Ông Vương Đình Huệ, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương chủ trì buổi Tọa đàm. Ảnh: Liêm Dũng

Ông Vương Đình Huệ, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, chủ trì Tọa đàm gợi ý các tham luận cần tập trung làm rõ, như: Các cơ chế chính sách phát triển phù hợp đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn hiện nay, tái cơ cấu không gian cho nông nghiệp, chuỗi ngành hàng nông sản, đối tượng tham gia nông nghiệp, mô hình sản xuất kinh doanh; các vấn đề về chính sách tái cơ cấu về đất đai, giải pháp đẩy nhanh tích tụ ruộng đất, về sử dụng đất lúa, công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn…

Về cơ cấu kinh tế, có nhất thiết phát triển công nghiệp và dịch vụ như các tỉnh hiện nay đang làm hay không? Chính sách đầu tư, hỗ trợ, thúc đẩy nông nghiệp, nông dân, nông thôn như thế nào cho phù hợp? Vấn đề công nghiệp, nông nghiệp gắn với đô thị hóa như thế nào? Cần đánh giá cho được nhận thức của người nông dân về hàng hóa và kinh tế thị trường; làm rõ vai trò doanh nghiệp trong xây dựng nông thôn mới, vai trò dẫn dắt của Nhà nước trong tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; các vấn đề phân bổ dân cư, di cư, đất ở cho đồng bào dân tộc thiểu số …

Tại buổi Tọa đàm, các đại biểu đã tập trung làm rõ bức tranh hiện tại về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; đánh giá những kết quả đã đạt được, những khó khăn, tồn tại mà lĩnh vực này đang gặp phải; những thách thức mới đặt ra; chia sẻ những bài học kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới.

Các nhà khoa học, chuyên gia cũng gợi ý, đề xuất những giải pháp nhằm đẩy mạnh lĩnh vực này trong thời gian tới với những giải pháp căn cốt.

Theo các nhà khoa học, chuyên gia, bức tranh kinh tế nông thôn hiện nay của nước ta vẫn dựa chủ yếu vào nông nghiệp, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, nhiều nguồn lực ngày càng suy giảm; tốc độ tăng giá trị sản xuất nông nghiệp có xu hướng chậm lại; thu nhập và đời sống của bộ phận lớn dân cư nông thôn còn thấp, ngày càng tụt hậu so với thành phố, lao động nông thôn ít được đào tạo, thiếu việc làm, nhưng lại xuất hiện tình trạng bỏ ruộng; cơ cấu kinh tế nông thôn ở nhiều nơi chậm chuyển biến, còn nhiều khó khăn, nhất là các vùng miền núi, nhiều vấn đề bức xúc chậm được giải quyết, khó đạt được các mục tiêu xây dựng nông thôn mới tới năm 2015, 2020 nếu không có sự hỗ trợ mạnh về nguồn lực và đổi mới cơ chế, chính sách. Tình trạng ô nhiễm môi trường tăng cao, quy hoạch tự phát. Những thách thức do biến đổi khí hậu diễn biến hết sức phức tạp, đang tác động tiêu cực nhanh hơn so với dự báo đối với nước ta, nhất là nông nghiệp, nông thôn.

Về vai trò, vị trí của ngành Nông nghiệp, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan nhấn mạnh, chúng ta cần định vị rõ vị trí của nông nghiệp, xác định lĩnh vực nào là động lực phát triển kinh tế, động lực giúp tăng trưởng cho lĩnh vực nông thôn của chúng ta sắp tới là cái gì?.

Nguyên Phó Thủ tướng cũng gợi ý, chúng ta có thể chọn phát triển công nghiệp dựa vào nông nghiệp hay không, bởi một số nước như Ôxtrâylia, Hà Lan, Thái Lan… đang đi theo hướng này và rất thành công, thực tế đổi mới ở nước ta thời kỳ đầu dựa vào nông nghiệp đã thành công, phát triển tốt.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Huy Ngọ nêu ý kiến: Lần này chúng ta cần thay đổi tư duy, phương pháp, hiệu quả tăng trưởng trong nông nghiệp chứ không phải chỉ thay đổi phương pháp sản xuất như hiện nay thì mới có đột phá trong nông nghiệp được.

Ông Ngọ đề xuất: Thứ nhất, cần xây dựng được mô hình sản xuất nông nghiệp hiện đại, cơ sở hạ tầng phải phát triển, sản xuất theo cơ cấu mới; tiến tới xây dựng rõ tiêu chí xác định hiện đại hóa nông nghiệp. Thứ hai, phải thay đổi một cách căn bản cách tổ chức mô hình nhỏ thành hàng hóa tập trung theo phương thức mới, đưa cơ giới hóa, tăng năng suất lao động.

"Cần đầu tư, hỗ trợ chính sách nhiều hơn nữa cho nông nghiệp, chăm lo xây dựng đội ngũ doanh nghiệp làm nông nghiệp để thúc đẩy phát triển nông nghiệp, tập trung nông dân lại tạo ra sản xuất hàng hóa lớn, tạo ra trang trại lớn trên cơ sở hộ. Phải xây dựng được 3 loại thị trường, thị trường lớn thì giao cho Bộ lo, thị trường đặc thù thì giao cho tỉnh phải lo, sản phẩm nông nghiệp nhỏ thì chính tổ chức nơi thu mua, để thị trường tự quyết định, có chính sách khuyến khích doanh nghiệp làm thị trường tại chỗ. Tổ chức lại nền nông nghiệp gắn với thị trường, tăng trưởng nông nghiệp cần tạo ra giá trị theo lợi nhuận của sản xuất, thu nhập của nông dân được tăng cao thì mới thúc đẩy được động lực cho người sản xuất làm nông nghiệp", ông Ngọ nhấn mạnh.

Đại diện ngành Chăn nuôi, PGS.TS Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam đưa ra nhiều giải pháp phát triển, trong đó ngành Chăn nuôi cần kết nối tối ưu chuỗi giá trị khép kín từ khâu giống - sản xuất thức ăn chăn nuôi công nghiệp - chăm sóc nuôi dưỡng - giết mổ, chế biến thực phẩm - cung cấp ra thị trường - đảm bảo an toàn thực phẩm và gia tăng giá trị sản xuất, hạ giá thành sản phẩm, như vậy mới tăng thêm khả năng cạnh tranh của ngành chăn nuôi Việt Nam lên được.

Để giải quyết những thách thức trong khu vực nông nghiệp, TS Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và Phát triển nông nghiệp đề xuất giải pháp: “Cần tập trung đẩy mạnh triển khai tái cơ cấu ngành; tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức khoa học công nghệ nông nghiệp theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm; huy động sự tham gia của tất cả các thành phần kinh tế vào hoạt động khoa học công nghệ nông nghiệp. Tập trung đầu tư kết hợp cải tiến tổ chức, phát triển toàn diện chuỗi ngành hàng (từ sản xuất, chế biến đến buôn bán) đối với những ngành có lợi thế như lúa gạo, cá da trơn ở đồng bằng Sông Cửu Long, cây công nghiệp ở Tây Nguyên… tại các vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa phục vụ xuất khẩu trọng điểm theo mô hình cánh đồng mẫu lớn, cánh đồng liên kết… Ưu tiên đầu tư kết cấu hạ tầng, hệ thống dịch vụ phục vụ sản xuất, kinh doanh và hệ thống kho tàng, chế biến, vận chuyển, tiếp thị nhằm nâng cao giá trị gia tăng và giảm giá thành nông sản. Tăng cường vai trò của hội nông dân, các hiệp hội ngành hàng và các hợp tác xã nông nghiệp trong việc cung cấp các dịch vụ công. Tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân trong và ngoài nước đầu tư vào nông nghiệp và phát triển nông thôn”.

Đồng tình với các ý kiến trên, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đặng Huy Đông nhấn mạnh, cần phải có tư duy tỉ đô, tư duy chuỗi giá trị để phát triển nông nghiệp; xây dựng chính sách cho nông nghiệp không chỉ hỗ trợ đầu ra mà hỗ trợ ngay từ đầu vào, phải phát triển mô hình kiểu mới, hợp tác xã kiểu mới, trong đó hỗ trợ từ khâu sản xuất, chế biến, tiêu thụ thì sản phẩm nông nghiệp mới phát triển được.

Buổi Tọa đàm diễn ra trong 1 ngày, các ý kiến, đề xuất tại Tọa đàm sẽ được Ban Kinh tế Trung ương tiếp thu, thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ được giao; đồng thời phục vụ việc sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 26 Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn”.

Nguyễn Thanh Liêm - Việt Dũng