Hiện trường bốc hài cốt LS tại phường Nghĩa Chánh nhưng thực tế không có gì. Ảnh: Ngọc Phó

Người đầu tiên chúng tôi tìm gặp là ông Nguyễn Ngọc Cang, Bí thư Chi bộ  tổ 2 (nguyên là Bí thư Đảng ủy xã, Chủ tịch HĐND xã Nghĩa Chánh cũ - nay là phường Nghĩa Chánh). Ông Cang bức xúc: “Đùng một cái, có thông báo của UBND xã huy động lực lượng du kích ngăn đường không cho ai vào khu vực rộc Bàu Thắng (Cửa Đông, Nghĩa Chánh), để phục vụ cho Hội Chữ thập đỏ tiến hành khai quật, cất bốc hài cốt LS. Sau khi làm xong thì mang đi đâu không rõ… Chính tôi và lãnh đạo của tổ không hề biết, tôi cũng không được vào khu vực đó, chứ đừng nói gì đến người dân…”.

Ông Đinh Lụa (chủ khu vườn nghi có hài cốt LS) cho biết, đây là mảnh đất do ông bà sử dụng sản xuất lâu đời. Sau năm 1975, ông Lụa quản lý, trồng cây bạch đàn và tre. Từ trước đến nay, ông chưa hề nghe tin có bộ đội hy sinh tại đây. Khi biết tin khai quật hài cốt LS, ông Lụa xuống hiện trường nhưng dân quân của phường không cho vào. Về sau, ông xuống và thấy cây bạch đàn và chuối bị chặt đốn để đào bới, hiện trường còn lại là một hố nhỏ rộng hơn 10m2 đất, nằm sát đường bờ kè phía Nam sông Trà Khúc. Chỉ với chừng ấy diện tích đất khai quật, mà cất bốc đến 47 hài cốt LS hy sinh trong trận đánh năm 1968 thì quả là không thể hiểu nổi?

Đại tá Phan Long Châu, Trưởng ban Liên lạc Tiểu đoàn 81 Bộ binh Tỉnh đội Quảng Ngãi (trước đây là cán bộ chính trị Tiểu đoàn 81) khi nghe tin cất bốc hài cốt LS tại rộc Bàu Thắng liền khẳng định: Không có LS của Tiểu đoàn Đặc công 406 Quân khu 5 hy sinh tại đây. Cơ sở ta lúc bấy giờ cũng cho biết, không có bộ đội 406 hy sinh chỗ này, mà hy sinh ở chỗ khác. Đó là khi Tiểu đoàn dồn lực lượng đánh vào Tiểu khu Quảng Ngãi, Chiến đoàn Thiết giáp, Đài Phát thanh… và hy sinh khoảng 40 đồng chí tại khu vực siêu thị Coopmart bây giờ (nằm cách rộc Bàu Thắng khoảng 2 km). Ông Châu xuống hiện trường tìm hiểu ngọn ngành, nhưng tại đây “nội bất xuất, ngoại bất nhập”.

Trung tá Phan Thanh Hiệp, Trưởng ban Liên lạc Tiểu đoàn Đặc công 472 Quảng Ngãi thẳng thừng: Khi nghe tin lấy hài cốt LS ở đây tôi không tin. Tiểu đoàn Đặc công Quân khu 5 khi đánh là có mục tiêu rõ ràng, có phương án tác chiến cụ thể và phải được cấp trên phê duyệt. Năm 1968, cơ sở cách mạng của thị xã Quảng Ngãi rất mạnh, nên một trận đánh mà hy sinh nhiều như thế là không đúng. Đồng thời, lại để quá lâu mới phát hiện và cất bốc 47 hài cốt LS là quá vô lý và xem thường chỉ huy trong thời chiến!

Theo Thượng tá Võ Hữu Trận, nguyên Phó Chủ nhiệm Chính trị Tỉnh đội Nghĩa Bình (cũ), năm 1968, ông là chính trị viên Đại đội Thông tin H18 của Tỉnh đội, nên luôn nắm bắt được thông tin phối hợp giữa các lực lượng, hướng, mũi chiến đấu của quân ta. Ông Trận nói: “Khi có LS hy sinh thì ít nhất phải có thông tin từ cơ sở báo lên, nhưng chưa bao giờ nghe tin 47 đồng chí hy sinh tại rộc Bàu Thắng. Chỉ nghe nhà ngoại cảm ở đâu đến chỉ dẫn mà bốc mộ gọi là LS là tào lao…”.

Cựu chiến binh Nguyễn Xuân Quang bức xúc hơn: Việc cho là chôn 47 LS ở Cửa Đông, Nghĩa Chánh là dựng chuyện, hoàn toàn không có. Vì không có LS đã bị địch chôn tập thể và ai mà không day dứt khi để đồng đội nằm lâu nơi hoang vắng như thế suốt gần 40 năm sau ngày thống nhất đất nước?

Ông Nguyễn Vĩ Đại, lúc đó là Thị ủy viên Quảng Ngãi phụ trách cánh Đông thị xã, cũng xác định không hề có chuyện 47 chiến sỹ đã hy sinh.

Lần giở lại báo cáo tóm tắt thành tích xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Tiểu đoàn 81 Bộ binh tỉnh Quảng Ngãi, từng sát cánh chiến đấu với các đơn vị chủ lực của Quân khu 5, cũng như lịch sử Quân khu 5, đều không thấy ghi nhận trận đánh hay tổn thất nào của ta tại rộc Bàu Thắng.

Ngày 2/6/2014, Ban Liên lạc Tiểu đoàn 81 có văn bản gửi Quân khu 5, Thường vụ Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Ngãi đề nghị giải quyết việc bốc mộ, hài cốt LS trong thời kỳ kháng chiến do ông Nghiệp và các nhà ngoại cảm thực hiện tại TP Quảng Ngãi. Trong đó, đề nghị bộ phận kỹ thuật của quân đội giám định, nếu không có hài cốt phải được đưa ra ngay ra khỏi nghĩa trang.

Sau khi có báo cáo kết quả xác minh của UBND tỉnh Quảng Ngãi, ngày 23/1/2015, Thường trực Tỉnh ủy đã tổ chức buổi đối thoại với các cá nhân và tổ chức liên quan đến việc tìm kiếm, quy tập hài cốt LS tại phường Nghĩa Chánh và một số nơi khác trong tỉnh; trong đó việc đề xuất và xác định địa điểm khai quật hài cốt LS tại phường Nghĩa Chánh là không chính xác. Qua thẩm tra các nhân chứng tham gia khai quật đều khẳng định không có xương cốt, di vật cho là có hài cốt LS hy sinh tại đây. Do vậy, phải di dời 47 phần mộ cho là LS đã được quy tập ra khỏi nghĩa trang LS của tỉnh, vì không có hài cốt LS.

Trao đổi với chúng tôi, ông Đinh Xuân Sâm, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Quảng Ngãi cho biết, ngày 12/5/2015, Sở đã họp với 10 cựu chiến binh có đơn thư thắc mắc để lấy ý kiến lần cuối, sau đó phối hợp với Thanh tra tỉnh hoàn chỉnh báo cáo cho UBND tỉnh về việc thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy. “Quan điểm của tỉnh là cái gì không đúng thì phải khắc phục”, ông Sâm nhấn mạnh.

Kỳ III: Nghi vấn xung quanh 93 hài cốt liệt sỹ tại huyện Nghĩa Hành

Ngọc Phó