(Thanh tra) - Từ chỗ "ngủ quên" trong đời sống hiện đại, nghề dệt thổ cẩm của người Thái trắng ở bản Nà Sự (Mường Chà, Điện Biên) đang hồi sinh mạnh mẽ nhờ du lịch cộng đồng.
Nghề dệt thổ cẩm được "đánh thức", tạo sinh kế mới, giúp người dân thoát nghèo và giữ hồn văn hóa dân tộc giữa núi rừng Tây Bắc.
Chừng mười năm trước, nghề dệt thổ cẩm ở bản Nà Sự gần như mai một. Phụ nữ trong bản ai cũng biết quay sợi, dệt vải, nhưng sản phẩm chỉ dùng trong gia đình, không có đầu ra nên dần bị lãng quên. Những khung cửi nằm im lìm dưới sàn nhà, phủ bụi theo năm tháng.
Sự thay đổi bắt đầu khi xã Mường Chà triển khai mô hình du lịch cộng đồng, lấy văn hóa bản địa làm điểm nhấn. Nà Sự được chọn làm điểm du lịch thí điểm, và chính từ đó, nghề dệt truyền thống được "đánh thức". Khung cửi được dọn lại, sợi chỉ được nhuộm màu, và những bàn tay khéo léo của người Thái lại dệt nên những tấm vải rực rỡ sắc màu.
Bản Nà Sự có hơn 130 hộ, với hơn 500 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Thái trắng. Khi du khách tìm đến ngày một đông, tiếng guồng quay sợi, tiếng cửi kẽo kẹt vang lên mỗi buổi sớm, trở thành âm thanh thân quen trong nhịp sống mới. Vừa để du khách trải nghiệm, vừa giúp người dân có thêm nguồn thu ổn định.
Để hoàn thiện một tấm thổ cẩm phải trải qua hàng chục công đoạn tỉ mỉ từ xe sợi, nhuộm màu, mắc khung đến dệt và thêu hoa văn. Mỗi hoa văn là một câu chuyện, mỗi đường chỉ là một nốt nhạc của văn hóa Thái. Nguyên liệu chủ yếu là bông, tơ, nhuộm bằng lá, vỏ cây, củ tự nhiên. Màu sắc rực rỡ mà vẫn hài hòa, thể hiện tinh tế thẩm mỹ của người phụ nữ miền sơn cước.
Hiện nay, mỗi sản phẩm thổ cẩm Nà Sự, từ khăn, túi, ga giường đến vỏ gối, ví nhỏ, có giá dao động từ 250.000 đến 600.000 đồng. Một tấm vải khổ 40cm, dài 50 - 60m có thể hoàn thiện trong 3 tuần làm liên tục, mang lại nguồn thu đáng kể cho người dân, đặc biệt trong thời điểm nông nhàn.
"Ngày trước, dệt chỉ để mặc. Giờ khách du lịch đặt hàng, sản phẩm có đầu ra ổn định, đời sống cũng khá hơn trước nhiều", chị Lèng Thị Chiên, người gắn bó với nghề dệt từ nhỏ, chia sẻ.
Không chỉ dừng lại ở nghề dệt, người Nà Sự còn biết kết hợp du lịch với trải nghiệm văn hóa. Du khách có thể nghỉ tại homestay, học nhuộm vải từ lá rừng, tự tay dệt thử hay thưởng thức xôi ngũ sắc, cá nướng, măng chua, những món ăn truyền thống của người Thái. Mỗi chuyến tham quan trở thành hành trình trải nghiệm văn hóa, vừa vui vừa ý nghĩa.
Chị Thu Thủy, du khách từ Hà Nội, chia sẻ được tự tay dệt thổ cẩm, xem múa Thái và thưởng thức ẩm thực địa phương, du khách như được sống chậm lại. "Ở đây, văn hóa và con người hòa vào nhau, rất chân thật", chị Thủy nói.
Nhờ du lịch cộng đồng, nghề dệt không chỉ trở lại, mà còn tạo ra giá trị kinh tế mới. Nhiều hộ dân trong bản nay có thu nhập trung bình từ 4 đến 6 triệu đồng/tháng từ nghề dệt và dịch vụ du lịch. Một số hộ còn mạnh dạn đưa sản phẩm lên mạng xã hội, mở rộng thị trường ra ngoài tỉnh.
Để nghề dệt tiếp tục phát triển, chính quyền xã Mường Chà phối hợp với ngành văn hóa và du lịch mở lớp tập huấn kỹ thuật, thiết kế mẫu mã mới, giúp sản phẩm phù hợp với thị hiếu hiện đại mà vẫn giữ được bản sắc truyền thống. Cán bộ xã cũng hỗ trợ người dân đăng ký nhãn hiệu "Thổ cẩm Nà Sự", hướng tới xây dựng thương hiệu sản phẩm đặc trưng của địa phương.
Theo lãnh đạo xã Mường Chà, mô hình du lịch cộng đồng kết hợp bảo tồn văn hóa đã giúp Nà Sự thay đổi diện mạo. Không còn cảnh người dân bỏ nghề, bỏ bản đi làm xa; thay vào đó, họ làm du lịch, giữ văn hóa, làm giàu trên chính mảnh đất quê hương. Một số hộ nghèo đã thoát nghèo, vươn lên nhóm hộ khá, góp phần đưa tỷ lệ hộ nghèo toàn xã giảm hơn 3% mỗi năm.
Xã cũng đang đề xuất đưa sản phẩm thổ cẩm Nà Sự vào chương trình OCOP cấp tỉnh, đồng thời kết nối tiêu thụ với các điểm du lịch như Mường Lay, Điện Biên Phủ, Sa Pa. Những bước đi này không chỉ nhằm nâng cao thu nhập, mà còn khẳng định vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững.
Trong "làn gió" hội nhập, nghề dệt thổ cẩm ở Nà Sự không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn là biểu tượng của ý chí gìn giữ văn hóa. Mỗi tấm vải, mỗi đường dệt là tâm hồn và trí tuệ của người phụ nữ Thái, những người đang âm thầm làm giàu bằng chính di sản cha ông để lại.
Nghề dệt thổ cẩm Nà Sự đang góp phần "dệt" nên một hướng đi giảm nghèo bền vững, để mỗi người dân Mường Chà có thể tự tin làm giàu trên nền văn hóa của chính mình.
