Ông Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Hoàng Nam

Hiểm hoạ khôn lường từ thuốc lá điện tử

Ông Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, trong dung dịch thuốc lá điện tử, có thể có hành trăm hoá chất, mỗi loại hoá chất đều có thể gây ra những loại bệnh khác nhau. Vì vậy, thuốc lá điện tử có thể gây ra những hậu quả rất khó lường.

Với vai trò của 1 bác sĩ, gặp và điều trị rất nhiều trường hợp ngộ độc với các hoá chất trong thuốc lá điện tử, ông Nguyễn Trung Nguyên đã thẳng thắn đề xuất cần sớm có biện pháp cấmsử dụng đối với thuốc lá điện tử, cấm càng sớm càng tốt, càng triệt để càng tốt.

Thuốc lá điện tử bản chất là hơi dạng khí dung, nung nóng lên để dung dịch bốc hơi lên rồi hít vào. Trong dung dịch thì có rất nhiều chất: chất tạo màu, tạo mùi, chất phụ gia khác, thậm chí có cả ma tuý như cần sa.

Hiện nay, các cơ quan chức năng đã phát hiện ra ít nhất 60 chất (không kể các hương liệu, tạo mùi) trong dung dịch thuốc lá điện tử, trong đó có gần 40 chất bị đốt cháy. Nhiều nhà sản xuất quảng cáo về sản phẩm thuốc lá điện tử là không có nicotine, nhưng thực chất lại không phải như thế, hàm lượng thường khác với công bố sản phẩm và thậm chí cao hơn so với thuốc lá thông thường. Trong công nghiệp, nicotine được sử dụng để làm thuốc trừ sâu, nên tác hại của nó là không cần phải bàn thêm. Việc nó nicotine hay không có trong thuốc lá điện tử thì cũng đều rất có hại.

Ông Nguyên cho rằng, các chất trong thuốc lá điện tử vốn rất đa dạng, nay lại thay đổi liên tục theo nơi sử dụng và theo thời gian và nếu vẫn để tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử tràn lan như hiện nay, thì trong những năm tới, các chất trong thuốc lá điện tử cũng sẽ thay đổi khác nhiều nữa và rất khó kiểm soát. Hoá chất trong thuốc lá điện tử rất phức tạp, không cố định như trong thuốc lá truyền thống. Mỗi chất trong thuốc lá điện tử đều có thể gây ra một loại bệnh, một loại ngộ độc riêng, những bệnh lý mới và y học cũng chưa biết phương pháp để điều trị.

Chúng ta không thể đoán trước được xu thế phát triển các loại hoá chất trong thuốc lá điện tử vì nó phụ thuộc vào xu hướng, thị hiếu của từng giai đoạn, từng bộ phận giới trẻ. Vì vậy, việc ứng phó với những tác hại của thuốc lá điện tử là điều bất khả thi, vì khi chúng ta nghiên cứu được về chất này, thì những nhà sản xuất đã phát triển ra thêm rất nhiệu loại chất khác.

Bác sĩ Nguyên dẫn chứng về một bệnh lý mới xuất hiện ở Mỹ hồi năm 2019, gọi là tổn thương phổi cấp liên quan thuốc lá điện tử (e-cigarette or vaping, product use associated lung injury- EVALI)), nó xuất hiện và tăng mạnh vào tháng 8, đạt đỉnh tháng 9/2019. Đến ngày 18/02/2020, trên toàn nước Mỹ có 2.807 ca, 68 ca tử vong được khẳng định liên quan đến bệnh lý này. Qua xét nghiệm dung dịch hút và dịch đường hô hấp của các bệnh nhân, người ta đã phát hiện ra vitamin E acetate. Vitamin E acetate dạng lỏng, quánh, được pha trộn với tetrahydrocannabinol (THC) để tăng lợi nhuận của người bán (được xuất hiện trên thị trường thuốc lá điện tử vào mùa Xuân 2019). Vitamin E khi được nung nóng trong thuốc lá điện tử sẽ tạo thành khí ketene, đây là một loại khí độc. Các nhà khoa học đã thử nghiệm khí này trên động vật và nhận thấy nó cũng gây ra những tổn thương giống ở người.

Các triệu chứng biểu hiện của người mắc bệnh lý này có thể xuất hiện vài giờ hoặc vài tuần trước khi bệnh nhân nhập viện; người mắc bệnh sẽ có cảm giác khó thở, ho, đau ngực, tiêu chảy, đau bụng, sốt cao, mệt mỏi; các chỉ số máu lắng tăng, CRP tăng, bạch cầu tăng, GOT/GPT tăng; trên phim Xquang có thể thấy rõ những tổn thương của phổi.

Tiên lượng về các ca bệnh này thường là từ 25-85% các ca để lại xơ phổi mức độ khác nhau, người bệnh gặp chứng rối loạn khuếch tán kéo dài tới ít nhất 2 tháng sau khi ra viện…

Theo các cơ quan chức năng, hiện nay đã phát hiện có vitamin E trong thuốc lá điện tử ở Việt Nam.

Những tác hại do thuốc lá điện tử mang lại là rất nguy hiểm

Bà Phan Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai

Bà Phan Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ: Thuốc lá điện tử thật ra vô cùng có hại, hoàn toàn không giống như các nhà sản xuất khuyến cáo. Trên vai trò là những bác sĩ điều trị, chúng tôi mạnh mẽ đề xuất các cơ quan chức năng sớm có chính sách để ngăn cấm việc lưu hành thuốc lá điện tử trên đất nước Việt Nam.

Bà Hương cho rằng, những tác hại của thuốc lá điện tử là rất rõ ràng.

Về tim mạch, các tế bào lòng mạch máu bị chết sớm, việc tiếp xúc kéo dài sẽ gây cứng thành động mạch, rối loạn chức năng về mạch và làm giảm lưu lượng dòng máu; là nguyên nhân trực tiếp thay đổi cấu trúc và chức năng tim, gây suy tim và các bệnh về cơ tim; gây tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.

Về hô hấp, thuốc lá điện tử có thể gây viêm phế quản, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), làm giảm khả năng đề kháng của đường hô hấp với vi trùng và gây ra nguy cơ mắc ung thư

Về tâm thần kinh, thuốc lá điện tử sẽ gây đau đầu, chóng mặt, hốt hoảng, lo lắng, giảm tập trung, khó ngủ, thậm chí gây nghiện, lệ thuộc vào nicotin hoặc các chất ma tuý tổng hợp có trong thuốc lá điện tử

Hệ miễn dịch của cơ thể cũng giảm khả năng chống  lại các loại vi khuẩn, virus; cấu trúc đường hô hấp bị thay đổi theo hướng giúp vi khuẩn phế cầu dễ xâm nhập vào cơ thể và gây ra viêm phổi; Tiếp xúc thuốc lá điện tử, khi bị nhiễm Rhinovirus gây bệnh ở người thì tải lượng virus tăng, tình trạng viêm nặng hơn, khả năng đề kháng giảm đi; làm giảm biểu hiện của > 300 gen liên quan miễn dịch

Bà Hương đề nghị các cơ quan có liên quan dành nhiều sự quan tâm hơn tới công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá; các đơn vị truyền thông cần tiếp tục phối hợp, đẩy mạnh công tác truyền thông về tác hại của thuốc lá, phòng, chống tác hại của thuốc lá… thúc đẩy mối quan tâm của cộng đồng.

Các cơ quan quản lý Nhà nước cần có những biện pháp để ngăn chặn cũng như làm giảm tỷ lệ hút thuốc lá thế hệ mới nói chung và các loại thuốc lá điện tử thế hệ mới; đồng thời cần xem xét việc cấm bán, sản xuất và quảng cáo thuốc lá điện tử ở Việt Nam.

Bà Trần Thị Nhị Thuỷ, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông

Phát biểu kết luận, bà Trần Thị Nhị Thuỷ, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông đồng tình với các ý kiến phát biểu của các diễn giả về những tác hại ghê gớm và những nguy cơ, những đe doạ đối với sức khoẻ của người Việt Nam mà thuốc lá điện tử đã và sẽ có thể mang đến.

Bà Thuỷ đồng quan điểm là phải cấm lưu hành thuốc lá điện tử tại Việt Nam, càng sớm càng tốt.