Chờ bản án xác đáng từ tòa án  
Còn chờ phán xét của toà án 
Nhất bên trọng, nhất bên khinh!
Toà buộc Bà Hương bồi thường cho ông Kế

Tại Bản án hành chính sơ thẩm 05/2012/HC-ST ngày 19/10/2012 của TAND TP. Đà Nẵng và Bản án hành chính phúc thẩm 14/2013/HC-PT ngày 28/01/2013 của Tòa phúc thẩm TAND Tối cao tại Đà Nẵng đều tuyên xử: “Bác đơn khởi kiện của ông Phan Thanh Kế và bà Phan Thị Bạch Mai, yêu cầu hủy Quyết định 13744/QĐ-UB ngày 12/12/2001 của UBND TP. Đà Nẵng cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sở hữu đất ở (CNQSHNƠ&QSDĐƠ) cho bà Huyền Tôn Nữ Thị Oai, và một phần của Quyết định 8715/QĐ-UBND ngày 12/11/2010 của Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng giải quyết phần diện tích đường luồng giữa nhà 30 và 32 Lê Lai, Đà Nẵng”. Các bản án này thiếu thuyết phục, chưa khách quan vì gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của gia đình ông Kế (nhà 32), nên ông Kế tiếp tục gửi đơn và TAND Tối cao đã thụ lý vụ việc, đưa ra quyết định hợp tình, hợp lý. 

Theo hồ sơ, trong Văn tự lập ngày 25/7/1975, bà Võ Thị Kim Sa bán nhà cho bà Oai (nay bà Hương thừa kế) có kích thước 4 x17m (một trong ba nhà bà Sa đứng bán, và không ghi diện tích sử dụng chung), được UBND cách mạng phường Thạch Thang chứng thực. Tổng diện tích nhà đất của bà Oai là 91m2 thể hiện qua Trích lục tạm thời ngày 03/11/1975 của Ty Quản lý nhà đất và Công trình công cộng Quảng Đà, và Trích lục họa đồ 352/L249 Tờ bản đồ số 9 (cũ) thuộc khu phố Thạch Thang, TP. Đà Nẵng. Tại Văn tự mua bán ngày 20/4/1976, bà Sa bán cho ông Phan Thanh Kế ngôi nhà bề ngang 9m bề sâu 14m, sân trước bề ngang 9m, chiều dài 3,5m; có chứng thực của UBND cách mạng phường Thạch Thang và nộp trước bạ, sang tên cải nghiệp... Như vậy, tổng diện tích đất nhà ông Kế là 9m x 17,5m (157,5m2 ).

Trong quá trình sử dụng nhà đất, ông Kế và bà Oai tranh chấp đường luồng giữa hai nhà, ông Kế rào lại không cho bà Oai đi vào giếng nước. UBND TP. Đà Nẵng (cũ) ra Quyết định 1014/QĐ-UB ngày 18/6/1996 giải quyết tranh chấp và Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng (mới) có Quyết định 1154/QĐ-UB ngày 13/3/1999 giải quyết khiếu nại, công nhận đường luồng chung rộng khoảng 1m, chưa công nhận diện tích này cho ai. Tuy nhiên, ngày 26/9/2001, khi Sở Địa chính - Nhà đất (cũ), lúc lập biên bản ranh giới, mốc giới làm thủ tục cấp giấy cho bà Oai, thì nhà bà Oai “nở” ngang từ 4m lên 4,46m, và thêm phần chung (chiếm vào sân sau, phần hông và một phần sân trước nhà ông Kế). Biên bản tứ cận ngày 26/9/2001, nhưng chữ ký của Tổ trưởng dân phố 52 lại ghi trước đó 1 ngày, và không có chữ ký xác nhận của ông Kế. Ngoài ra, còn nêu: “Về phía Tây lấy hướng nhà của chủ hộ làm ranh giới”, nhưng khi đo vẽ bề ngang khu đất thể hiện 4,46m, vượt qua cả tường nhà bà Hương và lấn vào phần đất nhà ông Kế 0,1 chiều ngang, cùng chiều dài là 17,5m.

Từ đó, UBND TP dựa vào Quyết định 1014, Quyết định 1154/QĐ-UB và Biên bản xác định hiện trạng ranh giới thửa đất để cấp Giấy CNQSHNƠ&QSDĐƠ số 3401032470 ngày 12/12/2001 cho bà Oai với diện tích 100,3m2 và diện tích sử dụng chung là 26,6m2. Việc làm trên đã làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của các hộ liền kề, trong đó bề ngang đất bà Hương chồng lên đất ông Kế khoảng 0,2m và lấn chiếm khoảng không bề ngang 0,3m phía nhà ông Chất...

Tại Biên bản thẩm định tại chỗ ngày 21/8/2012, TAND TP. Đà Nẵng thể hiện kết quả đo đạc ngang nhà ông Kế 8,97m (nếu kể hàng trụ bị bà Hương lấn khi xây nhà còn 8,77m) và khoảng cách giữa 2 bức tường cũ của bà Hương là 4,02m. Kết quả này phù hợp với giấy tờ mua bán nhà của ông Kế là 9m và nhà của bà Hương là 4m chiều ngang.

TAND Tối cao cho rằng, dù đã thẩm định tại chỗ, nhưng khi giải quyết vụ án, các cấp sơ và phúc thẩm đã không đề cập đến kết quả đo đạc thẩm định khi xem xét đến tính hợp pháp của quyết định bị khởi kiện, là có sai sót. Tòa hai cấp đều nhận định việc UBND TP căn cứ vào Quyết định 1014 và Quyết định 1154 về giải quyết tranh chấp giữa hộ ông Kế và bà Oai để cấp giấy cho bà Oai là đúng pháp luật. Nhận xét như vậy là không chính xác, vì thực chất hai quyết định này là giải quyết việc ông Kế tự ý bao chiếm đường luồng sử dụng chung, nhưng chưa công nhận cho một ai. Mặt khác, việc công nhận đường luồng là phần đất chung cũng chưa hợp lý, vì theo văn tự mua bán gốc nếu cho “đường luồng sử dụng chung” nhưng nằm trên đất ông Kế mua của bà Sa, không có phần diện tích này trong văn tự mua bán giữa bà Oai và bà Sa. Hơn nữa, do nhận thấy, sự bất hợp lý của Quyết định 1154, nguyên Chủ tịch UBND TP. Nguyễn Bá Thanh đã có ý kiến tạm dừng thi hành quyết định này.

Tại Bản án sơ thẩm nhận định: “Sau năm 1975, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý, Nhà nước nghiêm cấm việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất nên tại giấy bán nhà cho bà Oai chỉ ghi diện tích nhà cỡ 4m x 17 m mang tính ước độ, còn tại văn tự giữa vợ chồng ông Kế và bà Sa thì không ghi rõ diện tích nhà, mà chỉ xác định nhà xây dựng trên đất công; đồng thời, mô tả diện tích đất, khoanh vùng phạm vi sử dụng cụ thể…”. Đối chiếu với hồ sơ, việc nhận định của Tòa sơ thẩm chưa khách quan, vì trong văn tự mua bán nhà ông Kế ghi rõ: “Một ngôi nhà trệt, lợp tôn, vách xây, ngang 9m, sâu 14m; có sân trước ngang 9m, dài 3,5m tính đến lề đường Lê Lai”. Mặc khác, tại phiên tòa sơ thẩm, ông Hoàng Minh Hòa - Chánh Thanh tra Sở TN&MT, đại diện theo ủy quyền của UBND TP. cho biết: “nhà ông Kế có kích thước 9m x 14m, nhà bà Oai có kích cỡ 4m x 17m”. Lý giải vì sao nhà bà Oai hiện tăng lên 4,56 m, ông Hòa cho rằng: “Theo hiện trạng chứ không theo hồ sơ gốc. Giấy tờ nhà ông Kế nhiều nội dung không chỉ kích thước mà còn là đường luồng, giếng nước...”. Do các nhà dãy phố liền kể, nên việc cấp dôi thừa diện tích cho nhà bà Oai là đã làm mất đất ông Kế.

Theo TAND Tối cao, việc cấp giấy cho bà Oai không căn cứ vào giấy tờ nhà bà Oai, các giấy tờ gốc được trích lục của các cơ quan quản lý Nhà nước về đất đai, mà căn cứ vào hiện trạng sử dụng, trong khi phần hiện trạng này chưa được phân định rõ ràng, còn tranh chấp khác, thì cần phải hủy bỏ để giải quyết tranh chấp quyền sử dụng phần đất còn được công nhận là sử dụng chung, từ đó có căn cứ để cấp lại cho đúng pháp luật. Do đã cấp giấy chứng nhận cho bà Oai và Giấy phép xây dựng cho bà Hương một phần của đường luồng, nên tại Quyết định 8715, Chủ tịch UBND TP đã giao phần đất còn lại cho ông Kế. Quyết định này không khả thi vì đã lấn vào đất nhà ông Kế mà lại cho phép tô trát tường, giao cho ông Kế sử dụng đất sát tường nhà bà Hương lấy thẳng, vậy phần móng tường nhà bà Hương và hàng cột dôi ra thêm 20cm trên đất giao cho ông Kế tính thế nào? Vì vậy, việc cấp giấy cần phải xét lại sau khi giải quyết xong tranh chấp đường luồng giữa hai nhà và đo vẽ lại chính xác hiện trạng móng nhà, giọt ranh… Ngoài ra, cũng cần làm rõ căn cứ pháp lý để bà Hương được thay bà Oai khi xin phép xây dựng và tranh chấp với ông Kế, tránh trường hợp giải quyết với bà Hương sau đó lại có các đồng thừa kế khác lại tranh chấp.

TAND Tối cao kết luận, khi xét xử sơ thẩm chưa làm rõ phần diện tích có trong quyết định bị khiếu kiện, nhận định chưa đúng bản chất vụ án, không xác minh, đối chiếu phần diện tích giữa vặn tự mua bán nhà gốc với diện tích đo đạc thực tế để giải quyết vụ án một cách toàn diện, đã xử bác yêu cầu khởi kiện của ông Kế, bà Mai là không phù hợp với các tình tiết khách quan của vụ án, làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự. Vì vậy, TAND Tối cao kháng nghị Giám đốc thẩm và đề nghị Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao xét xử giám đốc thẩm theo hướng hủy Bản án hành chính phúc thẩm số 14/2013/HC-PT, giao hồ sơ vụ án để Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại Đà Nẵng xét xử lại theo đúng quy định của pháp luật. Tạm đình chỉ thi hành Bản án hành chính phúc thẩm số 14/2013/HC-PT.

Nguyên Phê