Tàu kiểm ngư 951 của Việt Nam (giữa) bị các tàu Trung Quốc đâm va, phun nước hôm 23/6 gần giàn khoan Hải Dương 981. Ảnh: Việt Cường

Nghị quyết S.Re.412 được thông qua ngày 10/7 (giờ Mỹ), được đăng tải trên trang web của Quốc hội Mỹ, tuyên bố mục đích là nhằm tái khẳng định sử ủng hộ của chính phủ Mỹ đối với quyền tự do hàng hải, quyền sử dụng biển và bầu trời ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương phù hợp luật pháp quốc tế, giải quyết ngoại giao hòa bình các tranh chấp và tuyên bố chủ quyền biển.

Nghị quyết khẳng định chính sách của Mỹ phản đối những tuyên bố ảnh hưởng các quyền, sự tự do và việc sử dụng hợp pháp khu vực biển thuộc về tất cả các quốc gia; thúc giục các bên kiềm chế hành động gây bất ổn, như chiếm giữ trái phép hoặc nỗ lực khẳng định quyền quản lý trái pháp luật các khu vực tranh chấp; bảo đảm rằng các tranh chấp được quản lý mà không có sự đe dọa, ép buộc hoặc vũ lực; kêu gọi các bên liên quan làm rõ hoặc điều chỉnh các tuyên bố của mình phù hợp luật pháp quốc tế. 

Nghị quyết nêu rõ, những năm gần đây, nhiều vụ việc nguy hiểm và gây mất ổn định xảy ra gần bờ biển Philippines, Trung Quốc, Malaysia và Việt Nam. 

Ngày 1/5, Tổng Cty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC) hạ đặt giàn khoan nửa chìm nước sâu Hải Dương (Hai Yang Shi You) 981 vào lô dầu khí 143, cách bờ biển Việt Nam 120 hải lý. Khi đó, giàn khoan được ít nhất 25 tàu hộ tống. 

Từ ngày 1 đến 9/5, số lượng tàu Trung Quốc hộ tống giàn khoan Hải Dương 981 tăng lên hơn 80 chiếc, trong đó có 7 tàu quân sự. Các tàu này tuần tra hung hãn và dọa nạt tàu của Cảnh sát biển Việt Nam, cố ý đâm nhiều tàu của Việt Nam, dùng trực thăng và vòi rồng để ngăn cản các tàu của Việt Nam. 

Ngày 5/5, các tàu của Cục An toàn Hàng hải Trung Quốc (MSAC) thiết lập vùng bao vây với bán kính 3 dặm quanh giàn khoan Hải Dương 981, ảnh hưởng an toàn hàng hải ở khu vực, vi phạm các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982. 

Nghị quyết khẳng định: “Các tuyên bố chủ quyền và hành động của lực lượng Trung Quốc hỗ trợ giàn khoan không thể được lý giải đúng theo luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, cấu thành nỗ lực nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực, vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) năm 2002”.

Trả lời câu hỏi của phóng viên liên quan việc Thượng viện Mỹ thông qua Nghị quyết 412, ngày 11/7, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình nêu rõ: “Việt Nam hoan nghênh việc Nghị quyết 412 của Thượng viện Hoa Kỳ yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan Hải Dương 981 và các lực lượng hộ tống khỏi vị trí hiện tại, không có các hoạt động trái với Quy tắc quốc tế về phòng ngừa đâm va trên biển (COLREGs); lên án các hành động cưỡng bức, đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, thay đổi hiện trạng hay gây bất ổn ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Việt Nam mong muốn các quốc gia trong và ngoài khu vực, trong đó có Hoa Kỳ tiếp tục có đóng góp mạnh mẽ, thiết thực, hiệu quả và có tính xây dựng cho hoà bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở khu vực”.

Chính phủ Mỹ quan ngại sâu sắc trước những hành động đơn phương của bất kỳ bên liên quan nào nhằm thay đổi hiện trạng thông qua sử dụng biện pháp ép buộc, đe dọa hoặc lực lượng quân sự…, lập chính quyền hành chính và quân sự trên các vùng tranh chấp ở biển Đông; áp đặt quy định đánh bắt cá mới bao trùm cả các khu vực tranh chấp, gây ra căng thẳng trong khu vực. 

Sự thiếu rõ ràng trong việc tuân thủ luật pháp quốc tế của các bên liên quan ở biển Đông trong những tuyên bố chủ quyền của mình có thể gây ra bất ổn ở khu vực. Những tuyên bố ở biển Đông phải phù hợp với luật pháp quốc tế, và những tuyên bố không xuất phát từ các vùng đất đều phạm sai lầm cơ bản. 

Nghị quyết cho rằng, ASEAN luôn thúc đẩy đối thoại đa phương về các khu vực tranh chấp, nhưng vẫn không giải quyết được vấn đề chủ quyền. Năm 2002, Trung Quốc cùng ASEAN ký DOC, trong đó quy định các bên liên quan phải “tôn trọng và bảo đảm quyền tự do hàng hải và tự do bay ở biển Đông theo đúng luật pháp quốc tế”, đồng thời “giải quyết các tranh chấp tài phán và lãnh thổ bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực”. Các phiên đối thoại giữa ASEAN và Trung Quốc nhằm đưa ra COC không diễn ra thường xuyên và đạt được rất ít tiến triển. 

Theo nội dung Nghị quyết, văn bản này được Thượng viện Mỹ thông qua là do chính phủ Mỹ có lợi ích trong việc duy trì quyền tự do hàng hải, tự do biển, tôn trọng luật pháp quốc tế và nền thương mại hợp pháp không bị cản trở, gồm cả ở biển Hoa Đông và biển Đông. 

Các đồng minh của Mỹ trong khu vực, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Philippines và Thái Lan chia sẻ cách tiếp cận chung để hỗ trợ duy trì hòa bình, ổn định, tự do hàng hải và việc sử dụng các vùng biển, vùng trời ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương đúng theo luật pháp quốc tế. 

Ngoài ra, Nghị quyết phản đối các hành động của Trung Quốc trên biển Hoa Đông, như đơn phương lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông từ tháng 11/2013 mà không tham vấn trước Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc hay bất kỳ nước nào ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Nghị quyết bày tỏ quan ngại sâu sắc trước tuyên bố đơn phương, khiêu khích, nguy hiểm và gây bất ổn ở khu vực của động thái này của Trung Quốc, gây ra nguy cơ hiểu nhầm và tính toán sai lầm cho các máy bay hoạt động hợp pháp trong không phận quốc tế. Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa đã trình bày trước Ủy ban Đối ngoại Quốc phòng hôm 18/2/2014 rằng, sẽ không chấp nhận Trung Quốc lập vùng nhận dạng tương tự ở biển Đông. 

Nghị quyết lên án những hành động cưỡng chế, đe dọa hoặc sử dụng vũ lực nhằm ngăn cản quyền tự do hoạt động trong vùng không phận quốc tế của các máy bay dân sự hoặc quân sự; nhằm thay đổi hiện trạng hoặc gây bất ổn ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Thượng viện Mỹ thúc giục chính phủ Trung Quốc không áp dụng ADIZ đã tuyên bố trên biển Hoa Đông trái với quyền tự do bay trong vùng trời quốc tế, và kiềm chế hành động khiêu khích tương tự ở nơi khác thuộc châu Á - Thái Bình Dương.

Hạ nghị sĩ Mỹ: 

Cần đáp trả Trung Quốc mạnh mẽ hơn

Ông Mike Rogers, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ, hôm 10/7 kêu gọi Mỹ đáp trả mạnh mẽ hơn trước các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở châu Á. 

Ông Rogers phát biểu như vậy sau khi kết thúc đối thoại Mỹ - Trung tại Bắc Kinh với rất ít tiến triển đạt được.

“Chúng ta (Mỹ) cần tăng cường sức mạnh cho các bạn bè và đồng minh của chúng ta ở khu vực một cách trực tiếp và tích cực hơn”, Reuters dẫn lời ông Rogers phát biểu tại hội nghị của Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và Chiến lược tại Washington. 

Ông Rogers, nghị sĩ thuộc Đảng Cộng hòa, nói rằng, Trung Quốc đang lợi dụng khủng hoảng an ninh ở các khu vực khác trên thế giới để từng bước hiện thực các tuyên bố chủ quyền của mình, ảnh hưởng quyền lợi của các nước láng giềng yếu hơn. 

Ông Rogers cáo buộc Trung Quốc “gây hấn một cách thô tục và tham lam” khi theo đuổi các yêu sách chủ quyền. Ông mong Mỹ và các đồng minh cùng đối tác ở châu Á tăng cường khả năng mở rộng hợp tác. Theo chính trị gia này, một trong những cách làm là tăng cường chia sẻ thông tin tình báo và mở rộng hợp tác quân sự với các nước láng giềng của Trung Quốc.

Tranh chấp cần được giải quyết hòa bình

Ngày 10/7, Đại sứ Việt Nam tại Venezuela gặp và làm việc với Nhóm các Nghị sỹ Hữu nghị Venezuela - Việt Nam thuộc Quốc hội Venezuela và trao bản ghi nhớ về việc Trung Quốc đặt trái phép giàn khoan trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. 

Trước đó, Đại sứ quán đã gửi công hàm và bản ghi nhớ tới Bộ Ngoại giao, Ủy ban Đối ngoại Quốc hội và một số tổ chức chính trị xã hội, báo chí của Venezuela để thông báo tình hình liên quan, Bộ Ngoại giao Việt Nam thông báo ngày 11/7.

Tại buổi làm việc nêu trên, Chủ tịch Nhóm các Nghị sỹ Hữu nghị Venezuela - Việt Nam Oscar Figuera khẳng định, mọi tranh chấp trên biển Đông cần được giải quyết thông qua đàm phán hòa bình và tôn trọng luật pháp quốc tế; mong muốn trên cơ sở mối quan hệ truyền thống tốt đẹp giữa Việt Nam và Trung Quốc, các tranh chấp trên biển Đông giữa hai nước sẽ được giải quyết hòa bình, tránh xảy ra xung đột vũ trang, nhằm duy trì ổn định trong khu vực, đảm bảo tự do, an toàn hàng hải và quốc tế trên biển Đông. 

Theo TPO