Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển điều hành nội dung thảo luận. Ảnh: Văn Bình

Khoảng 35.814 hộ dân bị ảnh hưởng

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho hay, việc thi công xây dựng các hạng mục công trình giao thông có tính chất đặc thù, thường phải sử dụng các máy móc, thiết bị thi công có tải trọng lớn, tạo rung chấn, chấn động hoặc sức ép lên nền đất.

Cho nên không tránh khỏi việc làm ảnh hưởng đến các công trình xây dựng nằm ngoài phạm vi GPMB, đặc biệt đối với nhà ở, công trình của người dân hai bên tuyến đường tại khu vực đô thị hoặc khu vực đông dân cư.

“Nguyên nhân gây ra thiệt hại cho nhà ở, công trình xây dựng của các hộ dân nằm ngoài phạm vi GPMB là khách quan, bất khả kháng, nằm ngoài khả năng tính toán, dự báo của nhà đầu tư, chủ đầu tư, nhà thầu thi công và các đơn vị liên quan”, ông Thể nêu.

Thống kê sơ bộ tại 31 dự án (15 dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa - Cần Thơ và 3 dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên sử dụng vốn Trái phiếu Chính phủ; 13 dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa - Cần Thơ theo hình thức BOT), ước tính có khoảng 35.814 hộ dân bị ảnh hưởng với dự kiến kinh phí đền bù nằm ngoài trách nhiệm bảo hiểm do chủ đầu tư mua khoảng 166,793 tỷ đồng.

Tuy nhiên, việc bồi thường cho các hộ dân có nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi GPMB bị ảnh hưởng nêu trên tại một số dự án chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý để xem xét, giải quyết dứt điểm, dẫn đến tình trạng khiếu nại, khiếu kiện kéo dài, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân và tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội tại địa phương.

Chính phủ kiến nghị UBTVQH chấp thuận, cho phép Bộ Giao thông Vận tải được sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ của các dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa - Cần Thơ và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên để chi trả bồi thường thiệt hại (ngoài phần thuộc trách nhiệm do bảo hiểm chi trả) cho nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi GPMB bị ảnh hưởng do quá trình thi công xây dựng các dự án này.

Phần vốn này được lấy từ kinh phí GPMB trong tổng mức đầu tư của các dự án và giao UBND các tỉnh, Hội đồng GPMB địa phương xem xét, xác định đối tượng, mức độ ảnh hưởng, quyết định giá trị thiệt hại và thực hiện chi trả bồi thường trên cơ sở kết quả giám định tổn thất của đơn vị tư vấn giám định độc lập.

Trách nhiệm dân sự

Thảo luận về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của QH Phan Thanh Bình đặt vấn đề, trách nhiệm này thuộc về ai? Thuộc Chính phủ, Bộ Xây dựng hay trách nhiệm thuộc nhà thầu?

Theo ông Bình, nếu Chính phủ ép nhà thầu phải thi công khi biết rõ việc thi công có thể gây thiệt hại cho các hộ dân ven đường, thì Chính phủ phải chịu trách nhiệm bồi thường cho nhân dân. Nếu Chính phủ không ép, trong quá trình thi công, nhà thầu gây thiệt hại cho nhà dân ven đường thì nhà thầu phải chịu trách nhiệm bồi thường cho nhân dân.

“Bồi thường cho người dân không nên kéo dài vì đời sống của bà con dọc hai bên đường Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên rất khó khăn, đừng để bà con khó khăn thêm nữa”, ông Bình nói.

Cùng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, đây là quan hệ dân sự. Việc thi công công trình và hậu quả thiệt hại của nhà dân có quan hệ nhân quả. Lỗi là do thi công. Vì vậy, nếu Chính phủ không cam kết chịu trách nhiệm thì nhà thầu phải chịu trách nhiệm bồi thường cho thiệt hại của nhà dân hai bên đường do thi công làm đường.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực QH Tòng Thị Phóng, quan hệ dân sự là quan hệ trực tiếp giữa các bên chủ thể, UBTVQH không có căn cứ để quyết định vấn đề này.

“Nội dung này liên quan trực tiếp đến nhà thầu thi công công trình này vì họ có trách nhiệm phải bảo đảm từ khảo sát, thiết kế, thi công đến bão dưỡng, bảo hiểm công trình”, bà Phóng nhấn mạnh, không phải cái gì cũng đưa lên TVQH giải quyết. Trước hết phải làm tròn trách nhiệm của cơ quan quản lý, giám sát hoạt động của các nhà thầu.

Phó Chủ tịch Tòng Thị Phóng cho rằng, UBTVQH có thể thông báo để các đoàn đại biểu QH phối hợp với HĐND địa phương tăng cường giám sát việc thực hiện đền bù thiệt hại cho người dân, hướng dẫn nhân dân khiếu kiện theo đúng quy định của pháp luật.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển khẳng định, việc đề bù thiệt hại trong quá trình thi công các công trình nêu trên cần phải được xử lý, giải quyết thấu đáo. Nội dung Chính phủ trình không thuộc thẩm quyền và quyền hạn của UBTVQH. Đây là trách nhiệm dân sự giữa nhà đầu tư, nhà thầu với người dân nên giải quyết theo pháp luật về dân sự. Vấn đề này không liên quan đến ngân sách nhà nước nên không dùng ngân sách Nhà nước để xử lý.

UBTVQH yêu cầu Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cùng sự giám sát của đoàn đại biểu QH, HĐND các địa phương hướng dẫn, tạo sự đồng thuận trong nhân dân.

Cùng ngày, UBTVQH cho ý kiến với đề xuất của Chính phủ về việc ban hành Nghị quyết của UBTVQH hỗ trợ kinh phí sử dụng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi; việc sử dụng số vốn kết dư sau khi hoàn thành các dự án đóng tàu Cảnh sát biển, kiểm ngư thực hiện theo Nghị quyết số 72/2014/QH13 của QH.

Sau đó, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân phát biểu bế mạc Phiên họp thứ 19, phiên họp cuối cùng theo chương trình hoạt động trong năm 2017 của UBTVQH khóa XIV.

Thảo Nguyên