(Thanh tra) - Để chặn đứng tình trạng này, tăng nặng xử phạt là cần thiết, nhưng chưa đủ. Điều quan trọng hơn là các quy định pháp luật phải được thực thi một cách nghiêm túc, với một bộ máy vận hành hiệu quả, đồng bộ từ chính sách đến thực thi.
Hàng giả không chỉ gây thiệt hại kinh tế, đánh lừa người tiêu dùng mà còn làm xói mòn niềm tin vào thị trường. Để chặn đứng tình trạng này, tăng nặng xử phạt là cần thiết, nhưng chưa đủ. Điều quan trọng hơn là các quy định pháp luật phải được thực thi một cách nghiêm túc, với một bộ máy vận hành hiệu quả, đồng bộ từ chính sách đến thực thi.
Theo Luật sư Lê Hồng Hiển (Hãng luật Lê Hồng Hiển và cộng sự), muốn bịt những “lỗ hổng” còn tồn tại trong cuộc chiến chống hàng giả, cần bắt đầu từ việc hoàn thiện chính sách. Ông đề xuất sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP theo hướng siết chặt trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử (TMĐT). Trong đó, việc xác thực thông tin người bán trước khi mở gian hàng cần trở thành yêu cầu bắt buộc nhằm ngăn chặn tình trạng lợi dụng danh tính ảo để trục lợi.
“Cùng với đó, cần xử lý nghiêm các sàn buông lỏng kiểm soát hoặc tiếp tay cho vi phạm, nếu không sẽ tạo tiền lệ xấu và khiến cơ chế quản lý mất tác dụng,” luật sư Hiển nhấn mạnh.
Không chỉ lực lượng quản lý, người tiêu dùng và chủ sở hữu quyền cũng cần được trao công cụ để tham gia phát hiện, phản ánh vi phạm. Cơ chế tố giác ẩn danh và xử lý online, thông qua các cổng thông tin điện tử dùng chung giữa Bộ Công Thương, Bộ Công an và các đơn vị liên quan sẽ giúp rút ngắn quy trình tiếp nhận – xử lý thông tin, đồng thời bảo vệ người tố cáo khỏi rủi ro bị trả đũa.
Một trong những điểm yếu hiện nay là sự thiếu kết nối giữa các lực lượng chức năng. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về các đối tượng vi phạm, tái phạm sẽ giúp cảnh báo sớm, hỗ trợ các sàn TMĐT, đơn vị cấp phép, lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) nắm thông tin một cách hệ thống, thay vì mỗi nơi một mảnh.
Không thể thiếu trong đó là sự phối hợp liên ngành – giữa QLTT, Công an, Hải quan..., nhất là với các vi phạm xuyên biên giới, hoạt động online hoặc phi vật lý, như các phần mềm lậu, khóa học giả mạo, nội dung số không rõ bản quyền.
Về mặt kỹ thuật, theo anh Đào Quang Khiêm (quản lý một sàn TMĐT), việc ứng dụng các công nghệ như blockchain, mã QR truy xuất nguồn gốc hay công cụ xác thực số là “vũ khí” quan trọng giúp phân biệt hàng thật – hàng giả.
“Công nghệ đã có, vấn đề là phải thống nhất tiêu chuẩn và có chính sách bắt buộc sử dụng cho các nhóm hàng dễ bị làm giả như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, sản phẩm tiêu dùng,” anh Khiêm chia sẻ.
Song song với giải pháp kỹ thuật, việc đẩy mạnh truyền thông tới người tiêu dùng cũng là yếu tố không thể thiếu. Khi người mua có đủ kiến thức để nhận biết hàng giả, tránh xa các chiêu trò giá rẻ bất ngờ, thì thị trường của hàng giả cũng sẽ dần bị thu hẹp.
Muốn các giải pháp được vận hành hiệu quả, bộ máy thực thi phải đủ năng lực và rõ trách nhiệm. Theo ông Nguyễn Viết Khương (Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương), cần phân định rõ hoạt động thanh tra với kiểm tra về hàng giả. Hoạt động thanh tra tập trung đánh giá cơ chế, chính sách, trách nhiệm quản lý của người có thẩm quyền. Hoạt động kiểm tra thực hiện thường xuyên nhằm phát hiện, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có vi phạm.
“Phân vai đúng, làm rõ trách nhiệm là điều kiện tiên quyết nếu muốn bộ máy vận hành hiệu quả hơn,” ông Khương nhấn mạnh.
Cùng với đó, cần hoàn thiện quy trình nghiệp vụ và nền tảng pháp lý để triển khai chuyển đổi số trong công tác thanh tra, kiểm tra – đặc biệt trong lĩnh vực TMĐT. Việc thiết lập các kênh tiếp nhận phản ánh “nóng” từ người dân, doanh nghiệp cũng sẽ giúp lực lượng chức năng chủ động vào cuộc, thay vì chỉ xử lý khi vi phạm đã bùng phát.
Cuối cùng, yếu tố con người vẫn là nền tảng. Bộ máy thanh tra – kiểm tra muốn vận hành tốt thì phải có đội ngũ cán bộ được đào tạo bài bản, có chuyên môn vững, trách nhiệm cao và được hưởng chính sách đãi ngộ tương xứng.
“Quy định minh bạch về tuyển dụng, bổ nhiệm và chính sách đãi ngộ phù hợp sẽ là động lực quan trọng để khuyến khích cán bộ làm việc có trách nhiệm, đồng thời là nền tảng để xây dựng một đội ngũ cán bộ liêm chính, chuyên nghiệp,” ông Khương nói.
Khi từng mắt xích, từ chính sách, công nghệ, lực lượng thực thi đến người tiêu dùng, cùng hoạt động hiệu quả và đồng bộ, mới có thể tạo ra một “tấm lưới” đủ chặt để hàng giả không còn đường sống.
