Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nói, nhân tố quyết định thành công đổi mới Chương trình Giáo dục phổ thông là thầy cô giáo. Ảnh: P.Thắng

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát Chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông” chiều ngày 14/8.

Đề nghị có một bộ sách giáo khoa của Nhà nước 

Tại báo cáo giám sát, đoàn giám sát đề cập đến việc Bộ Giáo dục và Đào tạo không tổ chức biên soạn được 1 bộ sách giáo khoa bằng ngân sách Nhà nước, hoàn toàn phụ thuộc vào xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa. Điều này, “là chưa phù hợp với chủ trương, quan điểm của Đảng, Nhà nước”.

Theo quy định Nghị quyết 88 về biên soạn sách giáo khoa, chỉ có Bộ Giáo dục và Đào tạo phải tổ chức biên soạn 1 bộ sách giáo khoa đầy đủ (từ lớp 1 đến lớp 12, gồm 137 đầu sách).

Các tổ chức, cá nhân khác được khuyến khích tham gia biên soạn sách giáo khoa (một hoặc một số đầu sách theo khả năng), không nhất thiết phải biên soạn đầy đủ một bộ sách giáo khoa.

“Trong thực tiễn, việc thực hiện chủ trương “một chương trình, nhiều sách giáo khoa”, cùng với việc Bộ Giáo dục và Đào tạo không biên soạn một bộ sách giáo khoa gây lúng túng cho địa phương, phụ huynh, học sinh trong quá trình lựa chọn sách giáo khoa”, báo cáo kết quả giám sát nêu.

Bộ Giáo dục và Đào tạo không tổ chức biên soạn 1 bộ sách giáo khoa theo tinh thần Nghị quyết 88, nên phải báo cáo Quốc hội điều chỉnh chủ trương. Điều này, gây ra nhiều tác động tiêu cực, ảnh hưởng lớn tới trách nhiệm về quản lý nội dung giáo dục phổ thông (thể hiện qua nội dung sách giáo khoa).

Đoàn giám sát cho hay, cử tri tại nhiều địa phương đề nghị thực hiện một bộ sách thống nhất trong phạm vi toàn quốc hoặc một địa phương. Cạnh đó, theo báo cáo của Ban Dân nguyện, có 36 tỉnh, TP trực thuộc trung ương đề nghị nên có 1 bộ sách giáo khoa để sử dụng chung.

Do đó, đoàn giám sát kiến nghị “nghiên cứu, trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương về việc giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị nội dung một bộ sách giáo khoa của Nhà nước”.

Chương trình là "nội dung lõi", sách giáo khoa là "học liệu"

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đề nghị đoàn giám sát và Ủy ban Thường vụ Quốc hội “hết sức cân nhắc” và cân nhắc bỏ điều này khỏi nội dung dự thảo nghị quyết.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Nhà nước (Bộ Giáo dục và Đào tạo) nắm và trông coi Chương trình Giáo dục phổ thông thống nhất toàn quốc - nội dung lõi của giáo dục. Còn sách giáo khoa là học liệu, là công cụ, hỗ trợ giáo viên để chuyển tải chương trình, thực hiện các yêu cầu môn học.

“Chương trình là duy nhất, thống nhất, học liệu là đa dạng và linh hoạt, vậy có cần một bộ sách giáo khoa - tức một bộ học liệu của Nhà nước hay không?

Trong số hàng trăm bài giảng trên truyền hình, giáo viên đã dạy theo chương trình với sự chuẩn bị riêng, không theo bất cứ bộ sách giáo khoa nào. Vậy có cần Quốc hội phải thông qua việc giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị nội dung cho một bộ học liệu hay không?”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu.

Ông Sơn khẳng định, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang ra sức hướng dẫn, điều chỉnh, yêu cầu giáo viên thay đổi quan niệm về sách giáo khoa, thay đổi cách mà giáo viên sử dụng sách giáo khoa và coi đó là trọng tâm của đổi mới phương pháp dạy học.

Còn việc “giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị nội dung một bộ sách giáo khoa của Nhà nước”, theo ông Sơn, không chỉ ảnh hưởng lớn tới chủ trương xã hội hóa trong biên soạn và phát hành sách giáo khoa, mà hệ trọng hơn có thể tác động tới tinh thần đổi mới về mặt phương pháp.

“Nếu lo lắng về an toàn an ninh sách giáo khoa thì điều này cũng không thành vấn đề, vì Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước đang nắm bản quyền 2 bộ sách giáo khoa. Sách giáo khoa cho các lớp 5-9-12 là những bộ sách cuối cùng cũng đã soạn xong và đang thẩm định…”, theo Tư lệnh ngành Giáo dục và Đào tạo.

Nhân tố quyết định thành công đổi mới là thầy cô giáo

Bộ trưởng cho rằng, Chương trình Giáo dục phổ thông mới hiện “đang giữa chặng đường, những khó khăn vướng vấp ban đầu là khó tránh khỏi, nhưng nó đang được khắc phục và cải thiện và ngày càng tốt thêm”.

“Vấn đề lớn lúc này là tiến hành đổi mới theo chiều sâu, đổi mới phương pháp dạy, học, kiểm tra đánh giá, gia tăng chiều chất lượng của đổi mới, tăng cường các điều kiện cho đổi mới thành công, cố gắng ổn định chính sách cho tới hết chu kỳ đổi mới”, Bộ trưởng nói.

Sau năm 2025, khi có những sản phẩm đầu ra thực sự của chương trình mới rồi, mới tính tới những điều chỉnh chính sách lớn nếu có, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn.

Ông kiến nghị, ngoài nghị quyết giám sát chuyên đề này, nên có nghị quyết riêng để thúc đẩy đổi mới giáo dục. Theo bộ trưởng, cần có nhất lúc này là một nghị quyết giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị, trình Chính phủ, trình Quốc hội các phương án tăng cường các điều kiện đảm bảo cho đổi mới giáo dục.

“Đặc biệt và quan trọng nhất là làm sao cho đủ giáo viên, làm sao thu nhập đủ để giáo viên thực sự sống bằng nghề, thấy được động viên và tiếp tục phấn đấu đổi mới và tự đổi mới, hết lòng vì học trò, gánh vác tốt và yên tâm với công việc nặng nhọc nhiều áp lực”, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh.

Ông nói thêm rằng nhân tố quyết định thành công đổi mới là yếu tố con người, là thầy cô giáo. “Giới hạn của số lượng và chất lượng nhà giáo, giới hạn của năng lực và trình độ của nhà giáo là giới hạn của đổi mới và giới hạn chất lượng giáo dục”.

Cạnh đó, cần đủ trường lớp kiên cố, khang trang, đủ nhà công vụ cho giáo viên vùng xa, đủ nhà vệ sinh cho trường học, đủ trang thiết bị cho giáo dục…

“Nếu không có những cái tối thiểu đó thì ngành giáo dục, các nhà giáo có nỗ lực mấy cũng khó đạt được các kỳ vọng và mục tiêu lớn”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.