Các nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ vận hành trước năm 2010 đều phải ký thoả thuận bán điện cho EVN với giá 400 – 700 đồng/kWh, với ràng buộc giữ nguyên giá bán cố định trong 25 năm! Ảnh: Hồng Thái

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không đủ sức chủ động đầu tư cho mạng lưới điện, dù đã cam kết sẽ mua hết điện cho dự án khi bước vào giai đoạn vận hành. Không chỉ nhiều nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ ở Gia Lai, Kon Tum kêu cứu về thiếu mạng truyền dẫn, mới đây sở Công thương Lâm Đồng cũng phải báo cáo lên bộ Công thương về việc cần tháo gỡ khó khăn về đấu nối cho các nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ.

Bán điện dưới giá thành

Theo thống kê từ năm 2009 – 2011, giá bán điện của EVN được Chính phủ tăng lên 31% (năm 2009 tăng 8,92%; năm 2010 tăng 6,8%; năm 2011 tăng 15,28%) trong khi giá mua điện của EVN đối với các nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ không thay đổi trong thời gian dài. Tất cả các nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ vận hành trước năm 2010 đều phải ký thoả thuận bán điện cho EVN với giá xoay quanh con số 400 – 700 đồng/kWh, với ràng buộc giữ nguyên giá bán cố định trong 25 năm, bất kể mức lãi suất ngân hàng, lạm phát và các chi phí liên quan khác không ngừng tăng vọt.

Nhiều chủ dự án kiên trì đấu tranh để được giá bán điện như biểu mẫu phân chia giờ cao điểm, thấp điểm theo quyết định 18/2008 của bộ Công thương. Nhưng theo số ít nhà máy bắt đầu vận hành trong năm 2010 mới được áp dụng lối bán điện này, thì bán điện theo cách tính của quyết định 18 cũng vẫn bị thiệt. Bởi mùa mưa, lượng nước về nhiều thì giá bán điện lại thấp, chỉ từ 460 – 481 đồng/kWh. Vào mùa khô, lượng nước rất hạn chế giá bán điện cao điểm mới lên 2.345 đồng/kWh nhưng khống chế chỉ 5 tiếng/ngày còn giờ thấp điểm giá chỉ 563 đồng/kWh, chủ nhật không được tính giờ cao điểm.

Chết vì gánh lãi ngân hàng

Theo báo cáo với các con số được tính toán rất tỉ mỉ mới đây của sở Công thương Dăk Lăk, hiện nay trên địa bàn có chín nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ đã đi vào kinh doanh với tổng mức đầu tư khoảng 1.160 tỉ đồng, tổng công suất 58MW. Trong đó tám nhà máy đã ký hợp đồng bán điện cho EVN từ 400 – 607 đồng/kWh, giá cố định trong thời hạn từ 20 – 29 năm, chỉ riêng nhà máy Ea Mđoan 2 vận hành sau cùng từ đầu năm 2011 được bán điện theo quyết định 18.

Chính bộ trưởng bộ Công thương Vũ Huy Hoàng cũng khẳng định: “Giá điện của Việt Nam những năm qua vẫn thấp hơn giá thành thực tế nếu tính đầy đủ các yếu tố đầu vào theo giá thị trường. Do vậy không bảo đảm được cân bằng tài chính cho các đơn vị sản xuất điện”.

Nhà máy thuỷ điện Krông Hin, dự án thuỷ điện tư nhân đầu tiên ở Việt Nam là nhà máy duy nhất tại Dăk Lăk tới nay chưa kêu thua lỗ. Kỹ sư thuỷ điện Nguyễn Quyền cho biết, nhờ tổng dự toán dự án 102 tỉ nhưng doanh nghiệp chỉ vay 48 tỉ; hơn nữa, mọi chi phí tư vấn thiết kế, xây dựng, mua sắm lắp đặt thiết bị, quản lý sửa chữa vận hành của nhà máy này đều được tiết kiệm tuyệt đối do công ty xây dựng Mekong mà ông là giám đốc tự thực hiện. Thế nhưng, do lãi suất vay ngân hàng tăng không ngừng, nên từ tháng 9.2006 tới nay dù đã dồn toàn bộ doanh thu tiền bán điện cộng với hơn 5,5 tỉ bù thêm từ nguồn khác để trả nợ, may ra sang năm sau Krông Hin mới hoàn vốn, vì giá điện bán cho EVN chỉ có 585 đồng/kWh, mà theo hợp đồng thì giá bán buộc không đổi trong suốt… 25 năm!

Ông Hoàng Anh Tuấn, giám đốc công ty TNHH Hoàng Nguyên, chủ đầu tư ba dự án xây nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ trên địa bàn hai tỉnh Dăk Lăk, Dăk Nông với tổng công suất 15,5MW, cho biết: “Tôi nhập cuộc đầu tư vào thuỷ điện vì nghe Chính phủ có chủ trương hỗ trợ lãi suất vay vốn. Tới khi tiếp cận để vay thì quỹ Đầu tư phát triển khẳng định Chính phủ đã cắt nguồn hỗ trợ này. Tôi phải vay ngân hàng thương mại. Dù tỷ lệ vay của tôi chỉ 55%, 200 tỉ trên tổng số vốn đầu tư 360 tỉ, nhưng do bị ép bán điện với giá quá thấp, mà lãi ngân hàng lại phải trả quá cao, nên hai nhà máy thuỷ điện vận hành từ năm 2008 tới nay đã đè lên doanh nghiệp một khối nợ khổng lồ! Dự kiến mỗi năm tiền bán điện hai nhà máy trả được 19 tỉ tiền lãi và 12 tỉ nợ gốc. Nhưng với lãi suất lên tới 19%/năm hiện nay, mỗi năm tôi phải trả lãi tới 38 tỉ, bù lỗ chịu không nổi!".

Gia đình kỹ sư điện Trương Công Hồng xây nhà máy thuỷ điện Đrây Hling 3 công suất 6MW trên sông Sêrêpôk. Dự án vay 85 tỉ trên tổng vốn 120 tỉ, nhà máy đi vào hoạt động từ tháng 12.2008 đến nay, lấy hết tiền bán điện bù lỗ thêm 5 tỉ trả tới 30 tỉ đồng tiền lãi mà nợ gốc vẫn còn nguyên. Ông Hồng kể, không chỉ các nhà máy trên địa bàn miền Trung Tây Nguyên đổ nợ, mà nhiều nhà máy thuỷ điện phía Bắc cũng chẳng hơn gì.

Ai cũng hiểu, nhưng…

Chính bộ trưởng bộ Công thương Vũ Huy Hoàng cũng khẳng định: “Giá điện của Việt Nam những năm qua vẫn thấp hơn giá thành thực tế nếu tính đầy đủ các yếu tố đầu vào theo giá thị trường. Do vậy không bảo đảm được cân bằng tài chính cho các đơn vị sản xuất điện, không hấp dẫn được các nhà đầu tư vào lĩnh vực này v.v. Bên cạnh đó, hiện nay chi phí cho sản xuất kinh doanh điện cũng đã tăng cao”.

Mới đây, UBND tỉnh Dăk Lăk đã chủ trì cuộc họp nhằm lắng nghe, phân tích, tổng hợp những khó khăn, kiến nghị của các nhà đầu tư nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ trên địa bàn. Sau đó, lãnh đạo tỉnh đã gửi văn bản kiến nghị gửi Chính phủ, bộ Công thương, bộ Tài chính đề nghị tăng giá mua điện của các nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ lên bằng 80% giá bán bình quân của tổng công ty Điện lực Việt Nam, được điều chỉnh hàng năm theo giá bán điện bình quân đó. Cụ thể, đề nghị mức tăng trong năm 2011 là 80% của 1.242 đồng/kWh, tức 993,6 đồng/kWh. Tỉnh cũng đề nghị có chính sách đặc thù để hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư thuỷ điện vừa và nhỏ trong thời gian lãi suất đột biến tăng cao…

(Theo SGTT.VN)