Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Phùng Quốc Hiển. Ảnh: Thảo Nguyên

Thoái vốn nhà nước không phải để “ăn”

+ Năm 2015, NS Trung ương hụt thu, cân đối thu - chi căng thẳng. Dưới góc nhìn của người có nhiều năm làm công tác tài chính - NS, ông nhận định gì về vấn đề này?

- Trong thực tiễn, kể cả quốc gia có nền kinh tế rất mạnh, cân đối NS vẫn là vấn đề khó. Trong khi nhu cầu chi về đầu tư, chi thường xuyên (liên quan đến tiền lương, an sinh xã hội) cao thì thu lại không dễ. Cho nên căng thẳng cân đối thu - chi là câu chuyện không chỉ đối với Việt Nam mà còn là của các quốc gia trên thế giới.

Đối với Việt Nam thì càng khó khăn hơn. Trong năm qua, chúng ta thực hiện chính sách giảm gánh nặng về thuế, cũng như thực hiện miễn, giảm, tạm hoãn thuế để các DN vượt qua khó khăn. Cho nên tỷ lệ huy động động từ thuế, phí và lệ phí vào NS giảm. Nếu giai đoạn trước là khoảng 26%, giai đoạn 2006 - 2010 giảm xuống 24,6% thì giai đoạn này chỉ đạt khoảng 21 - 22%, thậm chí năm 2015, tỷ lệ này chỉ còn 19,4%.

Trong các nguyên nhân thì có nguyên nhân về chính sách, như thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) giảm từ 32% xuống 22% và năm 2016 còn 20%. Trong khi đó, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cũng giảm theo. Thậm chí tới đây khi tham gia TPP, chúng ta không còn hàng rào thuế quan.. 

Giá dầu thì lại giảm. Chúng ta không lường được giá dầu giảm từ 100USD/thùng xuống còn 47 - 48USD/thùng, năm nay giỏi lắm chỉ 50USD/thùng, cho nên nguồn thu hụt 63 nghìn tỷ, trong đó có 31 nghìn tỷ do giá dầu thô trực tiếp. 

Thu thì thế, mặt bằng chi lại không giảm do vẫn phải tăng chi cho an sinh xã hội, chi cho con người, cho đầu tư phát triển… nên cân đối NS căng thẳng là tất yếu.

+ Đề bù đắp nâng sách trung ương, Chính phủ đề xuất bán vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp và đến năm 2017 thì không còn nữa, thưa ông?

- Thoái vốn chỉ đột xuất và chỉ bố trí 1 nghìn tỷ vào để bù hụt thu NS trung ương, còn 3 nghìn tỷ vẫn đầu tư phát triển. Thoái vốn để đầu tư phát triển, chứ không phải để “ăn” nên không ngại chuyện đó.

+ Với tình hình NS khó khăn hiện nay, trong ương lai gần, có phải điều chỉnh trần nợ công không, thưa ông?

- Quan điểm của tôi là không bao giờ, chỉ giảm thôi. Ngay trong định hướng năm 2020 thì trần nợ công phải giảm nữa, không phải 65%/GDP và bội chi cũng phải giảm nữa, theo thông lệ quốc tế. Có như thế thì mới bảo đảm an toàn tài chính quốc gia.

Giảm chi hội nghị, khoán xe công, tinh giảm biến chế từ từ

+ Trong lúc thu không đủ chi, nợ công gần kịch trần thì một số nơi lại không tiết kiệm, thậm chí lãng phí?

- Đó là câu chuyện đã xảy ra và người dân đều nhìn thấy. Ngay trong chính sách của QH đã quán triệt theo tinh thần tiết kiệm triệt để, trong đó giảm chi thường xuyên đã cắt ngay từ khâu dự toán là 10%, cộng với các khoản chi hội nghị, khánh tiết…

Đặc biệt, năm nay chúng tôi đã dự thảo nghị quyết mà hôm nay (3/11) QH thảo luận trong đó có những điểm rất cụ thể như giảm tối đa những hội nghị không cần thiết, thực hiện cơ chế khoán đối với xe công. 

+ Có một điều thấy rất rõ là nhiều nơi đua nhau xây dựng tượng đài, điều này là cần thiết nhưng không phải cấp thiết?

- Tất cả những điều này đều có sự phân cấp quản lý. Người dân phải giám sát xem có cấp thiết hay không. Khi nói về vấn đề này phải tính toán các yếu tố, không chỉ một cái tượng đài mà còn có vườn hoa… để tạo nên một quần thể. Nếu chỉ nói mình tượng đài thì tôi nghĩ không công bằng. 

Quan trọng, trong thời điểm hiện nay xây dựng tượng đài có thực sự ưu tiên? Tôi cho rằng, phải bảo đảm trật tự ưu tiên, cái gì cần thiết, cấp thiết thì làm trước. 

+ Ở một số nước khi căng thẳng về NS sẽ tính giảm chi công, thậm chí xa thải hàng loạt cán bộ công chức. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Cái gì cũng có hai mặt. Chúng ta đã bắt đầu tinh giảm biên chế, cứ 2 người nghỉ hưu mới 1 người vào. Chúng ta không thể xa thải hàng loạt, không thể cắt ngay việc đào tạo cho đầu vào. Chúng ta cứ làm từ từ, không tạo ra cú sốc và đến một giai đoạn nào đó bộ máy sẽ tinh giản. 

Thực ra, bộ máy của chúng ta nặng ở viên chức y tế, giáo dục và đội ngũ này ngốn nhiều NS. Nhưng chúng ta lại thực hiện viện phí, học phí chuyển sang cơ chế giá dịch vụ. Việc này cũng theo lộ trình, bước đi, có định giá để phù hợp với thu nhập của người dân. Cùng với đó thực hiện y tế toàn dân. Những bước đi này có lộ trình và phải kiên trì. 

Thay đổi hoàn toàn cách xây dựng dự toán NS

+ Đâu là giải pháp căn cơ nào để đảm bảo cân đối NS, giữ vững an ninh tài chính quốc gia?

- Tới đây chúng ta sẽ thay đổi hoàn toàn cách xây dựng dự toán NSNN. Cụ thể, sẽ xây dựng kế hoạch tài chính 5 năm, kế hoạch vay nợ 5 năm, kế hoạch đầu tư trung hạn 5 năm. Trong xây dựng dự toán còn có xây dựng dự toán theo phương thức cuốn chiếu, đó là 1 năm dự toán, 2 năm dự báo, có nghĩa là 3 năm và có 2 cột dự báo dựa trên kế hoạch 5 năm. 

Và đầu tư công, tới đây sẽ thảo luận để biết tổng đầu tư công là bao nhiêu, từng địa phương là bao nhiêu, cho các chương trình như thế nào. Cho nên, chuyện địa phương không biết mình có bao nhiêu tiền, trông chờ vào trung ương sẽ được giải tỏa hết.

+ Có ý kiến cho rằng, vấn đề NS chỉ Trung ương lo còn địa phương thì không?

- Nói chỉ Trung ương lo là không phải đâu. Trung ương hay địa phương ai cũng lo cả thôi. Đi địa phương mới thấy chuyện này không đơn giản. Vấn đề là làm thế nào phân cấp Trung ương - địa phương cho rõ; đồng thời phân bổ NS cho 5 năm tới phải rõ ràng để các địa phương chủ động. 

Từ chủ động đó, nếu địa phương nào đầu tư quá mức, nhất là quyết định một dự án mà không tính được nguồn vốn thì phải chịu trách nhiệm. Trước đây thì không có việc này, cứ quyết định mà không biết lấy từ đâu, rất lung tung, thì nay sẽ rõ ràng, ai ký thì phải chịu trách nhiệm.

+ Chúng ta có đủ kiên trì để thực hiện những bước đi này không?

- Phải kiên quyết và phải kiên nhẫn làm. Chúng ta phải thấy tất cả điều đó đều có mặt thuận cũng như mặt trái của nó. Khi quyết một chính sách nào đó thì đều có tác động đến các quan hệ. 

+ Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thảo Nguyên