Chăm chút trẻ em của những gia đình có người lạc lối luôn là niềm vui của lính biên phòng Pù Hao. Ảnh: Đơn Thương

Với sự cảm hóa, khuyên nhủ, mang luật và nâng cao sự hiểu biết đối với người dân của chính quyền cùng các chiến sĩ biên phòng, những người con một thời được coi là lầm đường lạc lối đã quay về bản. Từ đó, miền đất phên dậu này được mãi mãi bình yên.

Những người con một thời lạc lối

Người Tây Bắc có câu "ăn Mông, ngủ Thái", cơm đãi khách quý của người Mông từ nơi xa đến ở đây được tổ chức khá to. Và bữa cơm hôm nay dường như tổ chức to hơn, vui hơn vì có sự góp mặt của những đứa con một thời được coi là “con hổ”, “con báo” của bản làng.

Vì vui nên cơm đãi khách của nhà ông Giàng Nhịu Dê được tổ chức cơm khá sớm. Mặt trời vẫn còn bịn rịn nơi góc núi cơm đã được dọn ra rồi. Xôi được đồ từ chiều, lợn được giết thịt, rượu được bầy ra, tất thảy có tới 5 mâm cơm ngần ngật thức ăn, ai nấy vui vẻ cùng nhấc chén, chúc tụng nhau.

Trong những người khách được ông Dê mời, tôi được bố trí ngồi ở mâm của đám thanh niên một thời được coi là “con trâu bất kham”, “con bò mất nết” của bản. Với giọng to, thật, mang đậm nét người Mông, ông Dê chủ động giới thiệu họ với tôi: "Bọn nó một thời là con thú của bản đấy. Bỏ vợ, bỏ con, bỏ ngoài tai lời khuyên nhủ của người già đi theo bọn phỉ đấy. Thế nhưng giờ bọn nó hiền rồi, cái chân một thời đi lạc đường của chúng nó đã giẫm đúng cái  đường mà người Mông, Đảng ta đã chọn đấy. Giờ thằng nào cũng sống tốt, sống hay lắm đấy...".

Ông Dê sơ lược khái quát, vài vòng rượu qua đi, men rượu lâng lâng, tôi nhanh chóng bắt quen với đám thanh niên. Giàng A Thái - một thanh niên to khoẻ ngồi gần tôi lên tiếng: Bọn tôi một thời cái đầu nó ngu quá! Cái tai chỉ thích nghe lời của kẻ xấu. Không có bộ đội biên phòng, không có bà con trong bản thì nếu có sống chúng tôi cũng chỉ thành những con khỉ hôi hám ở trên rừng mà thôi.

Chuyện của Thái, chuyện của 7 người con Pù Hao một thời lầm lạc, đi theo phỉ định hình dần trong tôi.

Sinh năm 1976, Giàng A Thái là người đầy hy vọng với bản Pù Hao, với các thiếu nữ Mông ở đây. Tiểu học hết, quẩy quả vượt mấy chục cây số đường đèo dốc, Thái cắp cặp ra huyện học ở trường nội trú. Hết phổ thông trung học, theo chế độ ưu tiên với đồng bào thiểu số của Nhà nước, Thái được sang tỉnh Thái Nguyên học cử tuyển ở Trường Đại học Nông lâm. Tại trường, Thái được ưu tiên nhiều lắm. Ngoài các chế độ đóng góp được miễn giảm, mỗi tháng Thái còn được nhà trường cấp kinh phí để tiêu pha.

Mùa hè cuối cùng cho đời sinh viên của Thái đã khép lại khi Thái về nhà nghỉ và đánh bạn với kẻ xấu vì lúc này ở Tây Bắc tình hình rất phức tạp. Lực lượng phỉ bị bộ đội và công an Việt Nam cũng như nước bạn Lào dồn đuổi đang nhăm nhe lôi kéo những người Mông như Thái để xây dựng lực lượng. Với những hứa hẹn như cho gặp vua Mèo, phong danh tước và được hưởng 2.000 USD/tháng nếu đi cùng họ nên Thái và 6 thanh niên ưu tú của bản Pù Hao đã nghe theo chúng, bỏ mặc lời can ngăn từ phía người thân, cha mẹ.

Thế là hết hè năm ấy, nhẽ ra là Thái sẽ xuống trường để ôn thi tốt nghiệp thì anh lại cùng 6 người là: Giàng Dua Pó, Giàng Va Pó, Giàng A Phổng, Giàng A Của, Giàng Nỏ Mua, Giàng A Ly băng rừng tìm sang Pa Hốc huyện Sầm Na của nước bạn Lào đi gặp “vua”.

Sau hàng tháng trời băng rừng, vượt núi, lẩn trốn như một con thú bị săn đuổi, Thái và các bạn cũng đến được nơi cần đến. Lúc này bọn Thái mới biết là bị mắc lừa vì “vị vua” mà Thái và 6 người con ở bản Pù Hao cần gặp chỉ là người thường, thậm chí còn khốn khổ hơn cả những người Mông ở bản Pù Hao của Thái.

Nhìn cảnh tượng ấy, Thái và tụi bạn định quay về bản Pù Hao nhưng họ đã bị khống chế. Họ bị giam hãm với đầy dẫy những lời doạ dẫm như sẽ bị giết, sẽ bắn, người thân sẽ bị treo cổ nếu không đi theo họ.

Ở với "vua" được 10 ngày thì Thái và 6 người bạn cùng hơn 40 người Mông ở bên nước bạn Lào bị sai đi cướp vũ khí, lương thực ở huyện Sầm Na. Hành động bị lộ tẩy, Thái và mọi người bị truy đuổi. Lẩn trốn, ăn khe, nằm rừng nhưng bọn Thái vẫn bị khống chế. Thế rồi, trong một lần do chúng sơ hở, 7 thanh niên người Mông ở bản Pù Hao trong đó có Thái đã bỏ chạy.

Lại mất hơn 1 tháng lẩn trốn, Thái mới tìm được về bản Pù Hao. Thấy bản rồi nhưng Thái không dám về nhà mình nữa vì sợ bộ đội, công an và sợ cả những người dân tốt bụng của chính bản mình. Thái đành phải chấp nhận cuộc sống của con chồn, con dúi. Ngày thì chui vào hố đá, hốc cây ngủ, tối lại mò ra nương, rẫy của người dân trong bản để trộm cắp củ sắn, bắp ngô để cho vào bụng.

Cứ chui lủi một cách tệ hại như vậy, Thái đã bị thương trong một lần đi trộm cắp. Vết thương vào phần mềm nhưng do không giữ vệ sinh nên Thái đã bị nhiễm trùng, sốt triền miên. Và cuối cùng Thái đã được công an, bộ đội biên phòng và dân bản tìm thấy.

Do vết thương bị nhiễm trùng quá nặng, Thái đã được bộ đội Đồn Biên phòng 453 đưa xuống Hà Nội chữa trị. Vết thương lành, được sự trợ giúp của bộ đội biên phòng, Thái đã được dân bản Pù Hao mở rộng vòng tay đến đón nhận sau gần những ngày lạc đường.

Hồi sinh những mảnh đời

Hiện tại bản Pù Hao đã bình yên, đã hết những người con lạc lối như Thái. Ngoài 7 người con một thời lạc lối thì hiện nay tình hình an ninh ở đây rất ổn định. Đặc biệt là sau ngày trở về của Thái và một số thanh niên Mông khác, người Mông ở đây không còn nghe theo lời xúi bậy của kẻ xấu nữa. Đặc biệt là, chính những người trở về như Thái đã thành những hạt nhân để tuyên truyền rất tốt cho người Mông ở đây.

Nụ cười đã về với người dân Pù Hao trong đó có cả người vợ của những con người một thời lầm lỗi, lạc đường. Ảnh: Đơn Thương

Sau bữa cơm tối trước ở nhà Trưởng ban Giàng Nhịu Dê, sớm hôm sau tôi cũng được Thái mời đến nhà. Mọi ý  nghĩ xấu xa ngày xưa đã không còn ở trong Thái. Hiện tại, Thái đang phấn đấu trở thành một công dân tốt để bù đắp lại những lỗi lầm một thời với dân bản. Cùng kiến thức đã học được 4 năm ở Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên, giờ Thái đang là người tiên phong xây dựng mô hình trang trại ở bản Pù Hao.

Ngoài ruộng vườn, Thái còn nuôi trâu và đào ao thả cá nữa. Không chút giấu lòng, Thái thật thà: Em ngu quá! Nhà nước dành cho bao ưu đãi, nếu không nghe lời kẻ xấu thì giờ chắc em đã trở thành kỹ sư nông lâm rồi. Thế nhưng vẫn chưa muộn, giờ em phải cố làm giầu, đem kiến thức có được ra giúp dân bản. Mình phải sống tốt để bù đắp lại cho những gì mà công an, bộ đội biên phòng, cán bộ đã giúp em.

Năm nay, hai người vợ trẻ là Vàng Thị Lầu và Sùng Dạ Mỷ đã sống trong tình cảnh nhiều năm thiếu vắng chồng. Chồng họ, hai anh Giàng Nỏ Mua và Giàng A Của là những người trong đội quân đi "tìm vua" của Thái. Họ đã vĩnh viễn không còn nhìn thấy bản Pù Hao, thấy vợ con vì tên rơi đạn lạc trong những lần bị truy đuổi.

Nhờ sự chăm chút của chính quyền, hai người vợ trẻ này và những đứa con của họ vẫn có điều kiện để vươn lên. Họ thường xuyên được chính quyền, công an và biên phòng nơi đây giúp đỡ an ủi trong những ngày thường. Khi hỏi chuyện, với cái cười đầy tư lự, Sùng Dạ Mỷ cho biết: Nhà tôi, bản Pù Hao giờ không còn đói và không sợ kẻ xấu nữa. Cái bụng chỉ buồn là chồng nghe theo kẻ xấu đã không về nhà nữa thôi.

Tây Bắc, mùa này nắng đổ vàng các thung khe và đồi núi. Con đường khúc khuỷu, hoang vắng nối từ Pù Hao ra trung tâm huyện Sốp Cộp đã được nhựa hóa, bon bon xe chạy. Tôi vui thêm vì được biết, ngoài những người con lầm đường lạc lối trở về thì bản Pù Hao hẻo lánh dạo nào nay đã hết đói.

Cũng như Thái, nhiều mô hình trang trại trẻ cũng đang được mở rộng trên đất này.