Bộ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung. Ảnh: Đ.X

Tiếp tục chương trình nghị sự kỳ họp 6, chiều 30/10, các bộ trưởng giải trình tại phiên thảo luận về 3 chương trình mục tiêu quốc gia.

Không còn chính sách “cho không” 

Đề cập đến chương trình giảm nghèo bền vững, Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung nói, khác với nhiệm kỳ trước, nhiệm kỳ này các công việc đòi hỏi phải cao hơn và khó hơn.

“Không chỉ giảm nghèo về thu nhập mà đòi hỏi giảm nghèo các chiều thiếu hụt. Không chỉ giảm nghèo đơn thuần mà đòi hỏi giảm nghèo đa chiều, nhưng cao hơn, toàn diện hơn, bao trùm hơn và bền vững”, ông Dung giải thích.

Với kết quả đạt được, ông Dung thừa nhận còn nhiều hạn chế, đặc biệt là tỷ lệ hộ nghèo, chất lượng giảm nghèo, tính bền vững của giảm nghèo.

Nhưng với tất cả sự khiêm tốn, tư lệnh ngành Lao động Thương binh và Xã hội cho rằng, với nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là các địa phương, sự vươn lên của các hộ nghèo, hộ cận nghèo, chương trình đã đạt được kết quả rất đáng ghi nhận.

Cộng đồng quốc tế ghi nhận chúng ta là điểm sáng, là nước duy nhất ở châu Á thực hiện chương trình giảm nghèo đa chiều, bền vững.

Bộ trưởng bày tỏ, không ai sinh ra và lớn lên mà muốn mình nghèo, không ai muốn không thoát nghèo, chỉ là họ chưa có khả năng thoát nghèo. Nên, nếu còn trong danh sách hộ nghèo, chí ít họ còn hưởng chính sách hỗ trợ của Đảng, Nhà nước.

Trước một số ý kiến băn khoăn về việc có các chính sách “cho không” nên tạo sự ỷ lại hay không, ông Dung khẳng định, “chương trình giảm nghèo không còn chính sách cho không”.

Cụ thể, chương trình đã chuyển hoàn toàn sang hỗ trợ có điều kiện, kể cả hỗ trợ sản xuất, nhà ở, sinh kế, đào tạo nghề, giải quyết việc làm.

“Tại nhiều địa phương, hàng trăm hộ viết đơn xin ra khỏi diện hộ nghèo, nhường quyền lợi cho người khác. Khi chúng tôi tiếp xúc, họ nói e ngại khi nhận “danh hiệu” này, băn khoăn và tự mình muốn vươn lên”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho hay.

Về việc tách hộ nghèo không có khả năng lao động, thoát nghèo, theo ông Dung, bộ đã triển khai và đang phối hợp với Bộ Tài chính tham mưu cho Chính phủ đưa ra các tiêu chí để làm sao khi tách, để làm sao những người này có cuộc sống tốt hơn, chí ít không thấp hơn hộ nghèo.

“Đây là vấn đề. Khi tách ra còn hưởng hay không hưởng chính sách hộ nghèo cần cân nhắc thấu đáo”, ông Dung nhấn mạnh.

Đề cập đến hỗ trợ nhà ở người nghèo, ông Dung nhắc lại tinh thần Quyết định 90 và Nghị quyết 24 của Quốc hội là phấn đấu trong nhiệm kỳ này xóa 100.000 căn nhà dột nát ở 74 huyện nghèo, với kinh phí 4.000 tỷ đồng.

Chương trình này, theo ông Dung, ngoài hỗ trợ của Trung ương, các địa phương đối ứng từ 10- 30%. Bản thân các hộ nghèo cũng phải chủ động với sự hỗ trợ của các tổ chức, mạnh thường quân để vươn lên, để các căn hộ xây mới là 70 triệu, sửa chữa 30 triệu đồng.

Đề nghị trao quyền “trọn gói” cho huyện

Từ thực tiễn triển khai, Tu lệnh ngành Lao động Thương binh và Xã hội nhìn nhận, chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững đang “chạy tương đối tốt”. Còn chương trình Phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có “khó khăn hơn”.

Dù vậy, theo bộ trưởng, cả 3 chương trình này đều gặp vấn đề. Đầu tiên, là đã, đang phải ban hành quá nhiều văn bản. Bình quân một chương trình 60-70 văn bản và không thể không ban hành “rừng văn bản đó”.

Việc phân cấp, phân quyền thì chưa rõ, chưa đến nơi, đến chốn. “Dưới chờ trên, trên bảo dưới cứ làm đi nhưng dưới sợ”, ông Đào Ngọc Dung nói. Điều này dẫn đến có thông tư hướng dẫn rồi mà ở dưới vẫn đề nghị hướng dẫn tiếp, tức là có “hướng dẫn của hướng dẫn”.

“Chúng tôi kiểm tra xem hay mình hướng dẫn chưa đến nơi, đến chốn, hay không rõ nhưng không phải vậy”, theo lời ông Dung.

Vấn đề nữa, chương trình phân bổ các dự án nhỏ lẻ, manh mún quá nhiều. Theo ông Dung, riêng chương trình giảm nghèo trên 1.000 dự án nhỏ khác nhau và các dự án này Trung ương giao vốn chi tiết đến từng dự án. Cho nên, triển khai chậm, khó khăn, khi có điều không phù hợp cũng không được tự điều chỉnh nếu không báo cáo cấp có thẩm quyền.

Ngoài ra, mục tiêu cao, vốn lại ít, trong khi đó lại yêu cầu địa phương đối ứng vốn, nên càng khó khăn hơn.

Để triển khai nhanh, hiệu quả các chương trình này, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, Chính phủ đã đề xuất Quốc hội 7 cơ chế chính sách đặc thù.

Trước mắt, ông Dung đề nghị trong nghị quyết về giám sát kỳ này, Quốc hội cho phép thí điểm trao quyền “trọn gói cho cấp huyện được chủ động quyết định điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn từ các chương trình và giữa các chương trình với nhau”.

“Chỉ có như vậy, mới tiến hành nhanh được. Trước mắt, Quốc hội cho phép mỗi tỉnh chọn một, hai huyện làm thí điểm. Huyện quyết định toàn vẹn, tỉnh chỉ làm nhiệm vụ điều phối, kiểm tra, giám sát, còn Trung ương kiểm tra mục tiêu, thanh tra, kiểm tra, tổng kết chương trình”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung đề xuất.

Xã lên nông thôn mới thì các nguồn lực hỗ trợ không còn Tham gia giải trình, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan thừa nhận mục tiêu, chỉ tiêu phát triển nông thôn mới trong các chương trình “cần tư duy lại”.  Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan. Ảnh: P.Thắng Dẫn câu chuyện tại xã Bảo Lạc ở tỉnh Cao Bằng khi được công nhận nông thôn mới thì học sinh tại một trường phải nghỉ học do không được hỗ trợ miễn giảm học phí và ăn trưa, ông Hoan nói đây là thực tế khiến người làm chính sách “đắn đo và đau lòng”. “Với chính sách hiện nay, xã sau khi lên nông thôn mới thì tất cả nguồn lực hỗ trợ đều không còn”, ông Hoan nói. Theo ông, việc thực hiện chương trình chịu áp lực “kép, một bên mong muốn tất cả xã lên nông thôn mới. Một bên, nhiều xã lại không mong muốn lên nông thôn mới vì họ bị giới hạn nguồn lực và hỗ trợ. Do đó, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nhấn mạnh, trong thiết kế chính sách thời gian tới sẽ xem xét để tạo được năng lực cụ thể cho địa phương, bởi nguồn lực Nhà nước không thể hỗ trợ được hết mà cần phát huy được năng lực của cộng đồng.