(Thanh tra) - Ngày 4/11/2025, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội (UBDNGS) đã ban hành Báo cáo số 1734/BC-UBDNGS15, trình Quốc hội Báo cáo thẩm tra Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo. Đây là một trong những nội dung trọng tâm được xem xét tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.
Việc sửa đổi ba đạo luật này nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy, khắc phục những vướng mắc, bất cập phát sinh trong quá trình thực thi, đồng thời thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng nêu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW, 28-NQ/TW và các Kết luận số 119-KL/TW, 126-KL/TW, 127-KL/TW, 134-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Theo Báo cáo, phạm vi sửa đổi của dự án Luật tập trung vào một số nhóm nội dung lớn, trong đó:
• Lược bỏ các quy định liên quan đến cấp huyện; điều chỉnh thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.
• Bổ sung quy định về hình thức tiếp công dân trực tuyến, bảo đảm phù hợp với tiến trình chuyển đổi số quốc gia.
• Bổ sung cơ chế xác định thẩm quyền giải quyết tố cáo trong trường hợp chưa xác định được cơ quan có thẩm quyền.
• Bổ sung cơ chế ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trong giải quyết tố cáo.
Cụ thể:
• Đối với Luật Tiếp công dân, dự thảo lược bỏ 1/36 điều, lược bỏ nội dung tại 04/36 điều; bổ sung 1/36 điều, bổ sung nội dung tại 3/36 điều; sửa đổi, hoàn thiện 8/36 điều và chỉnh lý kỹ thuật tại 2/36 điều.
• Đối với Luật Khiếu nại, dự thảo lược bỏ 1/70 điều, lược bỏ nội dung tại 1/70 điều; bổ sung 1/70 điều, bổ sung nội dung tại 6/70 điều; sửa đổi, hoàn thiện 5/70 điều, sửa kỹ thuật tại 6/70 điều.
• Đối với Luật Tố cáo, dự thảo lược bỏ nội dung tại 1/67 điều; bổ sung nội dung tại 4/76 điều; sửa đổi, hoàn thiện 4/67 điều.
UBDNGS thống nhất nhận định rằng phạm vi sửa đổi như trên là phù hợp, bảo đảm tính tập trung, trọng tâm, đáp ứng yêu cầu khẩn trương ổn định mô hình chính quyền 2 cấp và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Tuy nhiên, Ủy ban cũng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, phân tích rõ các hạn chế, bất cập của từng đạo luật, bám sát kết quả tổng rà soát hệ thống pháp luật theo Nghị quyết số 110/2023/QH15 của Quốc hội để khắc phục triệt để những điểm chồng chéo, thiếu thống nhất.
Dự thảo Luật Tiếp công dân được sửa đổi, bổ sung theo hướng điều chỉnh thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp, phù hợp mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền.
Đáng chú ý, khoản 1 Điều 1 bổ sung Điều 3a quy định hình thức tiếp công dân trực tiếp và trực tuyến. Đây là nội dung mới, thể hiện quyết tâm đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác tiếp dân, góp phần giảm tải cho trụ sở tiếp công dân, tạo thuận lợi cho người dân khi thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh.
UBDNGS tán thành quy định này, đồng thời đề nghị Chính phủ đánh giá kỹ hiệu quả mô hình tiếp công dân trực tuyến đã triển khai thí điểm, chuẩn bị đầy đủ hạ tầng kỹ thuật, bảo đảm kết nối giữa Trụ sở tiếp công dân Trung ương – cấp tỉnh – cấp xã. Bên cạnh đó, cần xây dựng Nghị định hướng dẫn chi tiết được ban hành cùng thời điểm Luật có hiệu lực, quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, quyền và nghĩa vụ của công dân, cơ quan Nhà nước, cơ chế bảo mật và lưu trữ dữ liệu trực tuyến.
Ngoài ra, dự thảo cũng sửa đổi, bổ sung quy định về trách nhiệm tiếp công dân định kỳ của Chủ tịch UBND cấp xã; cho phép địa phương linh hoạt bố trí địa điểm tiếp dân, có thể tại trụ sở UBND hoặc địa điểm khác do Chủ tịch UBND cấp xã quyết định. Một số ý kiến đề nghị nghiên cứu chuyển mô hình Trụ sở tiếp công dân từ cấp huyện xuống cấp xã, nhằm gần dân hơn, song cần cân nhắc kỹ khả năng phát sinh khiếu nại, tố cáo đông người.
UBDNGS cũng đề nghị làm rõ quy định về thông tin định danh của người đến tiếp dân (họ tên, địa chỉ, số CCCD, định danh, hộ chiếu) để đảm bảo thống nhất, đồng thời mở rộng phạm vi áp dụng với người gốc Việt Nam cư trú tại Việt Nam nhưng chưa có quốc tịch.
Theo Báo cáo, dự thảo Luật Khiếu nại đã được sửa đổi theo hướng tăng tính linh hoạt, minh bạch trong quy trình giải quyết. Cụ thể, người khiếu nại có thể rút toàn bộ hoặc một phần nội dung khiếu nại, đồng thời cơ quan thụ lý phải thông báo cho người bị khiếu nại và các bên liên quan để bảo đảm quyền lợi và tính minh bạch.
Trường hợp rút đơn có dấu hiệu che giấu vi phạm hoặc đối phó kỷ luật, cơ quan có thẩm quyền vẫn được phép xem xét tiếp vụ việc theo quy định pháp luật chuyên ngành. Đây là điểm mới nhằm ngăn ngừa việc lợi dụng quyền rút đơn để né tránh trách nhiệm.
Đặc biệt, Điều 11a được bổ sung quy định về tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết khiếu nại, giúp xử lý hiệu quả các vụ việc phức tạp, có sự kiện pháp lý mới phát sinh. Nhiều ý kiến đề nghị quy định rõ thời hạn tạm đình chỉ, giải thích các khái niệm “tình trạng bất khả kháng”, “trở ngại khách quan”, và bổ sung điều kiện “người khiếu nại được triệu tập hợp lệ từ 2 lần trở lên mà không có mặt” để tránh kéo dài thời gian giải quyết.
Ngoài ra, dự thảo cũng bổ sung quy định người giải quyết khiếu nại vẫn tiếp tục giải quyết vụ việc nếu các bên không tham gia đối thoại, nhằm bảo đảm tiến độ và tính khách quan. Một số ý kiến đề nghị nghiên cứu mở rộng thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần hai đối với cơ quan chuyên môn theo ngành, lĩnh vực để giảm tải cho cấp hành chính cao hơn.
Đối với Luật Tố cáo, dự thảo bổ sung nguyên tắc xác định thẩm quyền giải quyết tố cáo, đồng thời quy định việc ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ cho Tổng Thanh tra Chính phủ trong việc thụ lý, giải quyết tố cáo đối với một số trường hợp cụ thể. UBDNGS cho rằng quy định này phù hợp thực tiễn, giúp tăng tính linh hoạt trong xử lý, song cần quy định rõ phạm vi và trách nhiệm ủy quyền, nhất là trong các vụ việc liên quan đến cán bộ giữ chức vụ Bộ trưởng và tương đương.
Một nội dung đáng chú ý khác là tăng cường bảo vệ người tố cáo. Báo cáo nêu rõ: Hiện nay vẫn còn tình trạng người tố cáo bị tiết lộ danh tính, bị trù dập hoặc trả thù, nhưng việc xử lý còn thiếu tính răn đe. Vì vậy, UBDNGS đề nghị bổ sung quy định cấm tiết lộ danh tính người tố cáo dưới mọi hình thức, xác định rõ trách nhiệm pháp lý của cơ quan, tổ chức để xảy ra việc lộ thông tin. Đồng thời, cần nghiên cứu luật hóa việc tiếp nhận, xử lý tố cáo ẩn danh hoặc tố cáo qua mạng, phù hợp với chủ trương chuyển đổi số và đảm bảo quyền lợi của công dân.
Hướng tới nền hành chính minh bạch, gần dân và hiện đại. UBDNGS khẳng định, việc sửa đổi, bổ sung ba đạo luật trên là bước đi cần thiết và kịp thời để hoàn thiện cơ sở pháp lý cho công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường niềm tin của Nhân dân vào hoạt động của các cơ quan hành chính.
Ủy ban đề nghị Quốc hội tập trung thảo luận vào các nội dung trọng tâm: Phạm vi sửa đổi, hình thức tiếp công dân trực tuyến, quy trình tạm đình chỉ khiếu nại, cơ chế ủy quyền trong tố cáo, và biện pháp bảo vệ người tố cáo – qua đó hoàn thiện dự án Luật trước khi thông qua.
