(Thanh tra) - Việc sáp nhập tỉnh và triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã làm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực quản lý và phục vụ Nhân dân tốt hơn. Tuy nhiên, trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường (NN&MT) nhiều địa phương trong đó có Phú Thọ đang đối diện với không ít vướng mắc như về tổ chức bộ máy, phân cấp thẩm quyền, thủ tục hành chính, nguồn lực… đòi hỏi sớm được tháo gỡ để mô hình phát huy hiệu quả.
Ngay sau khi sáp nhập, một trong những khó khăn nổi bật của Phú Thọ là khâu kiện toàn tổ chức. Đến nay vẫn chưa có thông tư hướng dẫn thống nhất về cơ cấu Sở NN&MT, dẫn tới sự khác biệt trong sắp xếp, phân công nhiệm vụ, gây lúng túng trong chỉ đạo và thực thi. Còn có đơn vị trực thuộc chưa hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, ảnh hưởng tới tiến độ triển khai.
Ông Nguyễn Huy Nhuận, Giám đốc Sở NN&MT cho biết ở cấp xã, tình hình càng khó khăn hơn khi nhân lực hạn chế. Mỗi xã chỉ bố trí từ 4 đến 6 cán bộ phụ trách lĩnh vực NN&MT, thậm chí có nơi chỉ có 1 đến 2 người. Trong khi đó, đây là lĩnh vực đa ngành, liên quan trực tiếp tới đất đai, khoáng sản, môi trường... Khối lượng công việc lớn, phức tạp khiến cán bộ xã không đủ khả năng bao quát toàn diện.
Bên cạnh đó, việc phân cấp, phân quyền còn nhiều bất cập. Hầu hết thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài nguyên – môi trường vẫn thuộc thẩm quyền UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh. Trong khi nhiều thủ tục có thời hạn rất ngắn, địa bàn rộng, cán bộ chuyên môn chưa đủ năng lực để thẩm định nhanh, đặc biệt với những hồ sơ chuyên sâu như đánh giá tác động môi trường, thẩm định cơ sở sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật…
Đơn cử, Nghị định 151/2025/NĐ-CP đã phân cấp cho Chủ tịch UBND xã quyền cho thuê đất hàng năm và thỏa thuận sử dụng đất trong các dự án. Nhưng với những dự án quy mô lớn, liên quan nhiều xã hoặc có nguy cơ ô nhiễm môi trường, năng lực cấp xã không đáp ứng được. Việc thành lập Hội đồng thẩm định giá đất ở cấp xã cũng chưa có hướng dẫn chi tiết, tiềm ẩn nguy cơ thiếu khách quan, sai lệch.
Việc xác định thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép môi trường cũng gây khó khăn khi giữa Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và các Nghị định phân cấp năm 2025 còn có chồng chéo.
Không chỉ vướng về thẩm quyền, quá trình giải quyết thủ tục hành chính cũng gặp nhiều trở ngại. Từ tháng 7/2025 đến nay, Phú Thọ tiếp nhận trên 20 nghìn hồ sơ lĩnh vực tài nguyên – môi trường. Tuy nhiên, hệ thống dịch vụ công còn hạn chế, phần mềm chuyên ngành chưa được phân quyền từ Bộ, dẫn đến nhiều thủ tục không thể xử lý trực tuyến. Việc luân chuyển hồ sơ giữa các đơn vị hành chính chưa có quy chế cụ thể, kinh phí vận chuyển chưa rõ nguồn chi trả, làm chậm tiến độ giải quyết cho người dân.
Trong lĩnh vực đất đai, quy định mảnh trích đo địa chính do cấp xã ký xác nhận nhưng không qua thẩm định chất lượng khiến người dân lo ngại về tính chính xác. Công tác thu phí, lệ phí cũng thiếu hướng dẫn, gây khó khăn cho địa phương trong quá trình thực hiện.
Trong lĩnh vực khoáng sản, người dân miền núi có nhu cầu san hạ cốt nền để phòng, chống sạt lở nhưng chưa có thủ tục hành chính phù hợp để giải quyết...
Ở cơ sở, nhiều xã không đủ nhân lực, trang thiết bị để kịp thời xử lý vi phạm như khai thác khoáng sản trái phép, xả thải ra môi trường hay lấn chiếm đất đai. Công tác phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường nông thôn bị ảnh hưởng nghiêm trọng do thiếu vật tư, phương tiện và kinh phí. Việc thu gom rác thải ở các xã mới sáp nhập càng thêm khó khăn khi địa bàn rộng, dân cư phân tán nhưng ngân sách hạn hẹp, hạ tầng chưa được đầu tư đồng bộ.
Ngoài ra, một số chương trình, dự án cũng bị đình trệ. Chẳng hạn, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới chưa có hướng dẫn xác định tiêu chí đạt chuẩn đối với xã sau sáp nhập. Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng ách tắc khi bộ phận giải phóng mặt bằng cấp huyện đã giải thể mà chưa có đơn vị thay thế.
Những bất cập trong Luật Đất đai 2024, như mâu thuẫn về hình thức thuê đất khi đấu giá, thiếu căn cứ lập kế hoạch sử dụng đất cho các đơn vị hành chính mới hay chính sách bồi thường, tái định cư đối với phần diện tích chênh lệch đất ở, đang trực tiếp ảnh hưởng tới tiến độ triển khai nhiều dự án hạ tầng, công nghiệp.
Trước những khó khăn trên, UBND tỉnh Phú Thọ đã có nhiều kiến nghị gửi Bộ NN&MT. Trong đó, tỉnh đề nghị sớm ban hành hướng dẫn cụ thể về tổ chức bộ máy, phân cấp thẩm quyền, quy trình thủ tục hành chính; công bố danh mục thủ tục thuộc các lĩnh vực địa chất, khoáng sản, đo đạc bản đồ; đồng thời ban hành bộ tiêu chí nông thôn mới cho xã sau sáp nhập.
Tỉnh cũng đề xuất sớm bàn giao dữ liệu từ Trung ương cho địa phương; có hướng dẫn xác định loại đất nông thôn, đất đô thị sau khi điều chỉnh địa giới; quan tâm tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng cho cán bộ, công chức làm công tác nông nghiệp và môi trường tại cơ sở.
Tỉnh cũng mong Trung ương sớm phê duyệt danh sách các xã khu vực II, III thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số sau khi sáp nhập, làm cơ sở thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình, chính sách trên địa bàn liên quan đến các đối tượng này.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Đinh Công Sứ khẳng định, Phú Thọ mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của Bộ NN&MT, đặc biệt trong tháo gỡ vướng mắc về đất đai, môi trường vì đây những lĩnh vực phức tạp, có tác động trực tiếp đến sự phát triển kinh tế - xã hội.
Theo đánh giá, những vướng mắc trong quản lý nông nghiệp và môi trường giai đoạn đầu triển khai mô hình chính quyền 2 cấp không chỉ mang tính kỹ thuật – hành chính, mà còn bộc lộ sự thiếu đồng bộ giữa luật pháp và thực tiễn. Vì vậy, cùng với việc củng cố tổ chức bộ máy, tăng cường năng lực cho cơ sở, rất cần sự điều chỉnh kịp thời của chính sách, sự hỗ trợ về nguồn lực từ Trung ương.
