Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc tại Việt Bắc. Ảnh: baotanghochiminh.vn

Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Theo nội dung trao đổi của đồng chí Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, tại buổi gặp mặt học viên Lớp bồi dưỡng cán bộ quy hoạch Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV (lớp thứ 3) tổ chức ngày 31/10/2024 tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, “Kỷ nguyên là một giai đoạn lịch sử, được đánh dấu bởi những đặc điểm quan trọng, hoặc sự kiện có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của xã hội - văn hóa - chính trị - tự nhiên.

Kỷ nguyên thường được sử dụng để phân chia thời gian trong lịch sử theo những biến cố lớn hoặc có sự thay đổi căn bản trong đời sống chính trị hay khoa học, công nghệ, môi trường. Kỷ nguyên vươn mình hàm ý tạo sự chuyển động mạnh mẽ, dứt khoát, quyết liệt, tích cực, nỗ lực, nội lực, tự tin để vượt qua thách thức, vượt qua chính mình, thực hiện khát vọng, vươn tới mục tiêu, đạt được những thành tựu vĩ đại”.

Như vậy, quan điểm của Tổng Bí thư Tô Lâm về “kỷ nguyên” được hiểu là một giai đoạn đặc thù trong lịch sử nhân loại, được phân định bởi các dấu mốc, sự kiện hoặc thay đổi lớn mang tính bước ngoặt về chính trị, khoa học, môi trường hoặc văn hóa - xã hội. Việc xác lập một kỷ nguyên cụ thể thường đi liền với những chuyển biến sâu sắc trong đời sống cộng đồng, hoặc sự định hình mới về cách tổ chức xã hội. Đây là kỷ nguyên phát triển vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hướng đến sánh vai với các cường quốc năm châu vào giữa thế kỷ XXI.

Trong giai đoạn phát triển mới, đặc biệt là bối cảnh chuyển đổi số toàn diện và hội nhập quốc tế sâu rộng, yêu cầu đối với hệ thống pháp luật trở nên ngày càng cấp thiết. Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” (Nghị quyết số 66-NQ/TW) là dấu mốc quan trọng khẳng định vị trí trung tâm của pháp luật trong kiến tạo phát triển, củng cố Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

 Tổng Bí thư Tô Lâm trao đổi chuyên đề với cán bộ quy hoạch Ủy viên Trung ương Đảng khóa XIV. Ảnh: qdnd.vn

Kế thừa và phát triển sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng pháp luật

Tư tưởng Hồ Chí Minh đặt nền tảng cho quan niệm hiện đại về quản lý xã hội bằng pháp luật ở Việt Nam. Ngay từ bản “Yêu sách của nhân dân An Nam” (1919), Người đã khẳng định yêu cầu thiết lập một Nhà nước hợp hiến, với pháp luật giữ vai trò tối thượng: “Bảy xin Hiến pháp ban hành. Trăm điều phải có thần linh pháp quyền”. Tư tưởng đó được Người tiếp tục phát triển trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của Hiến pháp, pháp luật trong việc bảo vệ dân chủ, quyền con người, quyền công dân: “Dân chủ đúng đắn cũng ở nơi pháp luật, sự bình đẳng trong xã hội ở nơi pháp luật”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân”. Do vậy, ngay trong Điều 1 Hiến pháp năm 1946 - bản Hiến pháp do Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp chỉ đạo soạn thảo đã khẳng định: “Nước Việt Nam là một nước Dân chủ Cộng hòa. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo”.

Không chỉ dừng ở nội dung, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn nhấn mạnh yêu cầu dân chủ trong quá trình xây dựng pháp luật. Theo Người, Hiến pháp, pháp luật muốn phản ánh đúng ý chí và nguyện vọng của Nhân dân thì phải “trưng cầu ý kiến của Nhân dân cả nước một cách thật rộng rãi”. Người cũng yêu cầu chống lối làm việc chủ quan, mệnh lệnh, coi trọng điều tra, nghiên cứu thực tiễn và sự tham gia của quần chúng vào quá trình xây dựng chính sách pháp luật.

Các yếu tố pháp luật, kỷ luật, kỷ cương luôn đi liền với yêu cầu về đạo đức, trước hết là đạo đức tận tụy phục vụ Nhân dân. “Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh” và “Đảng ta là một đảng cầm quyền”; “trong mọi công tác thiết thực của Đảng, ắt phải từ trong quần chúng ra, trở lại nơi quần chúng”, “Chỉ trong đấu tranh và công tác hằng ngày, khi quần chúng rộng rãi thừa nhận chính sách đúng đắn và năng lực lãnh đạo của Đảng, thì Đảng mới giành được địa vị lãnh đạo”.

Những quan điểm trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện rõ tư duy xây dựng, thực hiện pháp luật như: Lấy dân làm gốc, Nhân dân là nguồn gốc và chủ thể của quyền lực Nhà nước; tất cả vì con người, vì tự do, ấm no, hạnh phúc của Nhân dân; quản lý Nhà nước, quản lý xã hội phải dựa trên pháp luật, thực hiện pháp luật công bằng với nền hành chính và tư pháp liêm chính, đạo đức, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân.

Việc tiếp tục kế thừa và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh trong Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc để giải quyết “điểm nghẽn”của thể chế cần nhấn mạnh tư duy xây dựng pháp luật, phải lấy thực tiễn đời sống làm cơ sở, đặt lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân và doanh nghiệp vào trung tâm trong quá trình hoạch định chính sách, pháp luật.

Bài 2: Nghị quyết số 66-NQ/TW: Bước đột phá chiến lược trong cải cách pháp luật và phát triển đất nước