Không có quy định hoán đổi số năm đóng BHXH dư để nghỉ hưu sớm. Ảnh minh họa. Nguồn ảnh: Internet

Mức hưởng lương hưu tính trên cơ sở mức đóng và thời gian đóng

Giải đáp câu hỏi của nhiều người lao động về việc hoán đổi số năm đóng dư để nghỉ hưu trước tuổi tại giao lưu về chính sách BHXH mới đây, ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội) khẳng định, pháp luật về BHXH của Việt Nam và thông lệ của các nước đều không ghi nhận có quy định về việc hoán đổi số năm đóng BHXH để về hưu trước tuổi.

Ông Cường cho hay, theo quy định của Luật BHXH mới (sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025), để được hưởng lương hưu, người lao động phải đáp ứng đủ 2 điều kiện là đủ tuổi nghỉ hưu và đủ số năm đóng BHXH theo quy định.

Luật mới kế thừa quy định của Bộ luật Lao động 2019 về tuổi nghỉ hưu.

Nguyên tắc “đóng-hưởng” của BHXH là mức hưởng được tính trên cơ sở mức đóng, và thời gian đóng.

“Việc quy định mức lương hưu được tính trên cơ sở tỷ lệ hưởng lương hưu và mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của toàn bộ quá trình đóng là phù hợp với nguyên tắc nêu trên”, ông Cường nói.

Vì vậy, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH cho hay, không phải người lao động nào cũng có tiền lương đóng BHXH của những năm cuối cao hơn những năm trước đó, đặc biệt là người lao động làm việc trong khu vực ngoài Nhà nước. Do vậy, không phải cứ tính theo số năm cuối là được lợi hơn.

Trước đây, đối với người lao động thuộc khu vực nhà nước, khi tính mức lương hưu thì tính trên cơ sở mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của một số năm cuối trước khi nghỉ hưu.

Tuy nhiên, Luật BHXH hiện hành đã có quy định lộ trình, tiến tới tính toàn bộ quá trình đóng BHXH, như đối với khu vực ngoài Nhà nước.

Ông Cường thông tin, Luật BHXH mới vẫn kế thừa quy định của Luật BHXH hiện hành, về việc điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH để tính lương hưu.

Theo đó, đối với người lao động thuộc khu vực ngoài Nhà nước, tiền lương đã đóng BHXH làm căn cứ mức bình quân tiền lương hằng tháng đóng BHXH, sẽ được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của từng thời kỳ, theo quy định của Chính phủ.

Như vậy, theo quy định của luật mới, tiền lương làm căn cứ đóng của người lao động, vẫn được điều chỉnh theo chỉ số CPI khi tính mức lương hưu.

Đóng BHXH đủ 15 năm trở lên mới có lương hưu

Nêu cụ thể về điều kiện hưởng lương hưu theo quy định mới, bà Đinh Thị Thu Hiền, Phó trưởng Ban thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam) cho biết,, người lao động có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên thì được hưởng lương hưu, nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định của Bộ luật Lao động.

- Đủ tuổi nghỉ hưu, và có tổng thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên khi làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Hoặc làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021.

- Có tuổi thấp hơn tối đa 10 tuổi so với tuổi quy định, và có từ đủ 15 năm trở lên làm công việc khai thác than trong hầm lò theo quy định của Chính phủ.

- Người bị nhiễm HIV/AIDS, do tai nạn rủi ro nghề nghiệp trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao.

Tỷ lệ hưởng lương hưu của lao động nam và lao động nữ không có sự thay đổi. Ảnh minh họa

Nếu người lao động nghỉ hưu sớm do suy giảm khả năng lao động, thì cần có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 20 năm trở lên, và được hưởng lương hưu nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Có tuổi thấp hơn tối đa 5 tuổi so với tuổi quy định, và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%; thấp hơn tối đa 10 tuổi và bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

- Có từ đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, thuộc danh mục nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

Về tỷ lệ hưởng lương hưu, với lao động nữ tính bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, tương ứng 15 năm đóng, tỷ lệ này với nam tương ứng với 20 năm tham gia. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%. Mức tối đa bằng 75%.

Trường hợp lao động nam có thời gian đóng từ 15-20 năm, thì tỷ lệ hưởng lương hưu tính bằng 40% tương ứng với 15 năm đóng. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 1%.

Với người nghỉ hưu sớm do suy giảm khả năng lao động, mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định bị giảm 2%.

Trường hợp thời gian nghỉ hưu trước tuổi dưới 6 tháng, thì không bị giảm tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu. Từ đủ 6 tháng đến dưới 12 tháng thì giảm 1%.

Tỷ lệ hưởng lương hưu của lao động nam và lao động nữ theo quy định của Luật BHXH mới được kế thừa quy định của luật hiện hành (không có sự thay đổi về tính tỷ lệ hưởng lương hưu), theo ông Nguyễn Duy Cường.

Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, luật mới chỉ bổ sung quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với lao động nam nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm để đồng bộ với quy định giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm.

Bởi vì luật hiện hành không có quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu trong trường hợp lao động nam có thời gian đóng dưới 20 năm.