Chị Trần Thị Vân được dẫn giải lên Tòa. Ảnh: ND

Một giao dịch dân sự

Tháng 3/2013, Công an tỉnh Lào Cai khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với chị Trần Thị Vân (SN 1972, trú tại TP Yên Bái, tỉnh Yên Bái) về hành vi “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”.

Theo Kết luận điều tra của Công an và Bản cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh: Ông Đặng Quốc Đông (SN 1963, quốc tịch Trung Quốc) là Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty (Cty) Khai thác tài nguyên Hằng Nguyên (Trung Quốc). Cty này có chi nhánh là Cty TNHH Phát triển kinh tế thương mại Hằng Nguyên do ông Lý Quốc Ân (SN 1972, quốc tịch Trung Quốc) làm Giám đốc nghiệp vụ.

Tháng 12/2012, ông Đông giao cho ông Ân sang Việt Nam giao dịch với chị Trần Thị Vân để mua 140 tấn gạo với giá nhận hàng tại Hà Khẩu, Vân Nam, Trung Quốc là 2,95 NDT/kg (Nhân dân tệ, tiền Trung Quốc). Trần Thị Vân dẫn Lý Quốc Ân đến kho gạo của Cty Thủy Ngân ở TP Lào Cai để xem mẫu gạo.

Sau đó, ông Ân gọi điện cho “sếp Đông” bảo chuyển số tiền 413.000 NDT để thanh toán tiền gạo cho chị Vân. Số tiền này ông Ân đã bàn giao cho chị Vân sau khi chị Vân giao cho ông Ân 140 tấn gạo như thỏa thuận.

Sau giao dịch này, ông Đông tiếp tục chỉ đạo ông Ân liên lạc với chị Vân để mua 120 tấn gạo nếp với giá 3,47NDT/kg.

Ngày 18/12/2012, ông Đông chuyển cho chị Vân 150.000 NDT đặt cọc mua gạo, và thỏa thuận 21/12/2012 chuyển nốt 260.000 NDT thì Vân sẽ giao gạo.

Các giao dịch này đều được thực hiện bằng miệng và không có bất cứ giao dịch nào được thể hiện bằng văn bản (vì giữa ông Đông và chị Vân đã có quan hệ với nhau từ trước đó - theo cả 2 bên cho biết).

Ngày 25/12/2012, chị Vân gọi cho ông Ân nói có gạo gửi trong kho của Cty Thủy Ngân, hẹn ông Ân sang xem mẫu gạo. Cùng ngày, ông Đông nhờ chị Vân chuyển 60.000 NDT cho chị Phạm Thu Hương (SN 1977, trú tại quận Đống Đa, Hà Nội) nhờ mua bao bì đóng gạo. Chị Hương sau đó nhận được tin nhắn của chị Vân: “Chị chuyển cho em 60.000 NDT = 200.460 nghìn đồng; chi trả phí ngoài. Nhận được OK cho chị”.

Đến ngày 26/12/2012, chị Vân dẫn ông Ân sang kho hàng Cty Thủy Ngân và nói số gạo trong kho là của Vân gửi, rồi đề nghị ông Ân chuyển nốt số tiền còn lại để Vân giao gạo. Ông Đông sau đó chuyển cho chị Vân 260.000 NDT, tổng cộng số tiền chuyển cho chị Vân là 470.000 NDT (gần 1,6 tỉ đồng).

Tuy nhiên tối cùng ngày, chị Vân không giao được gạo như đã hẹn. Sáng hôm sau ông Ân đến Cty Thủy Ngân hỏi thì được biết số gạo trong kho không phải của chị Vân. Gọi điện thoại chị Vân không nghe máy. Chị Hương cũng nói chưa nhận được số tiền 60.000 NDT Vân gửi. 

Ngày 29/12/2012, tức là sau 2 ngày không liên lạc được, ông Đông chỉ đạo ông Ân đến Công an tỉnh Lào Cai tố cáo. Trưa cùng ngày, chị Vân nhắn tin bằng tiếng Trung Quốc vào máy ông Đông, dịch ra tiếng Việt là: “Thành thật xin lỗi, tôi thật lòng không muốn sự việc như thế này. Cho tôi thời gian để bồi hoàn lại”.

Sau 2 ngày, chị Vân đã liên hệ và có ý kiến với phía ông Đông về việc hoàn lại tiền do sai hẹn thời gian giao gạo, tuy nhiên, Công an tỉnh Lào Cai vẫn tích cực vào cuộc điều tra, khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Cơ quan này đã khẩn trương phong tỏa số tiền trong tài khoản của chị Vân ở Ngân hàng Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn Chi nhánh Yên Bái, sau đó xử lý vật chứng, giao trả ngay cho bị hại là ông Đông.

Ông Lý Quốc Ân (quốc tịch Trung Quốc) người được ủy quyền giao dịch với chị Vân đã viết "Đơn xin hủy bỏ khởi kiện" đối với chị Vân nhưng vẫn bị Công an tỉnh Lào Cai bỏ qua. Ảnh: ND

Bị hình sự hóa?

Cơ quan tố tụng tỉnh Yên Bái khẳng định, hành vi của chị Trần Thị Vân đã phạm vào tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” được quy định tại Điều 140, khoản 4, điểm a với khung phạt từ 12 - 20 năm hoặc tù chung thân.

Theo tài liệu điều tra, chị Trần Thị Vân đã giải thích về việc đưa đối tác đến Cty Thủy Ngân: Lần giao dịch thứ nhất thành công là chị Vân bán cho ông Đông 140 tấn gạo. Trong đó có 107 tấn chị Vân mua của Cty Thủy Ngân. Đến thương vụ thứ 2, chị Vân cũng dẫn đối tác đến Cty Thủy Ngân xem mẫu gạo, do không mang gạo lên Lào Cai, 2 bên cùng xem mẫu, rồi Vân đi Thái Bình đặt hàng.

Chị Vân có viết giấy thỏa thuận với chị Vũ Thị Thủy ở Thái Bình với nội dung: “Vân đặt mua 500 tấn gạo với giá 5,75 tỉ đồng. Vân đặt trước 2 tỉ đồng, hẹn ngày 30/12/2012 giao nốt 3,75 tỉ đồng, chị Thủy sẽ giao hàng cho Vân. Nếu không giao tiền đúng hẹn thì sẽ bị mất số tiền 2 tỉ đặt cọc".

Sau khi chị Vân thông báo việc này, phía đối tác đã chuyển số tiền còn lại vào tài khoản của chị Vân.

Ngoài bản thỏa thuận mua bán gạo với chị Thủy, chị Vân cũng lập một hợp đồng vận chuyển hàng hóa số 121208/PMT với Cty TNHH Dịch vụ vận tải Phúc Minh Thành (trụ sở ở Thanh Trì, Hà Nội) để vận chuyển 500 tấn gạo từ Thái Bình về TP Lào Cai (mỗi ngày chở 100 tấn). Tuy nhiên, cả Kết luận điều tra và Cáo trạng đều không nhắc đến bản hợp đồng này.

Đơn xin "Hủy bỏ khởi kiện" của ông Lý Quốc Ân được chứng thực tại Phòng Tư pháp TP Lào Cai. Ảnh: ND

Phía gia đình chị Trần Thị Vân cho rằng, chuyện làm ăn buôn bán phải có lúc này lúc kia, chậm đơn hàng thì phạt hoặc hủy hợp đồng và yêu cầu đền bù theo quy định của Bộ luật Dân sự là chuyện bình thường.

Chuyện thiếu vốn, xoay chỗ này đập chỗ kia cũng là chuyện bình thường của dân buôn. “Sau 2 ngày chị tôi gặp khó khăn không kịp chuyển hàng, chị tôi đã chủ động liên hệ lại đối tác để hoàn trả tiền, chứ có mục đích chiếm đoạt đâu? Hành vi mà cơ quan điều tra cho là “thủ đoạn gian dối” thì cũng chỉ là mánh lới của dân buôn để xoay vòng đồng vốn, ai kinh doanh chẳng phải làm vậy, việc khởi tố vụ án và bắt giam chị tôi là hình sự hóa vụ việc, không cần thiết phải làm như thế”, một người thân của Trần Thị Vân cho hay.

Tại phiên tòa xét xử sơ thẩm ngày 23/5/2014 vừa qua, chị Vũ Thị Thủy (ở Thái Bình), người bán gạo cho Vân, đề nghị Hội đồng xét xử buộc Trần Thị Vân trả cho chị này số tiền 2 tỉ đồng như đã thỏa thuận do vi phạm hợp đồng.

Cũng tại phiên tòa, xuất hiện tình tiết mới là có các “Đơn đề nghị”, “Đơn xin hủy bỏ khởi kiện”, bản “Thỏa thuận” trong đó có nội dung: Ông Lý Quốc Ân, Cty TNHH Phát triển kinh tế mậu dịch Hằng Nguyên Hà Khẩu (Trung Quốc) xin các cơ quan tố tụng tỉnh Lào Cai hủy bỏ đơn tố cáo, không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với Trần Thị Vân do “không hiểu rõ pháp luật Việt Nam, quan trọng hơn tôi nghĩ rằng giữa chúng tôi có sự bất đồng về ngôn ngữ và tranh luận nên dẫn đến một số hiểu lầm và tranh chấp, tôi xin hủy đơn kiện, hy vọng chị Trần Thị Vân sớm được về nhà đoàn tụ với gia đình. Chúng tôi không có ý kiến và yêu cầu nào khác”. Văn bản bằng tiếng Trung Quốc được Phòng Tư pháp TP Lào Cai dịch và chứng thực, bản gốc có chữ ký được cho là của ông Lý Quốc Ân và dấu đỏ được cho là của Cty nơi ông Ân làm việc.

Hiện, vụ án đã được Tòa án nhân dân tỉnh Lào Cai trả hồ sơ, yêu cầu điều tra bổ sung!

Báo Thanh tra sẽ tiếp tục thông tin về vụ việc.

Nam Dũng