(Thanh tra) - Không len lén xuất hiện, hàng giả giờ đây ngang nhiên hoành hành trên thị trường, bất chấp quy định pháp luật và sự truy quét liên tục của lực lượng chức năng. Điều gì khiến “tấm khiên" pháp lý dường như chưa đủ sức ngăn chặn thực trạng nhức nhối này?
Từ hàng tiêu dùng, thực phẩm, thuốc men đến các sản phẩm công nghệ cao - tất cả đều có thể được làm giả một cách tinh vi. Không len lén xuất hiện, hàng giả giờ đây ngang nhiên hoành hành trên thị trường, bất chấp quy định pháp luật và sự truy quét liên tục của lực lượng chức năng. Điều gì khiến “tấm khiên" pháp lý dường như chưa đủ sức ngăn chặn thực trạng nhức nhối này?
Theo thống kê của Cục Quản lý và Phát triển Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trong tháng cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (từ 15/5 đến 15/6/2026), lực lượng quản lý thị trường trên cả nước đã xử phạt hành chính với số tiền vượt 32 tỷ đồng. Tổng giá trị hàng hóa bị tịch thu lên tới gần 31 tỷ đồng và số tiền thu nộp vào ngân sách đạt gần 36 tỷ đồng. Riêng trong lĩnh vực hàng giả và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, mức xử phạt vi phạm hành chính đã vượt 16 tỷ đồng.
Đáng chú ý, có tới 26 vụ việc có dấu hiệu hình sự đã được chuyển cơ quan điều tra, tăng 50% so với cùng kỳ năm 2024.
Thế nhưng, đó chỉ là con số ghi nhận trong một tháng. Trên thực tế, hàng giả vẫn xuất hiện nhan nhản ngoài thị trường, bất chấp việc từng bị phát hiện và xử lý. Nhiều đối tượng vi phạm không ngần ngại “thay áo” cho sản phẩm – đổi tên gọi, mẫu mã, bao bì – để quay trở lại thị trường một cách công khai.
Một trong những nguyên nhân khiến hàng giả tồn tại dai dẳng là vì đây là loại hàng hóa có chi phí sản xuất thấp, ít rủi ro, trong khi lợi nhuận lại cực lớn, thậm chí có thể lên tới hàng trăm tỷ đồng nếu tiêu thụ trót lọt.
Song, một yếu tố không kém phần quan trọng lại đến từ chính thói quen tiêu dùng dễ dãi. Nhiều người mua vẫn chưa hình thành ý thức kiểm tra kỹ nguồn gốc sản phẩm, trong khi lại dễ bị hấp dẫn bởi những lời quảng cáo “giá rẻ bất ngờ”, “khuyến mãi cực khủng”. Chính sự chủ quan đó đã vô tình tiếp tay cho hàng giả, gây thiệt hại nghiêm trọng không chỉ cho người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến các doanh nghiệp chân chính và làm méo mó môi trường kinh doanh.
Theo Luật sư Lê Hồng Hiển (Hãng luật Lê Hồng Hiển và cộng sự), các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội hiện đang trở thành "kênh tiêu thụ" hàng giả phổ biến. Với đặc thù hoạt động trực tuyến, người bán dễ dàng sử dụng tài khoản ảo, ẩn danh, thay đổi địa chỉ liên tục và tiếp cận hàng nghìn người tiêu dùng chỉ trong thời gian ngắn, với chi phí cực thấp.
Trong khi đó, nhiều sàn thương mại điện tử vẫn chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm giám sát. Còn người tiêu dùng, với tâm lý “mua rẻ, biết rủi ro”, lại thường ít khi chủ động tố cáo khi phát hiện hàng giả. Hệ quả là hàng giả có “đất sống”, tồn tại ngang nhiên trong môi trường mua sắm.
Khi không bị kiểm soát chặt từ sàn, không bị tố giác từ phía người mua, và chưa bị xử lý nghiêm khắc từ phía cơ quan chức năng, hàng giả nghiễm nhiên trở thành “kẻ vô hình” – đánh lừa người tiêu dùng một cách công khai mà không gặp nhiều rào cản.
Đáng lo ngại hơn, không ít trường hợp, người mua sau khi phát hiện bị lừa lại chọn cách im lặng, vì cho rằng “mất ít thì bỏ qua”. Chính sự dễ dãi này đã vô tình tiếp tay cho hành vi vi phạm, khiến các đối tượng bán hàng giả ngày càng lộng hành.
Luật sư Lê Hồng Hiển cho biết, hệ thống pháp luật hiện hành không thiếu công cụ để kiểm soát vấn đề này. Cụ thể như Luật Giao dịch điện tử, Luật Thương mại, Luật An ninh mạng, cùng các Nghị định như 98/2020/NĐ-CP, 52/2013/NĐ-CP (về thương mại điện tử), 85/2021/NĐ-CP (sửa đổi)… đều quy định rõ trách nhiệm của sàn thương mại điện tử trong việc rà soát, gỡ bỏ sản phẩm vi phạm, lưu trữ thông tin người bán và phối hợp với cơ quan chức năng.
Đặc biệt, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022 cũng đã bổ sung các cơ chế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số, cho phép chủ thể quyền yêu cầu xử lý nội dung vi phạm online.
Tuy nhiên, việc áp dụng các quy định này trên thực tế vẫn gặp nhiều khó khăn. Việc xác định “người bán thật” là bài toán nan giải, bởi các đối tượng thường lợi dụng tính ẩn danh trên mạng để trốn tránh trách nhiệm. Đây là một trong những thách thức rất lớn đối với các cơ quan quản lý trong cuộc chiến chống hàng giả trên không gian số.
Bài 2: Lỗ hổng nằm ở quy định pháp luật hay quá trình thực thi?
