Toàn cảnh hội thảo: Ảnh: TH

Tại Hội thảo, ThS Lê Thị Thúy, Trưởng phòng Quản lý khoa học, Viện CL&KHTT chia sẻ, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đóng vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, hoạt động của doanh nghiệp cũng luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sai phạm, điển hình là những sai phạm về quản lý và sử dụng vốn, tài sản của doanh nghiệp, về quản lý và sử dụng tài nguyên, khoáng sản, về bảo đảm an toàn xã hội… Điều đó đòi hỏi Nhà nước phải thiết lập cơ chế quản lý Nhà nước hiệu quả, bảo đảm quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp nhưng đồng thời phải thanh tra, kiểm tra để phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm.

Sau hơn một năm thực hiện, Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ đã có tác động đến nhận thức của toàn xã hội về công tác thanh tra, kiểm tra, được cộng đồng doanh nghiệp ủng hộ.

Tuy nhiên, bà Thúy cũng nhấn mạnh, quá trình thực hiện cũng nảy sinh một số vướng mắc, bất cập cần phải có giải pháp toàn diện để khắp phục chồng chéo trong thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp nhưng vẫn phải đảm bảo kịp thời phát hiện và xử lý đối với doanh nghiệp vi phạm. Vì vậy, cần phải tiến hành khảo sát hoạt động thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp nói chung và việc thực hiện Chỉ thị 20 của Thủ tướng nói riêng. Khảo sát có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật về thanh tra.

Đại diện nhóm nghiên cứu, TS Nguyễn Tuấn Khanh, Phó Viện trưởng Viện CL&KHTT cho hay, trong quá trình nghiên cứu, nhóm đã tiến hành 3 hoạt động cụ thể đó là: 

Nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý về thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp. Trong hoạt động này, nhóm đã rà soát, tập hợp các công trình nghiên cứu có liên quan, phân tích, đánh giá các kết quả nghiên cứu đã có và xác định những vấn đề cụ thể cần tiếp tục nghiên cứu; rà soát, đánh gia khuôn khổ thể chế, chính sách, pháp luật về hoạt động thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp. 

Hoạt động thứ hai, nhóm đã điều tra, khảo sát thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp. Ở hoạt động này, nhóm đã tổ chức tọa đàm tại nơi khảo sát, tổ chức phỏng vấn sâu và phát phiếu khảo sát tại nơi khảo sát. “Xây dựng báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu, khảo sát về thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp là hoạt động cuối cùng mà nhóm đã tiến hành”, ông Khanh nói.

Chia sẻ về khó khăn và hạn chế của nghiên cứu, khảo sát, ông Khanh nhấn mạnh, do tính nhạy cảm của vấn đề và tâm lý né tránh của đối tượng khảo sát nên các thông tin thu được từ khảo sát chỉ mang tính tương đối. Bên cạnh đó, do hạn chế về nguồn lực nên quy mô khảo sát ở cấp tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương ở mức độ nhất định, không đủ lớn để có thể điều tra ý kiến của tất cả các nhóm đối tượng.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, đại diện VCCI, đây là vấn đề rất nóng, kết hợp được giữa lý luận và thực tiễn; các doanh nghiệp cũng đánh giá rất cao hoạt động này. Kết quả khảo sát sẽ rất có ý nghĩa đối với Chính phủ trong thời gian tới. Nếu nói về thực trạng thanh tra, thì bức tranh chung đánh giá là quá nhiều, không chỉ đối với doanh nghiệp trong nước đánh giá mà cả doanh nghiệp nước ngoài. Thanh tra giảm nhưng vi phạm không phải đột biến tăng. 

Một vấn đề lớn việc ra quyết định thanh tra không dựa trên nguy cơ vi phạm mà dựa trên ý chí chủ quan, mang tính trả đũa, thậm chí cơ quan đưa ra quyết định thanh tra dựa trên ngành nghề. Hơn nữa, sự chồng chéo đã dẫn đến lãng phí nguồn lực. 

“Thực tế đáng buồn ở Việt Nam, doanh nghiệp càng lớn thì càng đón nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra. Đây có thể là nguyên nhân dẫn đến việc doanh nghiệp chỉ muốn kinh doanh ở tầm vừa. Điều này đã phản lại động lực phát triển”, ông Tuấn tâm tư. 

Về giải pháp, báo cáo cần thể hiện đậm nét hơn một chút “phải có đầu mối để giảm chồng chéo; công khai kế hoạch thanh tra, kiểm tra; phải kết nối, chia sẻ thông tin lẫn nhau giữa các cơ quan với Nhà nước và sửa đổi pháp luật”, ông Tuấn khẳng định.

Thái Hải