Bộ trưởng Bộ tài chính Hồ Đức Phớc

Chiều ngày 11/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 4, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại hội trường Dự thảo Luật Giá (sửa đổi).

Theo dự thảo trình Quốc hội, Chính phủ đề xuất đưa sách giáo khoa vào diện Nhà nước định giá, kiểm soát giá.

Cụ thể, Nhà nước sẽ quy định giá bán tối đa (giá trần), không ấn định giá để các đơn vị phát hành sách quyết định giá bán. Việc này nhằm tạo tính cạnh tranh, góp phần hạ giá bán sách giáo khoa và bảo đảm lợi ích người dân.

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng) cho rằng, mặt hàng sách giáo khoa, dự thảo luật định giá tối đa, không định giá tối thiểu dễ dẫn đến nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh.

Dẫn chứng các loại sách giáo khoa biên soạn bằng ngân sách nhà nước, hoặc doanh nghiệp có sự hỗ trợ của ngân sách có nhiều lợi thế hơn các doanh nghiệp tư nhân, bà Thúy đề nghị quy định khung giá bao gồm giá tối đa, giá tối thiểu.

Theo bà Thúy, quy định này nhất quán với dự thảo luật về quyền của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ về quyết định giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh mà Nhà nước quy định khung giá, giá tối đa, giá tối thiểu.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng)

Chung mối quan tâm, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, sách giáo khoa là mặt hàng có phạm vi ảnh hưởng rộng, tác động trực tiếp đến mọi người dân nên Nhà nước cần điều tiết giá hợp lý.

“Chúng ta không thể chấp nhận năm nào cũng có phản ánh về giá, thiếu sách giáo khoa. Người có tiền cũng chưa chắc đã mua được sách, người có thu nhập thấp dĩ nhiên là không mua được”, ông Hòa nêu.

Đại biểu đoàn Đồng Tháp thấy “Nhà nước quy định khung giá tối đa, để các đơn vị phát hành sách tự định giá là hợp lý nhất”. Tuy nhiên, theo ông cũng cần tính đến yếu tố thị trường của các nhà xuất bản, cạnh tranh để sách giáo khoa có giá hợp lý nhất.

Ngoài ra, ông Hoà đề nghị, cần có quy định để sách giáo khoa sử dụng trong nhiều năm, “chứ dùng 1 năm rồi lại bỏ, rất lãng phí nguồn lực xã hội”.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, đề xuất của các đại biểu về khung giá tối thiểu và tối đa là “ý kiến rất hay”.

“Bây giờ chúng ta luôn nghĩ làm thế nào để quy định mức giá không cao nhưng chưa nghĩ đến làm thế nào để ngăn chặn giá quá thấp. Khi các doanh nghiệp có tiềm năng muốn thâu tóm thị trường thì dùng thủ đoạn đại hạ giá để đánh bật các đối thủ khác, tạo nên một lợi nhuận độc quyền”, Bộ trưởng Tài chính nói và cho hay, đây cũng là vấn đề đặt ra trong lĩnh vực quản lý giá nên sẽ tiếp thu.

Lấp các “khoảng trống” để định giá đúng

Vấn đề nữa được các đại biểu quan tâm là xác định giá. Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội), thời gian qua, rất nhiều vụ án tham nhũng bị phát hiện đều liên quan đến việc xác định giá không đúng với giá hàng hoá khi mua hoặc khi bán tài sản công.

Điều này dẫn tới các tổ chức tư vấn định giá rất ngại, thậm chí không dám nhận nhiệm vụ định giá các tài sản khu vực công khi mua hoặc khi bán.

“Họ lo ngại rất có thể họ định giá vô tư nhưng sau một thời gian kiểm tra, giám sát trở lại, khi giá thị trường thay đổi người ta lại mắc vào vòng lao lý”, ông Cường nó.

Ông cũng cho hay, nhiều cơ quan, đơn vị công hiện nay cũng không mua sắm được các tài sản, vật tư, hàng hoá. Ví dụ ở bệnh viện, thuốc chữa bệnh, vật tư y tế... không mua được.

Cạnh đó, nhiều tài sản công không thể chuyển giao cho khu vực tư. Các dự án bất động sản không thể xác định giá đất để nhà đầu tư đầu tư phát triển bởi cơ quan quản lý này cũng “e ngại không biết xác định giá như thế nào là phù hợp”.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội). Ảnh: P.Thắng

Nguyên nhân căn bản của tình trạng này, theo đại biểu Cường là do luật pháp chưa có quy định chặt chẽ, cụ thể những căn cứ, phương pháp để xác định giá hàng hoá.

Từ đó, ông Cường cho rằng phải có 1 chương riêng về phương pháp, về căn cứ và về nguyên tắc định giá để lấp các “khoảng trống” hiện nay.

“Khi có một chương riêng quy định như thế thì những người làm chức năng tư vấn định giá không thể tùy tiện đưa các căn cứ định giá theo ý tưởng của mình.  Và khi người ta đã sử dụng các căn cứ rồi thì dù thời gian trôi đi, cơ quan điều tra, kiểm tra vào lật lại thì vẫn có cơ sở để bảo vệ hoạt động cho người ta”, ông Cường nhấn mạnh.

Dự thảo luật đang quy định theo hướng giao Bộ Tài chính có văn bản hướng dẫn. Theo ông Cường, nếu như vậy thì không đủ cơ sở để buộc những người tham gia định giá không lợi dụng, trục lợi trong quá trình định giá, cũng như không đủ cơ sở pháp luật để bảo vệ họ khi có những vấn đề liên quan đến điều tra, kiểm tra.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (TP Đà Nẵng) thì thấy “khó có thể yên tâm” khi giao các bộ, cơ quan ngang bộ định giá hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp, đơn vị trực thuộc.

“Không phải bộ, cơ quan ngang bộ nào cũng có bộ phận chuyên môn về định giá và có đủ nhân lực làm việc này, cho dù thuê chuyên gia thì trách nhiệm cuối cùng vẫn là chủ tịch hội đồng định giá”, bà Thúy nói, phân cấp, phân quyền phải đi đôi với nâng cao năng lực để thực hiện.

“Xuống nước trước, tập bơi sau là việc làm nguy hiểm”, nữ đại biểu ví von. Mặt khác, bà cũng lo ngại “có rơi vào lợi ích nhóm như trường hợp kit test Việt Á không? Vì nguyên nhân tham nhũng nhiều khi nằm ngay trong những quy định bất hợp lý của pháp luật”.

Từ đó, bà Thúy bổ sung quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của Bộ Tài chính trong việc định giá, rà soát biểu mẫu kê khai giá của các doanh nghiệp ở trung ương.

Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) cũng có chung lo ngại khi thị trường liên quan đến thẩm định giá đã và đang phát triển “nóng” về số lượng nhưng chưa đảm bảo về chất lượng...

“Không ít doanh nghiệp thẩm định giá cũng như thẩm định viên về giá thiếu kinh nghiệm, vi phạm đạo đức nghề nghiệp vì lợi ích trước mắt, gian dối, câu kết với khách hàng, làm sai lệch hồ sơ, thổi giá cao hoặc hạ thấp giá trị một cách bất thường”, ông Thịnh bày tỏ quan điểm ủng hộ “siết chặt” điều kiện hành nghề thẩm định giá theo dự thảo.

Ông Thịnh đề nghị, người có thẻ thẩm định viên không được đồng thời đăng ký hành nghề tại 2 doanh nghiệp, chi nhánh doanh nghiệp; không được ký chứng thư thẩm định giá, báo cáo kết quả thẩm định giá với vai trò thẩm định viên về giá khi không làm thẩm định viên về giá. Trường hợp vi phạm bị tước thẻ…

Theo Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, luật sửa đổi quy định hiệp thương giá chỉ có doanh nghiệp với doanh nghiệp, còn cơ quan nhà nước là trọng tài. Ông xin tiếp thu các ý kiến của đại biểu để tiếp tục hoàn thiện dự án luật.

Theo chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) sẽ tiếp tục được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp 5 (tháng 5/2023).