Bến đò Cố Xin nay thuộc xã Xuân Lam, huyện Hưng Nguyên. Ảnh: Minh Đức

Ngày 27/12/2024, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 3621/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh đối với bến đò Cố Xin.

Bến đò Cố Xin thuộc làng Phúc Hậu, xã Phù Xá (nay xóm 2, xã Xuân Lam, huyện Hưng Nguyên). Bến đò Cố Xin mang tên người chèo đò ngang đưa khách qua sông, nối xã Hưng Xuân (nay là xã Xuân Lam) ở phía tả ngạn với xã Nam Cường, huyện Nam Đàn phía hữu ngạn.

Cố Xin tên thật là Lưu Xuân Khuồi (sinh năm 1910) tại làng Nghĩa Sơn, tổng Phù Long, nay là xã Long Xá, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Cố Xin có vợ là Phạm Thị Diện, có 5 người con, dựng nhà ở cạnh bến sông.

Bến đò Cố Xin đã có từ lâu đời nhưng đặc biệt quan trọng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Những năm đó, phà Bến Thủy bị máy bay địch đánh phá hết sức ác liệt nên bến đò Cố Xin được lựa chọn để đưa bộ đội qua sông Lam, tiếp tục hành quân vào chiến trường. Mưu sinh bằng nghề chèo đò ngang, vợ chồng Cố Xin được xã giao nhiệm vụ chở bộ đội vượt sông.

Khi chuyến thứ 2 quay về cập bến, thì máy bay Mỹ bất ngờ ập đến thả bom, đã làm Cố Xin chết tại chỗ. Quả bom thứ hai đánh trúng ngôi nhà của Cố Xin. Ngôi nhà bị đổ sập khiến vợ của Cố Xin bị thương nặng, một thời gian sau cũng qua đời. Lúc này, việc chèo đò qua sông được giao cho con trai cả của Cố Xin là ông Lưu Văn Tín (SN 1949) và các em thực hiện.

Sau khi Cố Xin mất, chính quyền và Nhân dân xã Hưng Xuân đã trực tiếp tổ chức mai táng chu đáo, bến đò mang tên Cố Xin như một sự ghi nhớ, tri ân người lái đò có nhiều cống hiến cho cuộc kháng chiến của dân tộc.

Quyết định xếp hạng di tích lịch sử cấp đối với bến đò Cố Xin. Ảnh: Minh Đức

Theo lãnh đạo huyện Hưng Nguyên và Ban Quản lý Di tích, Sở Văn hoá và Thể thao tỉnh Nghệ An, bến đò Cố Xin là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của địa phương, là nơi chứng kiến tinh thần đấu tranh anh dũng, bất khuất của quân và dân xã Xuân Lam, huyện Hưng Nguyên, tiêu biểu là Cố Xin – Lưu Văn Khuồi. Cố Xin đã dành cả cuộc đời để phục vụ kháng chiến, phục vụ Nhân dân, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của dân tộc. Cố Xin hy sinh khi đang làm nhiệm vụ, tên tuổi và sự nghiệp của cố vẫn luôn được chính quyền, Nhân dân Xuân Lam và vùng phụ cận ghi nhớ và tri ân.

Tại Quyết định về việc xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh của UBND tỉnh Nghệ An đối với bến đò Cố Xin, khu vực bảo vệ di tích được xác định theo biên bản và bản đồ khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ; nghiêm cấm mọi hoạt động xâm hại di tích và khu vực di tích đã được khoanh vùng bảo vệ; các hoạt động trùng tu, tôn tạo di tích, di dời, xây dựng trong khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích chỉ được thực hiện khi UBND tỉnh cho phép.

UBND tỉnh Nghệ An giao Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp với UBND huyện Hưng Nguyên, UBND xã Xuân Lam thực hiện quản lý di tích được xếp hạng theo quy định hiện hành.

Ngay khi biết được chính quyền tỉnh Nghệ An quan tâm, xem xét và lập hồ sơ để công nhận di tích cấp tỉnh đối với bến đò Cố Xin, cựu chiến binh Lê Mạnh Hải (trú phường Lê Lợi, TP Vinh, Nghệ An), từng tham gia kháng chiến chống Mỹ, làm nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia và bảo vệ biên giới phía Bắc, nay là Trưởng Ban Liên lạc truyền thống Đại đoàn Đồng bằng, Sư đoàn 320, khu vực Nghệ An - Hà Tĩnh không giấu được cảm xúc và chia sẻ: "Tỉnh Nghệ An quyết định xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh cho bến đò Cố Xin tại xã Xuân Lam, huyện Hưng Nguyên là một quyết định có nhiều ý nghĩa. Xin chúc mừng và tri ân Cố Xin, người chèo đò qua sông Lam đưa những đoàn quân vượt qua bom đạn trên con đường “không tên” qua lại bến sông này trong cuộc kháng chiến đánh Mỹ cứu nước của quân và dân ta".

Trước đó, ngày 2/9/2024, Báo Thanh tra có bài viết “Người lái đò huyền thoại trên sông Lam” đề cập đến nhân vật và các sự kiện lịch sử liên quan bến đò Cố Xin cũng như những đóng góp của cá nhân ông Lưu Văn Khuồi (tên gọi khác của Cố Xin), qua đó kiến nghị cấp có thẩm quyền tỉnh Nghệ An nghiên cứu, khảo sát và xem xét, lập hồ sơ khoa học di tích Bến đò Cố Xin để có cơ sở xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh để khoanh vùng bảo vệ di tích.