(Thanh tra) - Các đại biểu tại Diễn đàn Xây dựng pháp luật lần thứ nhất nhấn mạnh yêu cầu đột phá thể chế, coi khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và pháp luật hiện đại là nền tảng tạo lợi thế cạnh tranh, mở đường cho Việt Nam phát triển nhanh và bền vững.
Theo ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, thế kỷ XXI đang chứng kiến những biến đổi sâu sắc và nhanh chóng trên phạm vi toàn cầu, được thúc đẩy bởi sự giao thoa mạnh mẽ giữa sự phát triển của khoa học công nghệ, đặc biệt là Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, và những biến động về địa chính trị, kinh tế, xã hội.
Ông nhận định, để hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam cần phải vượt qua nguy cơ mắc kẹt trong “bẫy thu nhập trung bình” và không thể tiếp tục dựa vào các động lực tăng trưởng truyền thống như khai thác tài nguyên hay lao động giá rẻ. Yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình dựa trên tri thức, đổi mới sáng tạo và năng suất lao động cao.
Ông Hiển khẳng định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã không còn là những lựa chọn mà đã trở thành con đường tất yếu, là yếu tố có ý nghĩa sống còn và quan trọng hơn hết là “chìa khóa vàng” để Việt Nam bứt phá, phát triển nhanh, bền vững, bao trùm và tự chủ trong kỷ nguyên mới.
Tuy nhiên, tiềm năng to lớn của ba trụ cột này chỉ có thể được khai phóng và phát huy tối đa khi có một hệ thống thể chế đủ mạnh, minh bạch, linh hoạt và phù hợp. Các quốc gia muốn bứt phá về công nghệ đều phải tiến hành cải cách thể chế mạnh mẽ. Do đó, ông Nguyễn Đức Hiển khẳng định, để giải phóng tối đa nguồn lực cho “chìa khóa vàng” khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, điều kiện tiên quyết là phải đột phá thể chế.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú đưa ra những nhận định chiến lược về vai trò của pháp luật trong việc phát triển đất nước, nhấn mạnh rằng công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong nỗ lực hoàn thiện thể chế phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh, đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc và động lực mạnh mẽ cho sự phát triển, nhằm khơi thông mọi nguồn lực và tạo dư địa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế “hai con số”.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú, mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam có một hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch và khả thi, tạo cơ sở pháp lý vững chắc, tháo gỡ vướng mắc phát sinh từ thực tiễn và mở đường cho kiến tạo phát triển để Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao.
Để hiện thực hóa những định hướng này, Bộ Tư pháp đã được giao nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” trình Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật vào tháng 12/2025, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cho biết.
Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi nhấn mạnh, Đảng ta đã đặt ra hai mục tiêu chiến lược rất cao là trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được các mục tiêu mang tính khát vọng này, việc hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được xác định là một trong ba đột phá chiến lược.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi nhấn mạnh, đột phá về thể chế, với trọng tâm là hoàn thiện pháp luật, không chỉ đơn thuần tạo hành lang pháp lý ổn định, minh bạch mà còn phải trở thành nguồn lực nội sinh và là động lực mới cho sự phát triển nhanh, bền vững, đồng thời nâng cao lợi thế cạnh tranh quốc gia. Để hiện thực hóa khát vọng phát triển, chúng ta phải “biến cải cách thể chế thành lợi thế cạnh tranh, thành động lực phát triển”, bứt phá thể chế, và xây dựng một nền pháp luật hiện đại, kiến tạo phát triển.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), giai đoạn phát triển mới đặt ra yêu cầu đổi mới sâu sắc về thể chế, pháp luật nhằm đáp ứng tăng trưởng nhanh, bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Ông khẳng định Việt Nam cần một thể chế kinh tế hiện đại, hiệu quả, bảo đảm minh bạch, công bằng để tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển năng động, sáng tạo.
Mặc dù khu vực kinh tế tư nhân đã chứng tỏ vai trò trung tâm và đóng góp khoảng 50% GDP, thực tiễn vẫn còn nhiều điểm nghẽn, rào cản trong hệ thống pháp luật làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực. Việc hoàn thiện thể chế để tháo gỡ những rào cản này là đòi hỏi cấp bách và xuyên suốt, có ý nghĩa sống còn trong nỗ lực vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương khẳng định công tác xây dựng và thi hành pháp luật là trọng tâm đặc biệt quan trọng, được Đảng, Quốc hội, Chính phủ quan tâm, coi đây là đầu tư cho sự phát triển.
Theo định hướng của Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 197/2025/QH15, chi cho công tác này phải không thấp hơn 0,5% tổng chi ngân sách nhà nước hằng năm. Căn cứ rà soát, Bộ Tài chính đã báo cáo rằng số kinh phí bố trí trong dự toán đầu năm 2025 đã đáp ứng mức tối thiểu 0,5% tổng chi ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cũng chỉ rõ vướng mắc lớn là Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 vẫn chưa được ban hành, dẫn tới khó khăn trong việc lập dự toán bổ sung kinh phí cho năm 2025 và dự toán kinh phí cho năm 2026. Để giải quyết, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ sử dụng nguồn dự phòng ngân sách trung ương năm 2025 hoặc nguồn cải cách tiền lương để thực hiện chế độ, chính sách đối với người tham gia công tác xây dựng pháp luật.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long khẳng định rằng trong giai đoạn phát triển mới, yêu cầu chiến lược và xuyên suốt là xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phục vụ Nhân dân.
Để hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 60-NQ/TW về xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp gắn với phân cấp, phân quyền triệt để, đồng bộ, yêu cầu đặt ra là phải hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, kịp thời và khả thi. Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long nhấn mạnh, việc hoàn thiện pháp luật trong giai đoạn này là điều kiện tiên quyết để bảo đảm sự ổn định, vận hành thông suốt của bộ máy nhà nước, đồng thời tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho đất nước phát triển nhanh, bền vững, hội nhập sâu rộng. Đây được xem là một cuộc cải cách thể chế có quy mô lớn và tác động sâu sắc, nhằm xây dựng một nền hành chính phục vụ, gần dân, sát dân.
Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Đà Nẵng Phan Thái Bình khẳng định, việc phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền là khâu đột phá chiến lược trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chủ trương này nhằm tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, đồng thời vẫn bảo đảm sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Trung ương.
Việc Chính phủ cụ thể hóa bằng việc ban hành đồng loạt 28 Nghị định trong năm 2025 đã tạo cơ sở pháp lý trực tiếp để Đà Nẵng triển khai mô hình chính quyền hai cấp. Nhờ đó, các lĩnh vực như đầu tư công, xây dựng, quản lý đất đai đã được phân định thẩm quyền rõ ràng, giúp rút ngắn quy trình xử lý.
Hệ thống văn bản pháp lý này là nền tảng quan trọng để địa phương thực hiện hiệu quả mô hình hai cấp, hướng tới nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Đà Nẵng Phan Thái Bình khẳng định.
