(Thanh tra) - Công tác thanh tra, kiểm tra về an toàn, vệ sinh lao động đã và đang được quan tâm triển khai sâu rộng, từ Trung ương đến các cấp chính quyền địa phương, tập trung vào các lĩnh vực tiềm ẩn nguy cơ cao. Tuy nhiên, với việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy Nhà nước và yêu cầu đổi mới trong quản lý, các quy định về phối hợp thanh tra, kiểm tra cần được điều chỉnh nhằm đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành.
Theo Báo cáo Tổng kết thi hành Nghị định số 39/2016/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn vệ sinh lao động, công tác thanh tra, kiểm tra pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động ngày càng đi vào chiều sâu, tập trung trọng điểm vào các doanh nghiệp và tổ chức sử dụng nhiều lao động hoặc hoạt động trong các lĩnh vực, ngành nghề có nguy cơ cao về tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, như xây dựng, khai thác khoáng sản, chế biến gỗ, hóa chất, cơ khí và nông nghiệp.
Công tác thanh tra, kiểm tra cũng đặc biệt chú trọng đến các nhà thầu, ban quản lý dự án, công trình tiếp giáp với khu dân cư hay đường giao thông. Những nỗ lực này đã góp phần thúc đẩy việc tổ chức triển khai thực hiện các quy định pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động nói chung, bao gồm cả Nghị định số 39/2016/NĐ-CP.
Trước bối cảnh việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhằm tinh gọn, nâng cao hiệu quả bộ máy quản lý Nhà nước, cùng với sự gia tăng các loại hình lao động phi truyền thống và xu thế phát triển công nghệ 4.0, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về an toàn, vệ sinh lao động là vô cùng cấp thiết. Công tác thanh tra, kiểm tra về an toàn, vệ sinh lao động cần được điều chỉnh để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với Luật Thanh tra và đặc biệt là phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp mới.
Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn, vệ sinh lao động (thay thế Nghị định 39/2016/NĐ-CP) đã bổ sung và điều chỉnh quy định về phối hợp thanh tra, kiểm tra về an toàn, vệ sinh lao động tại Điều 43.
Theo đó, Bộ Nội vụ được giao trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ để thực hiện kiểm tra, giám sát về an toàn, vệ sinh lao động và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật theo thẩm quyền.
Đối với các lĩnh vực đặc thù như phóng xạ, thăm dò, khai thác dầu khí, các phương tiện vận tải đường sắt, đường thủy, đường bộ, đường hàng không và các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang, cơ quan quản lý Nhà nước sẽ thông báo kế hoạch kiểm tra về Bộ Nội vụ và Sở Nội vụ địa phương nơi tổ chức kiểm tra để phối hợp triển khai.
Trong trường hợp cần thiết, Bộ Nội vụ có thể thực hiện kiểm tra đột xuất trong các lĩnh vực đặc thù này theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, hoặc khi phát hiện các nguy cơ gây mất an toàn, vệ sinh lao động ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người lao động, hoặc theo đề nghị của bộ quản lý ngành, lĩnh vực. Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh sẽ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện thanh tra về an toàn, vệ sinh lao động.
Quy định cũng nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương, trong đó Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm quy định việc phối hợp giữa các sở, ban, ngành và Ủy ban Nhân dân cấp xã trong hoạt động kiểm tra về an toàn, vệ sinh lao động tại địa phương.
Sự điều chỉnh này là cần thiết do việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy, đặc biệt là việc không còn tồn tại thanh tra an toàn, vệ sinh lao động hoặc thanh tra lao động như trước đây. Việc đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, thể chế hóa các chủ trương về tinh gọn bộ máy và phân cấp, phân quyền theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” là một trong những cơ sở quan trọng cho các điều chỉnh này.
Việc tăng cường phối hợp thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là giữa Bộ Nội vụ và các bộ, cơ quan ngang bộ khác, cũng như giữa Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh và các cơ quan liên quan, được kỳ vọng sẽ tạo ra một cơ chế quản lý thống nhất và hiệu quả hơn, đảm bảo quyền lợi và sự an toàn cho người lao động.
Để đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, đặc biệt là phù hợp với Luật Thanh tra và nâng cao tính pháp lý của các quy trình quản lý Nhà nước, Thanh tra Chính phủ đã đưa ra những ý kiến góp ý quan trọng, tập trung vào việc làm rõ phạm vi và vai trò chủ trì của cơ quan thanh tra trong dự thảo Nghị định.
Theo đó, Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị định để bao gồm cả hoạt động thanh tra, không chỉ giới hạn ở kiểm tra, bằng cách đề nghị sửa đổi tên điều khoản liên quan từ "Phối hợp kiểm tra về an toàn, vệ sinh lao động" thành "Phối hợp thanh tra, kiểm tra về an toàn, vệ sinh lao động". Đề xuất quan trọng nhất của Thanh tra Chính phủ là bổ sung quy định rõ ràng về thẩm quyền: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh sẽ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan để thực hiện công tác thanh tra về an toàn, vệ sinh lao động. Các đề nghị này đã được cơ quan soạn thảo tiếp thu hoàn toàn và được thể hiện trong Điều 43 của Dự thảo Nghị định.
Bên cạnh việc làm rõ vai trò thanh tra, Thanh tra Chính phủ còn tập trung vào việc chuẩn hóa quy trình và thuật ngữ pháp lý. Trong quy định về phối hợp điều tra tai nạn lao động chết người, Thanh tra Chính phủ đã đề nghị sửa cụm từ "Viện kiểm sát Nhân dân cùng cấp" thành "Viện kiểm sát Nhân dân có thẩm quyền" để phù hợp với quy định của Luật Tố tụng hình sự.
Ngoài ra, để tránh sự chồng chéo và đảm bảo tính khách quan, Thanh tra Chính phủ cũng yêu cầu làm rõ bản chất của đoàn điều tra tai nạn lao động cấp tỉnh, xác định rõ đoàn này được thành lập theo vụ việc, thay vì là một cơ quan thường trực của Sở Nội vụ. Những góp ý này giúp dự thảo Nghị định đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành và tăng cường tính pháp lý, tính khả thi trong hoạt động phối hợp giữa các cơ quan chức năng.
