(Thanh tra) - Ngày 19/12, Hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài khoa học Trường Cán bộ Thanh tra đã thống nhất triển khai nghiên cứu vào năm 2026 ba đề tài nghiên cứu: “Công tác tiếp công dân, tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị của chính quyền cấp tỉnh”; “Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong huy động, quản lý, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện”; và “Xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thanh tra”.
Công tác tiếp công dân, tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị của chính quyền cấp tỉnh
Đề tài do ThS Phạm Trần Tuấn, Trường Cán bộ Thanh tra làm chủ nhiệm, được xây dựng trên cơ sở yêu cầu thực tiễn trong bối cảnh đẩy mạnh cải cách hành chính và đổi mới mô hình tổ chức chính quyền địa phương.
Theo ThS Phạm Trần Tuấn, công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo là một trụ cột quan trọng của nền hành chính nhà nước, thể hiện rõ nguyên tắc “của dân, do dân, vì dân” thông qua cơ chế đối thoại trực tiếp giữa chính quyền và nhân dân.
Theo ông, mặc dù tỷ lệ giải quyết các vụ việc thuộc thẩm quyền có chuyển biến tích cực, song việc tổ chức thi hành các quyết định đã có hiệu lực pháp luật vẫn còn hạn chế. Thực trạng này phản ánh những bất cập về trách nhiệm, sự phối hợp giữa các cơ quan, cũng như năng lực thực thi của một bộ phận cán bộ, công chức trong bộ máy hành chính.
Đặc biệt, từ ngày 1/7/2025, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72 đã tạo ra những thay đổi căn bản trong cơ chế vận hành. Theo đó, chính quyền cấp tỉnh trở thành đầu mối trung tâm, trực tiếp chỉ đạo, giám sát toàn bộ công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Ông cho rằng, việc bãi bỏ cấp huyện, mở rộng địa bàn quản lý và phân cấp mạnh cho cấp xã đã làm gia tăng đáng kể áp lực công việc đối với cấp tỉnh.
Trong khi đó, đội ngũ cán bộ làm công tác tiếp công dân tại nhiều địa phương còn kiêm nhiệm, thiếu đào tạo chuyên sâu và kinh nghiệm thực tiễn.
Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối và khai thác Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, xử lý đơn thư giữa cấp tỉnh và cấp xã chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng trùng lặp, chậm trễ hoặc thiếu thống nhất trong giải quyết vụ việc.
Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu đề tài nhằm đánh giá toàn diện thực trạng, nhận diện rõ những khó khăn, vướng mắc và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân, tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị của chính quyền cấp tỉnh trong giai đoạn mới là hết sức cần thiết.
Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong huy động, quản lý, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện
Đề tài do ThS Vũ Đức Hoan, Trường Cán bộ Thanh tra làm chủ nhiệm, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn cấp thiết trong bối cảnh các hoạt động từ thiện, nhân đạo tại Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Thực tiễn cho thấy, các nguồn đóng góp tự nguyện bằng tiền và hiện vật đã đóng góp to lớn trong việc khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh như đại dịch Covid-19, lũ lụt miền Trung, đồng thời hỗ trợ hiệu quả cho các lĩnh vực an sinh xã hội, giáo dục, y tế, đặc biệt đối với người nghèo và các nhóm yếu thế.
Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của nguồn lực này, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm điều chỉnh hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện, tiêu biểu như Nghị định số 64, Nghị định số 93 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 136) và Nghị định số 20. Hệ thống quy định này đã từng bước hình thành khung pháp lý tương đối đầy đủ, tạo điều kiện cho các hoạt động từ thiện phát triển theo hướng công khai, minh bạch.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, pháp luật hiện hành vẫn còn những hạn chế nhất định, như chưa có quy định cụ thể về nguyên tắc ghi nhận và báo cáo tài chính của các quỹ từ thiện; thiếu cơ chế rõ ràng về kiểm soát, phòng ngừa và xử lý xung đột lợi ích; quy trình giám sát, công khai, minh bạch chưa thực sự đồng bộ.
Những khoảng trống pháp lý này có thể tạo điều kiện cho hành vi tham nhũng, tiêu cực phát sinh, làm suy giảm niềm tin của người dân đối với các hoạt động xã hội. Thực tế thời gian qua đã xuất hiện một số vụ việc bê bối liên quan đến cá nhân, tổ chức huy động và sử dụng nguồn từ thiện, cho thấy nguy cơ rủi ro là hiện hữu.
Trước yêu cầu đó, việc nghiên cứu đề tài nhằm làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật, tăng cường cơ chế giám sát, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực trong huy động, quản lý, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện là hết sức cần thiết.
Xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thanh tra
Đề tài “Xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thanh tra” do ThS Nguyễn Đăng Hạnh, Trường Cán bộ Thanh tra chủ nhiệm, được đặt ra trong bối cảnh công tác sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị đang được triển khai mạnh mẽ và đạt nhiều kết quả quan trọng. Trong đó, hệ thống các cơ quan thanh tra có sự thay đổi sâu sắc cả về tổ chức và phương thức hoạt động.
Luật Thanh tra năm 2025 đã quy định lại cơ cấu tổ chức của hệ thống thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất.
Theo ông Hạnh, sự thay đổi này tác động trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ và đặc biệt là hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong công tác thanh tra.
Xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thanh tra được hiểu là việc áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả đối với các hành vi vi phạm được phát hiện thông qua hoạt động thanh tra. Tuy nhiên, quá trình tổ chức thực hiện đang đặt ra nhiều vấn đề pháp lý và thực tiễn.
