Tượng Đức Vương Phụ - Vương Mẫu của Thánh Mẫu Liễu Hạnh được thờ tại Phủ Tiên Hương. Ảnh: Trà Vân

Gắn liền với cư dân nông nghiệp

Chợ Viềng (xã Trung Thành, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định) diễn ra từ đêm mùng 7 đến hết ngày mùng 8 tháng Giêng Âm lịch. Khách đến từ khắp nơi trên cả nước, nhưng đông nhất vẫn là người nội tỉnh.

Từ xa xưa, chợ Viềng được coi là chợ Xuân của cư dân nông nghiệp. Đến nay, chợ được bảo lưu như một nét đẹp văn hóa, bởi nó còn là một hội chợ tâm linh - chợ văn hóa của người Việt.

Khi đến chợ Viềng, người mua chẳng cần mua rẻ, người bán cũng chẳng cần bán đắt. Người ta chỉ quan niệm là mua được một vật dụng gì đó là cả năm tới sẽ làm ăn may mắn, phúc lộc dồi dào. Đặc biệt, trong phiên chợ, dường như tất cả các sản vật của địa phương và các vùng lân cận đều có mặt. Từ các sản phẩm nông nghiệp như gạo, ngô, khoai, sắn đến các vật dụng sinh hoạt như dao, cuốc, cày, ấm chén, rổ rá… Rồi các đồ thờ cúng, trang phục sinh hoạt tín ngưỡng, các đồ trang trí, trang sức mỹ nghệ… đều được đều được bày bán. 

Ngoài ra, còn có món thịt bò non được du khách rất yêu thích... 

Chợ đã tạo một không khí hội hè sôi động cho cả vùng Phủ Dầy.

Nơi thờ Mẫu Liễu Hạnh

Chợ Viềng còn gắn với các di tích, đặc biệt là quần thể thờ Mẫu Liễu Hạnh. Bởi vậy, người ta tới chợ Viềng còn với tâm thức đến lễ Mẫu, xin lộc Mẫu. Họ tin rằng mọi vật dụng được mua trong chợ sẽ được Mẫu chứng giám và phù hộ. Vì thế, du khách vừa mua bán những vật dụng may mắn, vãn cảnh chợ, vừa vào Phủ lễ Mẫu Liễu, lên đền Mẫu Thượng, xuống cả đền Mẫu Thoải cầu mọi sự may mắn, bình an, làm ăn phát đạt, cầu mưa thuận gió hòa để mùa màng tươi tốt.

Phủ Dầy là một quần thể kiến trúc xuất hiện ở đời Lê Trung Hưng. Quần thể Phủ Dầy thờ Mẫu Liễu có ba di tích tiêu biểu là Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát và Lăng Mẫu Liễu Hạnh. Ngoài ra, còn có hơn chục đền, phủ, chùa chiền liên quan đến Mẫu Liễu trên các sườn và đỉnh núi. Các công trình này đều mang nét đẹp của kiến trúc truyền thống, đậm màu sắc văn hóa tiêu biểu của người Việt, đã được Nhà nước xếp hạng Di tích Văn hóa cấp quốc gia. Qua những di tích và các công trình nghệ thuật kiến trúc này, giáo dục con cháu hôm nay và mai sau tinh thần yêu nước và lòng tự hào về lịch sử và truyền thống của dân tộc.

Nhà nghiên cứu Văn hóa Dân gian - GS.TSKH Ngô Đức Thịnh cho rằng: “Trong cái tên Phủ Dầy thì có chuyện cái phủ. Trong những nơi thờ Mẫu thì có 3 nơi được gọi là phủ, còn lại những nơi khác thì đều được gọi là đền, điện cả. Đó là Phủ Dầy, Phủ Tây Hồ (Hà Nội), Phủ Sòng Sơn giáp giữa Ninh Bình và Thanh Hóa trên trục quốc lộ 1. Từ phủ đó có nguồn gốc từ cung vua, phủ chúa thời vua Lê, chúa Trịnh. Những nơi được gọi là phủ đều là những nơi thờ chính của đạo thờ Mẫu. Trong những nơi thờ chính như vậy, thì Phủ Dầy là nơi thờ chính nhất và cũng là nơi được coi là trung tâm Thánh Mẫu Liễu Hạnh và Tam phủ, Tứ phủ Việt Nam”.

Còn nhà nghiên cứu văn hóa dân gian - GS Trần Lâm Biền cho rằng: “Đầu tiên bà là tiên, rồi là kiếp trần gian và kiếp đi tu, đạo Phật. Đó chính là bước đi của lịch sử Việt Nam. Và ở Phủ Dầy gắn với Tam thân nhiều hơn là Tam tòa. Điểm thứ 2, Phủ Dầy là 1 hệ thống di tích mà ở đây chúng ta thấy ít nhiều nó còn gắn với các thần của Tứ pháp. Mà Tứ pháp là đạo Phật thờ các thần linh nông nghiệp hay nói đúng hơn là các thần linh nông nghiệp dược Phật giáo hóa”.

Trà Vân