Nghĩa trang LS xã Phổ Minh đã phải di dời phần mộ tập thể không có hài cốt LS. Ảnh: Ngọc Phó

Nhận được tờ trình của ông Phạm Đình Nghiệp và ông Phan Bằng (cựu chiến binh trú TP Quảng Ngãi), UBND tỉnh đã có Công văn số 503/UBND-VX chỉ đạo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH), UBND huyện Đức Phổ cùng các ngành liên quan của tỉnh tổ chức khảo sát, tìm kiếm và khai quật mộ LS nằm phân tán tại khu vực núi Giàng (Phổ Minh)…

Sau khi có nhiều ý kiến và đơn thư phản ánh, UBND tỉnh chỉ đạo Giám đốc Sở LĐTB&XH thành lập Tổ kiểm tra liên ngành để xác minh việc bốc mộ LS. Kết quả cho thấy, nội dung cung cấp về trận đánh tập vào núi Giàng năm 1966 của Đại đội Đặc công 506A Quảng Ngãi, làm chiến sỹ ta hy sinh và bỏ xác lại là không có cơ sở; nhưng đã bốc và quy tập 12 hài cốt LS vào Nghĩa trang LS xã Phổ Minh và xây thành phần mộ, đặt bia đàng hoàng…

Theo ông Nghiệp trình bày: “… Ở huyện Đức Phổ, đêm 12 rạng sáng ngày 13/6/1966, Đại đội 506A được tăng cường 1 Trung đội tấn công diệt gọn cứ điểm núi Giàng, nhưng khi dùng đèn pin thu chiến lợi phẩm nên bị địch ở đồn núi Dâu gọi pháo bắn, trung đội bị tổn thất nặng nề, ta còn 10 hài cốt LS nằm ở đây…”. Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Cử (phường Trần Phú, TP Quảng Ngãi) là người trực tiếp tham gia trận đánh trên cho biết, trong trận này ta có thương vong nhưng không nhiều, số chiến sỹ bị thương được chuyển về xã Phổ An, số LS hy sinh chuyển về Phổ Minh hay Phổ Nhơn chôn cất… Ông Thái Thành Long (thị trấn Đức Phổ), nguyên là Xã đội phó Phổ Minh, lúc bấy giờ được giao nhiệm vụ tiếp nhận thương binh (TB) và LS cho biết, trong trận này ta chỉ hy sinh 1 bộ đội và 1 du kích xã, cả hai được đưa về chôn cất tại thôn Tân Mỹ và Hải Môn và đã cất bốc vào Nghĩa trang LS Phổ Minh.

Tìm hiểu nội dung trong cuốn “Lịch sử bộ đội Đặc công tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 1959 - 1975” thể hiện, trận đánh tại núi Giàng, quân ta hy sinh 7, bị thương 10, lực lượng thương vong của ta cơ bản được chuyển về tuyến sau”. Vậy mà, vẫn có chuyện cất bốc hài cốt LS và cải táng ghi là “Mộ LS tập thể chưa biết tên” theo vị trí hàng số 1, mộ số 14, tính từ tường rào phía sau tượng đài trở vào?

Ông Võ Công Cự (nguyên Phó Chỉ huy trưởng về chính trị thuộc Tỉnh đội Quảng Ngãi, lúc đó là Bí thư xã Đoàn kiêm Chính trị viên phó xã đội Phổ Minh), làm nhiệm vụ phụ trách dân công chuyển thương về tuyến sau, khẳng định: “Việc bốc 12 hài cốt cho là LS tại núi Giàng đưa vào Nghĩa trang LS Phổ Minh là không đúng, vì trận đánh này ta tiêu diệt gọn, bắt sống nhiều tù binh, thu vũ khí và làm chủ trận địa đến 7 giờ sáng hôm sau mới rút quân, ta giải quyết hết số TB, LS của ta về tuyến sau…”.

Từ ngày 10/10/2012, việc bốc hài cốt LS tại núi Giàng được thực hiện. Trong 2 ngày đầu không phát hiện gì, đến chiều ngày 12/10/2012, đào nhiều chỗ thấy đất đen nhưng không có xương cốt, không có di vật. Những ngày sau đó dù mở rộng phạm vi tìm kiếm nhưng không phát hiện gì... Các hòn đất đen được bốc vào 2 quách, sau đó chuyển thành 1 quách và an táng thành phần mộ tập thể tại Nghĩa trang LS Phổ Minh. Số di vật tại hiện trường gồm bao cát, giày dép, thùng đạn được xác định là của quân đội Mỹ nên lấp đất lại, sau đó ai mang đi không rõ…

Về thông tin phản ánh trong các giấy xác nhận của các nhân chứng có một số nội dung chưa đúng thực tế, một số nội dung trong giấy này được ông Nghiệp đánh máy lại không đúng với nội dung do các nhân chứng như ông Dương Bằng, Võ Sĩ Chính, Phạm Tiến Thành cung cấp. Đồng thời, những giấy xác nhận này đều được lập sau khi có đơn phản ánh của ông Võ Công Cự để đối phó.

Để làm rõ sự thật, Tổ kiểm tra đã tổ chức đối thoại với các nhân chứng nắm bắt sự việc và các ý kiến đều thống nhất xác định rằng: “Qua kết quả xác minh và tình hình thực tế trước năm 1975, việc quy tập hài cốt ở núi Giàng nghi là hài cốt địch là không có cơ sở, bởi chốt núi Giàng do địch ở từ năm 1964 -1975, nếu có xác chết thì họ đã đem về an táng chứ không chôn cất tại đây. Như vậy, tại khu vực núi Giàng không có hài cốt LS của ta và cả hài cốt của địch. Để chắc chắn hơn, ông Lê Văn Mùi, Chủ tịch UBND huyện Đức Phổ đề nghị lấy mẫu sinh phẩm tại ngôi mộ trên để giám định ADN, làm căn cứ xác định chính xác.

Kết quả giám định của Viện Pháp y Quân đội khẳng định: “Về mặt khoa học cũng như công tác thống kê thực tế thực hiện, nếu hài cốt LS hy sinh từ khoảng năm 1965 - 1975 thì hài cốt không thể tiêu hủy hết. Nhìn quan sát thực tế quy hình ảnh quy tập mộ tại núi Giàng và tài liệu quy tập, thì không có dấu hiệu hài cốt liên quan đến hài cốt người đã được chôn cất tại vị trí này. Việc yêu cầu lấy mẫu xét nghiệm ADN tại phần mộ quy tập tại núi Giàng, đã đưa vào an táng ở Nghĩa trang LS xã Phổ Minh thì không thực hiện được, vì không có mẫu xương, răng… để lấy”.

Như vậy, thông tin có hài cốt LS nằm tại núi Giàng là chưa có cơ sở. Việc cất bốc hài cốt gọi là LS đưa vào an táng tại Nghĩa trang LS xã Phổ Minh thực tế là hoàn toàn không có hài cốt. Do vậy, ngày 17/1/2014, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi có công văn hỏa tốc yêu cầu UBND huyện Đức Phổ, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh và Sở LĐTB&XH Quảng Ngãi khẩn trương chỉ đạo tổ chức di dời phần mộ được cho là LS quy tập tại núi Giàng ra khỏi Nghĩa trang LS xã Phổ Minh. Công việc đưa “hài cốt” ra khỏi nghĩa trang được thực hiện ngay sau đó.

Mới đây, Thường trực Tỉnh ủy Quảng Ngãi cũng khẳng định trận đánh ở Núi Giàng có diễn ra nhưng ta làm chủ trận địa, nên số LS đã hy sinh được đưa hết về tuyến sau.

Kỳ II: 47 hài cốt Liệt sỹ tại phường Nghĩa Chánh phải di dời

Nguyễn Ngọc Phó