(Thanh tra) - Dù những vụ lừa đảo nghìn tỷ liên tiếp bị triệt phá, nhưng chỉ ít lâu sau, bẫy lừa mới lại giăng ra. Và khi luật còn theo sau, các đường dây đa cấp trá hình vẫn vô tư nảy nở…
Như đã thông tin ở những kỳ trước, các đường dây đa cấp trá hình gắn mác công nghệ không chỉ vươn vòi như bạch tuộc mà còn gieo rắc ảo vọng khiến nhiều người vẫn bất chấp lao vào với giấc mơ đổi đời. Nhưng theo các chuyên gia, có một căn nguyên sâu xa hơn, đó là đang tồn tại những kẽ hở pháp luật và chế tài chưa đủ mạnh.
Ở kỳ 3 này, chúng tôi sẽ phân tích từ những vụ việc điển hình để thấy rõ: Khi luật còn theo sau, bẫy lừa đã kịp giăng và số lượng nạn nhân tiếp tục chất chồng.
Những nỗi đau nhức nhối
Chị N.T.L, 43 tuổi, ngụ phường Cát Lái (TP HCM), từng được bạn bè rủ rê tham gia một dự án đầu tư “công nghệ 4.0”. Ban đầu, chị bỏ vốn hơn một trăm triệu đồng, nhận được lãi suất nhỏ, chị tin rằng “cơ hội đổi đời” đang đến. Rồi tin tưởng hơn, chị tiếp tục vay mượn để rót thêm tiền đầu tư. Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, ứng dụng bất ngờ đóng, toàn bộ hệ thống ngừng hoạt động, chị mất trắng gần một tỉ đồng. “Tôi ân hận và tự trách bản thân mỗi ngày”, chị nghẹn ngào kể với báo chí.
Thế nhưng, chuyện vẫn chưa dừng lại, chị L. vẫn còn những khoản vay gấp gáp, những đêm mất ngủ, bởi nỗi tuyệt vọng khi toàn bộ số tiền tích cóp cả đời bốc hơi chỉ sau một đêm. Điều cay đắng là chị từng thấy cảnh báo trên báo chí, nhưng vẫn tự nhủ “mình vào sớm thì sẽ an toàn”.
Bi kịch của chị L. chỉ là một trong muôn vàn trường hợp. Còn nhớ, đường dây đa cấp trá hình mang tên “Triệu Nụ Cười” cũng từng “làm mưa, làm gió” tại nhiều địa phương. Đường dây này lại cho thấy một kiểu thủ đoạn khác, đó là khoác áo từ thiện để lừa cộng đồng, dùng vỏ bọc từ thiện, nhân văn đánh trúng lòng tin, khơi gợi sự sẻ chia để che lấp bản chất kim tự tháp.
Người tham gia chỉ cần bỏ vài triệu đồng để nhận token QFS, kèm theo lời hứa lãi suất cao, thẻ an sinh, cửa hàng dân sinh. Nhiều người tin rằng họ vừa làm việc thiện, vừa có thêm thu nhập. Nhưng khi màn kịch hạ xuống, những “nụ cười” chỉ còn là nước mắt của hàng nghìn người bị cuốn vào trò huy động vốn trái phép, kinh doanh đa cấp trá hình.
Phân tích từ những vụ việc tương tự, chuyên gia an ninh mạng Đặng Anh Minh (dự án Chongluadao.vn) chỉ rõ, nhiều người biết rõ hoạt động này là lừa đảo nhưng vẫn tham gia, với niềm tin rằng mình đi trước sẽ được hưởng lợi, còn thiệt hại để người đến sau gánh chịu.
“Chính tâm lý “đánh cược” này khiến đa cấp trá hình rất khó bị triệt tiêu. Chúng sẽ còn biến tướng phức tạp, gây nhức nhối xã hội, thiệt hại nghiêm trọng, trong khi cơ chế quản lý và chế tài xử lý vẫn thiếu và chậm”, chuyên gia Đặng Anh Minh chia sẻ.
Luật chậm, bẫy còn giăng
Nhìn từ câu chuyện của chị N.T.L, trao đổi với Báo Thanh tra, luật sư Nguyễn Thành Luân - Giám đốc Công ty Luật TNHH Hà Việt bình luận, đây là một minh chứng rõ ràng cho thấy sự bất lực của pháp luật trước mô hình đầu tư trá hình.
“Khi app còn hoạt động, dòng tiền chảy ra chảy vào, mọi thứ được ngụy trang dưới vỏ bọc kinh doanh hợp pháp. Chỉ đến khi hệ thống sập, số tiền tích cóp cả đời bốc hơi, nạn nhân mới tìm đến cơ quan công an. Nhưng lúc đó, việc chứng minh ý thức chiếm đoạt ngay từ đầu là vô cùng khó khăn”, luật sư Luân phân tích.
Theo luật sư Luân, khoảng trống pháp lý này dẫn đến một nghịch lý, nhiều nạn nhân khi sập bẫy lại được nhiều người khuyên “tự chịu”.
“Đó là một tư duy nguy hiểm. Người dân không thể bị bỏ mặc chỉ vì luật chưa kịp. Nếu pháp luật định danh rõ ràng hành vi lôi kéo đầu tư trá hình bằng app công nghệ là lừa đảo, xử lý hình sự ngay từ đầu, thì sẽ không còn những chị L. khác phải mất trắng rồi mới biết mình bị lừa”, luật sư Nguyễn Thành Luân nhấn mạnh.
Cùng chung quan điểm khi phân tích vụ án lừa đảo trong đường dây mang tên “Triệu Nụ Cười”, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp - Giám đốc Công ty Luật HPVN cho rằng, vỏ bọc từ thiện và token QFS đã đánh trúng lòng tin cộng đồng, khiến hàng nghìn người sập bẫy.
Nhưng theo luật sư Hiệp, điều đáng lo ngại là cơ quan quản lý chỉ xuất hiện khi đã có hàng loạt đơn tố cáo, tức là “chạy sau” tội phạm.
“Chúng ta chưa có cơ chế cảnh báo sớm. Báo chí, truyền hình lên tiếng, chuyên gia cảnh báo, nhưng mô hình vẫn kịp hút thêm nạn nhân vì thiếu công cụ pháp lý để chặn ngay từ đầu”, ông Hiệp nhận định.
Luật sư Hiệp cũng nhấn mạnh một lỗ hổng khác. Đó là trách nhiệm của nền tảng số.
“Facebook, YouTube, TikTok đang là nơi phát tán livestream khoe lãi, quảng cáo mô hình trá hình. Nhưng pháp luật hiện hành chưa ràng buộc trách nhiệm liên đới của họ. Khi nền tảng và cả những KOL quảng bá được coi là “vô can”, hiệu ứng đám đông sẽ còn bị dẫn dắt mạnh mẽ hơn”, luật sư Hiệp nói.
Nhìn rộng hơn, luật sư cảnh báo: “Đa cấp công nghệ bản chất là xuyên biên giới. Tiền vừa ra khỏi ví điện tử là lập tức biến mất vào hệ thống quốc tế. Nếu Việt Nam không có cơ chế phối hợp 24/7 với đối tác nước ngoài để phong tỏa dòng tiền, chia sẻ dữ liệu, thì mọi nỗ lực trong nước đều dễ bị vô hiệu hóa”.
Kỳ 4: Luật chậm chân, nạn nhân trả giá
