(Thanh tra)- 100% người được hỏi quan tâm đến hoạt động tham vấn công chúng trong xây dựng pháp luật để không “đẻ” ra những văn bản “trên giời”, trong đó có đến 80,8% chuyên gia rất quan tâm. Tuy nhiên, việc tham vấn vẫn hình thức, tiếp thu, phản hồi lại “gần như không” khiến hoạt động này chưa phát huy được hiệu quả…
Tiếp thu, giải trình - khâu yếu nhất khi tham vấn
Một Nhà nước “của dân, do dân, vì dân” dĩ nhiên phải để dân làm chủ, quyết sách những vấn đề “trọng đại quốc gia”, trong đó bao gồm cả việc xây dựng pháp luật. Pháp luật Việt Nam quy định, trong quá trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), các cơ quan Nhà nước cần phải hỏi ý kiến công chúng, lắng nghe, bàn bạc, nghiên cứu tiếp thu.
Báo cáo nghiên cứu tham vấn công chúng trong quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL vừa công bố cho thấy, công chúng đã có sự thay đổi tích cực, ngày càng chủ động hơn khi tham gia góp ý vào quy trình ban hành VBQPPL, nhất là các chuyên gia, nhà khoa học, các đối tượng chịu sự tác động bởi dự thảo VBQPPL. Thực tế, hoạt động tham vấn lại đang rất hình thức, đối tượng tham vẫn rất khó tiếp cận với dự thảo.
Đáng chú ý, có đến 56% người được hỏi cho biết, cơ quan Nhà nước không phản hồi hoặc không có ý kiến sau khi tham vấn. Nếu có phản hồi thì chỉ giải trình chung, “theo ý muốn chủ quan của cơ quan soạn thảo, không xuất phát từ cơ sở tổng hợp một cách khách quan góp ý của người dân”.
Thậm chí, có tình trạng “bỏ qua” những ý kiến của số ít mà chỉ phản hồi khi bị “đánh hội đồng” như việc cơ quan Nhà nước tiếp thu phản ánh của báo chí về vấn đề thu phí giao thông…
| Truyền thông ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động tham vấn Truyền thông là nhóm chủ động, tích cực nhất trong hoạt động góp ý xây dựng, hoàn thiện các VBQPPL và các chính sách vĩ mô. Có tới 68,3% tổ chức xã hội; 52,9% chuyên gia tiếp cận các thông tin về các dự thảo văn bản pháp luật thông qua các phương tiện truyền thông. Chính sự vào cuộc mạnh mẽ của truyền thông nhằm tuyên truyền cho hoạt động lấy ý kiến nhân dân về một số VBQPPL đã mang đến hiệu quả cao cho công tác tham vấn như đối với việc tham vấn vào Dự thảo Luật Đất đai 2013. Tuy nhiên, các cơ quan báo chí cũng chưa được cung cấp thông tin liên đới tới các VBQPPL một cách đầy đủ, chủ yếu mới tiếp cận được dự thảo còn các văn bản đi kèm đánh giá tác động bị ảnh hưởng của chính sách ra sao? ai được? ai mất thì chưa được thể hiện. |
Cần chỉ rõ trách nhiệm phản hồi
Chính sự “thờ ơ” trong tiếp thu, phản hồi ý kiến tham vấn khiến người dân không mặn mà đóng góp ý kiến. Trong khi đó, như nhận định của ông Filip Graovac, Phó Trưởng Đại diện Quỹ Châu Á tại Việt Nam: “Khi tổ chức tham vấn dân chúng hiệu quả hơn không chỉ giúp ban hành chính sách tốt mà còn mang lại sự đồng thuận của nhân dân, làm cho VBQPPL, chính sách khi được ban hành nhanh đi vào cuộc sống”.
Các chuyên gia cho rằng, cần phải hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về hoạt động tham vấn. Trong đó, cần quy định rõ trách nhiệm tiếp thu, phản hồi để hoạt động tham vấn thực sự phát huy hiệu quả, tránh những VBQPPL bị “chết yểu” hoặc “sống thực vật”, không đủ điều kiện đi vào cuộc sống, điển hình như Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.
“Phải trân trọng ý kiến đóng góp của công chúng. Phải có người chịu trách nhiệm trong nhận và trả lời ý kiến phản hồi của người dân. Và người chịu trách nhiệm phải đánh giá công khai các ý kiến tham vấn, không để khi chính sách ban hành, người dân âm thầm chịu đựng, đến khi không chịu được thì phản ứng”, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Ngọc Bảo nhấn mạnh.
Cùng với đó, cần quy định về quyền được tham vấn của người dân đối với dự thảo chính sách. Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Sĩ Dũng lưu ý, luật cũng khá nhiều nên tham vấn làm sao để nâng cao quy trình lập pháp để người dân tham gia vào tham vấn là câu hỏi rất hệ trọng, làm cho việc tham vấn có ý nghĩa thúc đẩy dân chủ. Vì thế, cần có cách thức tiến hành tham vấn đúng, hiệu quả, kết hợp nhiều hình thức công bố công khai rộng rãi dự thảo VBQPPL để thu hút sự tham gia của nhân dân.
Thảo Nguyên
