Dự thảo Luật Nhà ở quy định rõ Nhà nước đầu tư xây dựng quỹ nhà ở công vụ hoặc mua, thuê nhà ở thương mại để làm nhà ở công vụ. Quỹ Nhà ở công vụ bao gồm nhà ở công vụ của Trung ương và nhà ở công vụ của địa phương được dùng để bố trí cho các đối tượng theo quy định để thuê trong thời gian đảm nhận chức vụ, công tác.

Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho rằng, cần phải làm rõ định hướng phát triển nhà ở công vụ ngay trong Luật để tránh việc phát triển phiến diện, chỉ bó hẹp đối tượng được thuê, cấp nhà ở công vụ như hiện nay mà phải xây dựng định hướng phát triển nhà cho thuê đối với mọi đối tượng thực hiện công vụ.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý cho biết, việc Nhà nước đầu tư xây nhà ở công vụ cho một số ít đối tượng thực chất là bao cấp về nhà ở, trong khi số đông cán bộ, công chức, viên chức, nhất là cán bộ, công chức, viên chức ở vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn có nhu cầu cấp thiết thì chưa được đáp ứng.

Thực tế thời gian qua cũng cho thấy, việc quản lý, sử dụng nhà công vụ còn nhiều bất cập, dẫn đến tình trạng sử dụng nhà công vụ không đúng đối tượng, sai mục đích hoặc nhiều người không đủ tiêu chuẩn vẫn được ở nhà công vụ. Điều này, làm “nóng” dư luận xã hội vì chính sách này không bảo đảm công bằng xã hội.

Để nhà ở công vụ không theo “lối mòn bao cấp”, nhiều ĐBQH cho rằng, trong điều kiện hiện nay, việc cho một số ít đối tượng đang công tác thuê nhà ở công vụ là cần thiết, nhưng chỉ nên duy trì hình thức nhà ở công vụ với đối tượng là cán bộ cao cấp được luân chuyển, điều động công tác, cán bộ, công chức, viên chức công tác ở vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Dưới góc nhìn của người dân và của các cơ quan giám sát thực thi pháp luật ĐBQH Trần Thị Quốc Khánh (TP Hà Nội) đề xuất, cần bổ sung quy định tiêu chuẩn chức danh cán bộ, công chức, các nhà khoa học, các nhân sĩ trí thức, văn nghệ sĩ làm việc ở các cơ quan Trung ương, địa phương tuy không được điều động luân chuyển nhưng thực sự gặp khó khăn về nhà ở thì cũng được thuê nhà ở công vụ. “Nhiều cán bộ, công chức dù giữ cương vị cao ở trung ương và địa phương hoặc nhiều nhân sĩ trí thức, văn nghệ sĩ chỉ biết làm việc cống hiến cho xã hội. Họ không biết quan hệ mang tính tiêu cực với các cán bộ chính quyền ở các cấp để có thể thuê, mua nhà ở nên ngay ở Hà Nội. Nhiều nhà khoa học, nhiều nhân sĩ trí thức, văn nghệ sĩ nổi tiếng cũng chỉ ở diện tích nhà 6, 7m2 và điều kiện rất chật chội, phức tạp”, bà Trần Thị Quốc Khánh nói.

Hơn nữa, để “chặn” hiện tượng xin - cho, gây tiêu cực, tham nhũng, tham ô trong thực hiện chính sách nhà ở công vụ, theo nhiều ĐBQH cần quy định chặt chẽ điều kiện đối tượng được thuê nhà công vụ phải tương ứng, đồng bộ với nhiệm vụ được giao và thời gian điều động, luân chuyển, tránh lãng phí, sử dụng sai đối tượng, sai mục đích, biến tướng.

“Phải công khai, minh bạch các tiêu chuẩn. Ai được quyền cấp nhà công vụ? Cấp nào được bao nhiêu mét vuông? Loại nhà gì? Có như vậy mới tránh tình trạng người 3 - 4 nhà ở, trong khi nhiều cán bộ lại không có, sinh ra tình trạng xin - cho, chạy chọt, làm cho quan hệ xã hội thiếu trong lành và cán bộ, công chức không yên tâm làm việc”, Ủy viên Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Bùi Thị An nêu rõ.

Còn Ủy viên Thường trực Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Thị Khá cho rằng, cần phải có những quy định chặt chẽ để bảo đảm “khi xong nhiệm vụ thì phải kết thúc sử dụng nhà công vụ để người đến nhận nhiệm vụ mới có nơi ở ngay” bởi hiện nay người cũ thì chưa trả, người mới không có ở, không xử lý được.

Một vấn đề khác được các ĐBQH phân tích, đó là trong điệu kiện đang phải “thắt lưng buộc bụng”, ngân sách hạn hẹp vì vậy không nên phát triển nhà công vụ tràn lan và phải tính bằng ngân sách được cân đối một cách hài hòa để thấy rằng sự hỗ trợ của Nhà nước từ tiền thuế, nghĩa vụ của những người sử dụng một cách chặt chẽ về nhà công vụ.

Box: Chủ tịch Hội Luật gia TP Hải Phòng Trần Ngọc Vinh:

“Khoán chế độ nhà công vụ vào tiền lương”

Trường hợp ngân sách chưa đáp ứng được thì chỉ nên quy định đối tượng được hưởng chế độ nhà công vụ là lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước được bố trí nhà ở công vụ theo yêu cầu về mặt an ninh và lực lượng vũ trang được điều động luân chuyển theo yêu cầu quốc phòng.

Các đối tượng còn lại nghiên cứu theo hướng khoán chế độ nhà công vụ đưa vào tiền lương để họ tự túc hoàn toàn về nhà ở. Như vậy, ngân sách không phải bỏ ra một số tiền quá lớn để xây dựng và giá trị đất có thể chuyển thành tiền dùng vào việc khác; đồng thời tiết kiệm được khoản chi phí bỏ ra để duy trì một cơ quan quản lý về nhà ở công vụ và chấm dứt tình trạng biến nhà công vụ thành nhà ở cá nhân.

Ngoài ra, tôi đề nghị qui định rõ, không chuyển đổi, chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp, bảo lãnh cho bên thứ ba vay vốn hoặc cho mượn, cho thuê nhà ở đối với nhà công vụ. Có như vậy mới bảo đảm nhà công vụ chỉ để phục vụ cho nhu cầu ở của cán bộ, công chức trong thời gian thực hiện công vụ theo chức trách, nhiệm vụ được giao.

Thảo Nguyên