Trụ sở làm việc của Thanh tra tỉnh Kon Tum. Ảnh: P.V

Theo kết quả xác minh của Thanh tra tỉnh Kon Tum, diện tích đất nông nghiệp trồng cây ngắn ngày và dài ngày (cây điều) của người dân 2 tỉnh Gia Lai và Kon Tum tự ý lấn chiếm và trồng trên diện tích đã cấp quyền sử dụng đất cho Cty Ia H'Drai từ trước những năm 2015 là 639,9ha; bao gồm: Đất nông nghiệp trồng cây ngắn ngày là 224,6ha, đất trồng cây dài ngày là 415,3ha. Trong đó, người dân tỉnh Gia Lai lấn chiếm diện tích 291,1ha; người dân tỉnh Kon Tum lấn chiếm 348,8ha đất nông nghiệp và đất rừng để trồng cây điều.

Nguyên nhân của việc lấn chiếm đất của doanh nghiệp nêu trên được cho là do lịch sử để lại từ trước những năm 2015.

Thanh tra tỉnh quy trách nhiệm này thuộc về các tổ chức, cá nhân có chức năng quản lý Nhà nước trên địa bàn; đồng thời, các tổ chức, cá nhân được giao quản lý thuộc Cty Lâm nghiệp Sa Thầy (cũ), đứng đầu là giám đốc giai đoạn trước 2015 phải chịu trách nhiệm chính.

Bên cạnh đó, còn có trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân được giao quản lý, đặc biệt là chủ tịch kiêm giám đốc công ty giai đoạn 2018 - 2020, do chưa kịp thời tổ chức điều tra, rà soát thực trạng về trạng thái rừng và đất rừng để đưa ra phương án quản lý, sử dụng theo quy định của pháp luật; trình cấp thẩm quyền phê duyệt.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp đóng trên địa bàn còn trồng cây cao su trên diện tích thuộc lâm phần Cty Ia H'Drai quản lý; đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là 106,6ha. Trong đó: Cty Cổ phần Đầu tư phát triển Duy Tân trồng cao su trong 2 năm (2012 - 2013) là 103,2ha, Cty Cổ phần Cao su Sa Thầy trồng 3,33ha.

Nguyên nhân xảy ra tình trạng trên là do việc quản lý diện tích đất thuộc lâm phần của Cty Lâm nghiệp Sa Thầy (cũ) giai đoạn 2012 - 2015 chưa chặt chẽ, Cty Ia H’Drai (kế thừa) giai đoạn 2016 - 2020 chưa kịp thời rà soát phần diện tích đất của đơn vị được giao để có phương án quản lý, sử dụng theo quy định của pháp luật, trình cấp thẩm quyền phê duyệt.

Căn cứ vào phương án sử dụng đất được quy định tại Khoản 4, Điều 1, Quyết định số 905/QĐ-UBND ngày 12/9/2017 của UBND tỉnh Kon Tum, thì việc Cty Ia H'Drai tổ chức bán đấu giá tài sản gắn liền với 30,2ha đất tại xã Ngọc Réo cho Cty Vạn Lợi và để 5 cá nhân lấn chiếm đất trái phép là chưa đúng với phương án đã được cấp thẩm quyền phê duyệt.

Qua kiểm tra, xác minh hiện trạng vị trí và diện tích cây cao su, cây điều gắn liền với đất còn là 13,4ha; nhưng Cty TNHH Vạn Lợi đã sang nhượng đất cho người khác. Diện tích đất trống còn lại 16,78ha, đã bị một số cá nhân và người dân lấn chiếm trái phép trồng cây cao su và keo từ trước năm 2020; hiện cây keo đã chặt hạ còn lại gốc khoảng hơn 2ha và tự mở đường giao thông đi qua khu vực này.

Theo giải trình của lãnh đạo Cty Ia H'Drai thì đơn vị không ký hợp đồng cho thuê đất, không giao đất cho các tổ chức, cá nhân nào. Thực tế cho thấy, chủ tịch kiêm giám đốc công ty và các cá nhân được phân công nhiệm vụ quản lý diện tích đất trên giai đoạn năm  2017 - 2020 đã buông lỏng quản lý đất đai. Trách nhiệm này thuộc về chủ tịch kiêm giám đốc công ty giai đoạn trên.

Đồng thời, theo phương án sử dụng đất được duyệt, công ty phải thực hiện theo hình thức thuê đất và thu tiền thuê đất hàng năm trong 3 năm (từ 2018 - 2020) của 30,2ha và nộp tiền thuê đất là 86,8 triệu đồng vào ngân sách; nhưng vẫn chưa triển khai thực hiện việc lập thủ tục kê khai thuê đất và nộp tiền theo quy định.

Từ kết quả thanh tra, Thanh tra tỉnh Kon Tum kiến nghị UBND tỉnh thu hồi 106,6ha đất của Cty Ia H'Drai giao cho Cty Cổ phần Đầu tư phát triển Duy Tân và Cty Cổ phần Cao su Sa Thầy để quản lý, sử dụng; đồng thời, giao Thanh tra tỉnh chủ trì phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), Sở Tài chính, Cục Thuế tỉnh tiến hành xác định tiền thuê đất để truy thu từ khi phát sinh trồng cao su đến khi được UBND tỉnh cho phép thuê đất theo quy định của pháp luật và các khoản phí, lệ phí, lập thủ tục cần thiết theo quy định của pháp luật đất đai để tham mưu cho UBND tỉnh quyết định.

Kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở TN&MT kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân để xảy ra tồn tại, khuyết điểm trong công tác tham mưu lập thủ tục về đất đai đã được nêu trong kết luận thanh tra.

Thanh tra tỉnh Kon Tum kiến nghị UBND tỉnh giao Thanh tra tỉnh làm thủ tục chuyển hồ sơ sai phạm sang Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Kon Tum để tiến hành điều tra, làm rõ việc bán đấu giá tài sản vườn cây cao su, cây điều gắn liền với đất Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất theo Luật Đất đai năm 2013 và việc lấn chiếm đất đai để trồng cây cao su và cây keo trên diện tích 30,2ha tại xã Ngọc Réo, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum theo quy định của pháp luật.