(Thanh tra) - 14 năm sau Thông báo 47/TB-CT của UBND tỉnh Quảng Trị về sai phạm đất đai tại Làng Thanh niên lập nghiệp (TNLN) miền Tây Vĩnh Linh, các nội dung phải xử lý vẫn chưa được thực hiện đầy đủ. Đất giao sai đối tượng chưa được thu hồi, đất của các hộ đi kinh tế mới chưa được xem xét quyền lợi, còn 15 ha của Tổng đội Thanh niên xung phong vẫn nằm trong tay cá nhân.
Khoảng trống trách nhiệm
Thông báo số 47/TB-CT do Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị ban hành ngày 2/6/2011, nêu rõ về các sai phạm trong quản lý, sử dụng đất tại Làng TNLN miền Tây Vĩnh Linh: Cán bộ Ban quản lý (BQL) Dự án Làng TNLN được phân chia hàng chục héc ta đất trái đối tượng; nhiều hộ không thuộc diện thanh niên lập nghiệp vẫn được bố trí đất ở, đất sản xuất; Thông báo 47 cũng yêu cầu Ban Thường vụ Tỉnh đoàn – cơ quan chủ trì dự án bàn giao hạ tầng, phúc lợi cho địa phương và chấn chỉnh các sai sót; đồng thời giao UBND Vĩnh Linh (cũ) rà soát, xử lý việc cấp đất sai đối tượng.
Tuy nhiên, từ 2011 đến nay, các nội dung này hầu như không được triển khai đầy đủ. Danh sách vi phạm đã được xác định cụ thể, trong đó có các trường hợp được giao diện tích lớn như Lê Thế Hải hơn 9,4 ha, Trương Quốc Thắng hơn 5,1 ha, Nguyễn Văn Hà 4,3 ha… nhưng chưa có quyết định thu hồi đất hay xử lý trách nhiệm tương ứng.
Thông báo của UBND tỉnh Quảng Trị nhiều lần được nhắc lại trong các văn bản sau này, bao gồm Kết luận thanh tra (KLTT) 229/KL-TTr (2024) và Văn bản 1900/UBND-NC (2024), song tiến độ thực hiện vẫn rất chậm.
Một phần nguyên nhân được chỉ ra là sự thiếu kiên quyết của Ban Thường vụ Tỉnh đoàn Quảng Trị qua nhiều nhiệm kỳ. Dù là đơn vị chủ trì dự án, Tỉnh đoàn chưa thực hiện việc thu hồi diện tích vi phạm, cũng chưa bàn giao đầy đủ hồ sơ, hiện trạng và quỹ đất cho địa phương sau khi dự án kết thúc.
Trong khi đó, UBND huyện Vĩnh Linh (cũ), cơ quan được giao xử lý theo Thông báo 47 không ban hành các quyết định thu hồi, cũng không tổ chức rà soát lại diện tích sử dụng sai đối tượng theo yêu cầu của tỉnh.
Những trì trệ nói trên khiến nhiều nội dung kết luận tiếp tục tồn tại xuyên suốt nhiều năm mà không có chuyển biến thực chất, buộc các cơ quan thanh tra phải liên tục nhắc lại trong nhiều kỳ kiểm tra khác nhau.
Đất sai chưa thu hồi – đất dân chưa trả lại
Bên cạnh việc xử lý sai phạm chậm, một vấn đề khác kéo dài suốt nhiều năm là quyền lợi của các hộ đi kinh tế mới được giao đất trồng rừng theo Dự án 327. Đây là các hộ đã khai hoang và trồng rừng tại khu vực Đoòng Đoòng, xã Vĩnh Sơn (nay là xã Vĩnh Thủy) từ năm 1993–1994, được giao đất hợp pháp và hỗ trợ theo chính sách phủ xanh đất trống đồi núi trọc.
Trường hợp bà Võ Thị Tính là ví dụ điển hình. Gia đình bà khai hoang 43,5 ha, trong đó 26,5 ha được cấp giấy chứng nhận hợp pháp thời hạn 30 năm. Tuy nhiên, toàn bộ diện tích này được thu hồi khi thành lập Làng TNLN và được hỗ trợ một phần. Trong khi đó, theo KLTT, nhiều diện tích sau đó lại được giao cho cán bộ Ban quản lý Dự án Làng TNLN hoặc người không thuộc diện thanh niên lập nghiệp.
KLTT 229/KL-TTr khẳng định việc thu hồi đất của bà Tính và các hộ đi kinh tế mới ở khu vực này để giao cho Làng TNLN là chưa phù hợp với chính sách đất đai theo Nghị định 64-CP của Chính phủ; đồng thời xác định phản ánh của người dân là có cơ sở. Thanh tra tỉnh đề nghị rà soát để xem xét trả lại hoặc bù đắp quyền lợi cho các hộ khai hoang trước năm 1995.
Một vấn đề khác gây chú ý là 15 ha đất được giao cho Tổng đội Thanh niên xung phong để triển khai mô hình kinh tế tại Làng TNLN. Thay vì thực hiện mô hình chung, diện tích này được chia nhỏ cho 5 cá nhân ký hợp đồng khoán 25 năm, trồng cao su và khai thác riêng với diện tích gần 11ha, còn khoảng 4ha đã bị lấn chiếm trước đó.
Khi Tổng đội giải thể năm 2022, Ban Thường vụ Tỉnh đoàn Quảng Trị chưa chỉ đạo các cá nhân liên quan bàn giao đất và giấy chứng nhận cấp sai đối tượng về địa phương quản lý. Điều này khiến tình trạng sử dụng đất trái quy định tiếp tục kéo dài, gây bức xúc trong Nhân dân.
Đến thời điểm này, Tỉnh đoàn Quảng Trị chưa thực hiện hoàn thành các chỉ đạo của UBND tỉnh và nội dung yêu cầu tại Thông báo số 47/TB-CT ngày 2/6/2011 của Chủ tịch UBND, các KLTT và các văn bản liên quan.
Đặc biệt, Tỉnh đoàn cũng chưa yêu cầu 2 cá nhân thuộc BQL Làng TNLN miền Tây huyện Vĩnh Linh và 5 cá nhân thuộc Tổng đội TNXP Quảng Trị thực hiện các thủ tục bàn giao, hoàn trả lại các thửa đất đang mượn sử dụng, các Giấy chứng nhận QSD đất cấp không đúng đối tượng, giao trả cho địa phương quản lý theo chỉ đạo của UBND tỉnh và quy định của pháp luật.
Ngay trong Báo cáo 26-BC/TĐTN, Tỉnh đoàn Quảng Trị thừa nhận mô hình không triển khai được và đề nghị cho các cá nhân tiếp tục khai thác đến năm 2038 hoặc được xem xét hỗ trợ. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật và các kết luận trước đó, diện tích giao sai đối tượng này phải được thu hồi, không thể kéo dài thời gian sử dụng.
Việc vừa chậm xử lý sai phạm, vừa không xem xét đầy đủ quyền lợi của người dân đi kinh tế mới tạo nên một thực trạng bất đối xứng: Đất công bị sử dụng nhiều năm không đúng đối tượng, trong khi người khai hoang hợp pháp vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng.
Việc thực thi Thông báo 47 và các KLTT liên quan không chỉ là yêu cầu pháp luật mà còn là cơ sở để chấm dứt những tồn tại kéo dài, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người dân và khôi phục trật tự quản lý đất đai. Khi các sai phạm đã được chỉ rõ, việc xử lý cần được thực hiện minh bạch, dứt điểm, tránh tình trạng kéo dài thêm nhiều năm nữa.
