(Thanh tra) - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ đã được Quốc hội khoá XV biểu quyết thông qua vào chiều ngày 10/12, với 432/438 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 91,33 %). Luật sửa đổi lần này đã quy định rõ về việc thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
Với độ dài 20 trang gồm 35 điều, Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi) đã thể chế hóa các chủ trương, chính sách mới nhất và được thiết kế theo mô hình luật khung. Cụ thể, luật tập trung vào việc định hình các nguyên tắc và khuôn khổ quản lý Nhà nước cơ bản, trong khi các nội dung kỹ thuật chuyên sâu sẽ được linh hoạt quy định chi tiết trong các nghị định.
Đặc biệt, việc quy định rõ ràng về hoạt động thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm là một điểm nhấn quan trọng. Cơ chế này hướng đến việc tạo ra một hành lang pháp lý minh bạch, linh hoạt, đồng thời bảo đảm an toàn xã hội và khuyến khích mạnh mẽ hoạt động đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ trọng yếu này.
Cụ thể, tại Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ quy định hoạt động thanh tra trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo được thực hiện theo quy định của pháp luật về thanh tra. Cơ quan, tổ chức được giao thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm kiểm tra việc tuân thủ pháp luật của tổ chức, cá nhân trong hoạt động trí tuệ nhân tạo.
Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, tổ chức, cá nhân liên quan có nghĩa vụ cung cấp hồ sơ kỹ thuật, nhật ký lưu vết, dữ liệu huấn luyện và thông tin cần thiết khác để xác định nguyên nhân vi phạm, sự cố hoặc phân định trách nhiệm; việc cung cấp thông tin phải tuân thủ quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật Nhà nước, dữ liệu, bảo vệ dữ liệu cá nhân và sở hữu trí tuệ. Kết luận thanh tra, kiểm tra và quyết định xử phạt vi phạm hành chính phải được công khai theo quy định pháp luật.
Bên cạnh đó, Điều 29 quy định về xử lý vi phạm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại như sau:
Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan đến trí tuệ nhân tạo thì tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm thì bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật dân sự.
Trường hợp hệ thống trí tuệ nhân tạo có rủi ro cao được quản lý, vận hành và sử dụng đúng quy định nhưng vẫn phát sinh thiệt hại thì bên triển khai phải chịu trách nhiệm bồi thường cho người bị thiệt hại. Sau khi bồi thường, bên triển khai yêu cầu nhà cung cấp, nhà phát triển hoặc các bên liên quan hoàn trả khoản tiền bồi thường nếu có thỏa thuận giữa các bên.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại quy định tại khoản 2 Điều này được miễn trừ trong các trường hợp sau: Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại; Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Trường hợp hệ thống trí tuệ nhân tạo bị bên thứ ba xâm nhập, chiếm quyền điều khiển hoặc can thiệp trái pháp luật thì bên thứ ba phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trường hợp bên triển khai, nhà cung cấp có lỗi trong việc để hệ thống bị xâm nhập, chiếm quyền điều khiển hoặc can thiệp trái pháp luật thì phải liên đới bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật dân sự.
Đồng thời, Chính phủ quy định chi tiết về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm do hệ thống trí tuệ nhân tạo gây ra.
Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi) được thông qua diễn ra trong bối cảnh công nghệ AI đang phát triển với tốc độ vũ bão, tạo ra những tác động sâu rộng đến nhiều khía cạnh của đời sống, bao gồm kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và cả phương thức quản trị quốc gia. Sự phát triển nhanh chóng và tầm ảnh hưởng lớn này đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng hành lang pháp lý sớm để không chỉ quản lý mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của lĩnh vực công nghệ mới mẻ này.
