(Thanh tra) - Thời gian qua, các quy định phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã chú trọng nhiều hơn vào công tác phòng ngừa từ sớm, từ xa, từ gốc. Tuy nhiên, trên thực tế, các biện pháp phòng ngừa chưa được phát huy toàn diện. Trong đó, kiểm soát tài sản, thu nhập vẫn còn hạn chế, vướng mắc cần được tháo gỡ. Xung quanh vấn đề này, PV Báo Thanh tra đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ.
PV: Xin ông cho biết vai trò của kiểm soát tài sản, thu nhập đối với công tác phòng, chống tham nhũng?
- Tiến sĩ Trần Đăng Vinh: Kiểm soát tài sản, thu nhập là một chế định được rất nhiều người quan tâm. Đây là một công cụ chính, một giải pháp quan trọng để phòng ngừa tham nhũng.
Lý do là bởi trên thực tế, các hành vi tham nhũng thường gắn với lợi ích vật chất, và thông qua kiểm soát thì chúng ta có thể phát hiện được tài sản, thu nhập tăng thêm một cách bất thường, những bất minh trong tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn, để góp phần phòng ngừa, ngăn chặn hoặc đấu tranh xử lý các hành vi tham nhũng.
Đây cũng là một giải pháp đã được Quốc hội đưa ra tại Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 và trong thời gian qua, đã thực hiện trên phạm vi toàn quốc. Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 130/2020/NĐ-CP về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị, trong đó quy định cụ thể về việc kê khai tài sản, thu nhập lần đầu, kê khai tài sản, thu nhập hàng năm hoặc kê khai tài sản, thu nhập để phục vụ công tác cán bộ.
Trong giai đoạn 5 năm thực hiện Luật Phòng, chống tham nhũng thì đã có khoảng 2 triệu lượt người thực hiện kê khai tài sản, thu nhập, tỷ lệ công khai là trên 98%. Bên cạnh đó, có khoảng 37.000 người đã được xác minh tài sản, thu nhập, qua xác minh phát hiện 171 người có hành vi vi phạm đến mức phải xử lý kỷ luật.
Báo cáo của Chính phủ mới đây cũng nêu rõ, trong năm 2025 có 13.712 người kê khai tài sản, thu nhập lần đầu; 216.474 người kê khai hàng năm; 46.506 người đã kê khai bổ sung; 50.655 người kê khai phục vụ công tác cán bộ.
Kết quả xác minh tài sản, thu nhập năm 2024, có 4.501 người có sai sót về kê khai sai mẫu, chưa bảo đảm theo hướng dẫn, không đầy đủ thông tin, chậm thời hạn so với quy định... Đáng chú ý, qua xác minh, có 7 người bị xử lý kỷ luật do kê khai không trung thực (kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo và cách chức...).
PV: Kiểm soát tài sản, thu nhập hiện nay được đánh giá là chưa được phát huy toàn diện, vẫn còn hạn chế, vướng mắc. Xin ông cho biết về những vướng mắc, hạn chế đó?
- Tiến sĩ Trần Đăng Vinh: Đúng vậy, qua thực hiện công tác kê khai tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn cũng như công tác xác minh, chúng tôi thấy rằng bên cạnh kết quả đạt được vẫn còn những vấn đề bất cập, đòi hỏi phải nghiên cứu để tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách liên quan đến kiểm soát tài sản, thu nhập.
Trước hết, là bất cập trong các quy định về cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập. Quy định tại Điều 30 của Luật Phòng, chống tham nhũng hiện nay chưa phù hợp, chưa đồng bộ với Quy định số 296-QĐ/TW ngày 30/5/2025 của Ban Chấp hành Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng.
Điều này dẫn tới tình trạng chồng chéo, vướng mắc liên quan việc phân định cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập.
Thêm nữa, hiện nay chúng ta đang thiếu cơ chế, quy định liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý, khai thác, sử dụng, chia sẻ dữ liệu kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn, nên khi xác minh tài sản thu nhập gặp những khó khăn nhất định.
Một bất cập nữa là về các chế tài xử lý đối với người có hành vi kê khai tài sản, thu nhập không trung thực. Mặc dù hiện nay đã có, nhưng qua thực tế thực hiện cho thấy chế tài vẫn chưa đầy đủ và có những điểm không còn phù hợp so với quy định của pháp luật có liên quan.
Ngoài ra, căn cứ xác minh tài sản, thu nhập, trình tự xác minh, cần được quy định một cách đầy đủ, chi tiết, rõ ràng, tránh nhiều cách hiểu khác nhau.
PV: Hoàn thiện thể chế pháp luật về kiểm soát tài sản, thu nhập được cho là điểm mấu chốt để khắc phục các vướng mắc, hạn chế nêu trên. Xin ông chia sẻ cụ thể về điều này trong Dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng?
- Tiến sĩ Trần Đăng Vinh: Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng lần này để đảm bảo đồng bộ với thực tế sắp xếp tổ chức bộ máy hiện nay, thể chế hóa các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước có liên quan, trong đó có Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác phòng, chống tham nhũng, cũng như trong kiểm soát tài sản, thu nhập như đã nói ở trên.
Trên tinh thần đó, cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số nội dung quan trọng và cần thiết.
Thứ nhất, phải làm rõ về cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập. Kế thừa các quy định tại Điều 30 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 và các quy định của Đảng về kiểm soát tài sản, thu nhập, dự thảo Luật đã quy định thống nhất, đồng bộ các cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập, tránh tình trạng chồng chéo và không rõ về thẩm quyền.
Thứ hai, sửa đổi, bổ sung những quy định liên quan đến tài sản, thu nhập phải kê khai (Điều 35). Dự thảo Luật quy định tăng giá trị tài sản kê khai từ 50 triệu đồng lên 150 triệu đồng cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và thời giá hiện nay có nhiều thay đổi so với năm 2018.
Về giá trị tài sản, mức thu nhập để theo dõi biến động, xác minh tài sản, thu nhập cũng có sự điều chỉnh cho phù hợp. Dự thảo Luật quy định tăng giá trị tài sản, mức thu nhập khi có biến động tăng trong năm từ 300 triệu đồng lên 1 tỷ đồng, nhằm đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế và tạo được sự ổn định trong thời gian dài.
Thứ ba là về chuyển đổi số trong công tác phòng, chống tham nhũng. Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 28 về ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý. Cụ thể, các bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm đẩy mạnh xây dựng và vận hành hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu thuộc phạm vi, trách nhiệm của mình; kết nối, tích hợp, chia sẻ đồng bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia, bảo đảm liên thông, an toàn thông tin; khai thác và sử dụng hiệu quả tài nguyên số, dữ liệu số theo quy định của pháp luật. Trong đó, quan trọng nhất là cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm toán tài sản, thu nhập. Đây chính là công cụ để theo dõi, đánh giá, xác định những biến động tài sản, thu nhập bất thường, từ đó đưa vào danh sách đáng ngờ để xác minh.
Sau khi được Bộ Tư pháp thẩm tra, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng đã được Thanh tra Chính phủ hoàn thiện, báo cáo Chính phủ và được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 290 ngày 19/9/2025. Đến nay, Tổng Thanh tra Chính phủ đã thừa ủy quyền Thủ tướng và thay mặt Chính phủ ký Tờ trình để trình Quốc hội.
Khi Dự thảo Luật được Quốc hội thông qua, đây sẽ là cơ sở pháp lý mang tính nền tảng để Thanh tra Chính phủ tiếp tục triển khai xây dựng các văn bản hướng dẫn, đặc biệt là các quy định về kiểm soát tài sản, thu nhập. Bên cạnh đó, triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập để trở thành một công cụ phục vụ cho việc quản lý cũng như thực hiện kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn mang tính lâu dài, góp phần phòng, chống tham nhũng, với mục tiêu cao nhất là xóa bỏ điểm nghẽn thể chế về phòng, chống tham nhũng nhằm tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội.
PV: Xin cảm ơn ông!
