, NXB Giáo dục Việt Nam là doanh nghiệp thống lĩnh thị trường, độc quyền biên tập, thiết kế, xuất bản, phát hành, kinh doanh SGK. Qua thanh tra cho thấy NXB có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh; xây dựng giá để đăng ký sai so với hướng dẫn của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, có dấu hiệu vi phạm quy định về đăng ký giá SGK.

Cũng tại thông báo kết luận thanh tra, TTCP cũng chỉ ra một số hạn chế, thiếu sót, khuyết điểm tại 9 đơn vị trực thuộc Bộ GD&ĐT (gồm Ban Quản lý các dự án Bộ GD&ĐT, Đại học Thái Nguyên, Đại học Đà Nẵng, Đại học Huế, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học Tây Nguyên, Trường Đại học Nha Trang, Trường Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh và Trường Đại học Kiên Giang) về công tác quản lý, triển khai, thực hiện một số dự án đầu tư cho GĐ&ĐT, nhất là về lập, trình phê duyệt chủ trương, trình phê duyệt dán án đầu tư thẩm tra, thẩm định, phê duyệt thiết kế và dự toán.

Tương tự, qua thanh tra, kiểm tra trực tiếp tại 5 bộ (Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Giao thông Vận tải, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Thông tin và Truyền thông), 12 tỉnh và kiểm tra, xác minh một số trường đại học thuộc 5 bộ, một số huyện, thị xã, thành phố, sở GD&ĐT, sở nội vụ, trương đại học, cao đẳng thuộc tỉnh, TTCP cũng chỉ ra một số hạn chế, thiếu sót về việc ban hành chiến lược, quy hoạch, kế hoạch về GD&ĐT; công tác quản lý về đội ngũ nhà giáo; biên chế sự nghiệp và thực hiện công khai đối với cơ sở giáo dục.

Căn cứ kết quả thanh tra, TTCP đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GD&ĐT kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý  nghiêm trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với Bộ trưởng, lãnh đạo bộ được phân công phụ trách (theo từng thời kỳ)... Chấn chỉnh công tác quản lý, có giải pháp khắc phục ngay những hạn chế, thiếu sót, khuyết điểm đã được chỉ ra sau thanh tra.

TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chuyển thông tin 2 nội dung sang Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định, cụ thể:

Nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu "lợi ích nhóm" giữa Bộ GD&ĐT là cơ quan quản lý Nhà nước với Công ty TNHH MTV NXB Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Nội dung lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Công ty TNHH MTV NXB Giáo dục Việt Nam có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.